การจัดการทรัพย์สินโดยการจัดตั้งทรัสต์ (Trust) ต่างประเทศของบริษัทธุรกิจครอบครัว กฎหมายไทยควรแก้ไขหรือไม่ (2)

โดย...ศ.พิเศษ กิติพงา อุรพีพัฒนพงศ์

2.ประเภทของทรัสต์

ทรัสต์อาจแบ่งออกได้เป็นหลายประเภทขึ้นอยู่กับเกณฑ์ในการจัดแบ่ง เช่น อาจจัดแบ่งตามลักษณะของการจัดตั้งทรัสต์ การเพิกถอนได้ของทรัสต์และวัตถุประสงค์ของทรัสต์ โดยแบ่งได้ดังนี้

2.1 ทรัสต์ที่จัดตั้งขึ้นทรัสต์ตามตราสารจัดตั้งทรัสต์ โดยให้มีผลในขณะที่ผู้จัดตั้งทรัสต์ยังมีชีวิตอยู่ (Living Trust) และทรัสต์ที่จัดตั้งโดยพินัยกรรมให้จัดตั้งทรัสต์เมื่อตาย (Testamentary Will)

Living Trust คือ ทรัสต์ที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์ได้จัดตั้งขึ้นและให้มีผลในขณะที่ตนมีชีวิตอยู่โดยสัญญาจัดตั้งทรัสต์ (กรณีที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์และทรัสตีเป็นคนละคนกัน) หรือประกาศเจตนารมณ์ในการจัดตั้งทรัสต์ (กรณีที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์และทรัสตีเป็นคนเดียวกัน) โดย Living Trust ยังแบ่งได้เป็น 2 ประเภท

Testamentary Trust คือ ทรัสต์ที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์ได้แสดงเจตนาไว้ในพินัยกรรมว่าให้จัดตั้งขึ้นเมื่อผู้ก่อตั้งทรัสต์ถึงแก่ความตาย ดังนั้น Testamentary Trust จะมีผลต่อเมื่อผู้ก่อตั้งทรัสต์ถึงแก่ความตายแล้วเท่านั้น

2.2 ทรัสต์ที่เพิกถอนได้ (Revocable Trust) และทรัสต์ที่เพิกถอนไม่ได้ (Irrevocable Trust)

Revocable Trust คือ ทรัสต์ประเภทที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์สงวนสิทธิในการเพิกถอน และแก้ไขเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขและข้อกำหนดในสัญญาจัดตั้งทรัสต์ ภายหลังจากที่การจัดตั้งทรัสต์มีผลแล้ว กล่าวคือในกรณีของ Revocable Trust ผู้ก่อตั้งทรัสต์อาจจะแสดงเจตนาเพิกถอนการจัดตั้งทรัสต์ได้ โดยเมื่อแสดงเจตนาเพิกถอนการจัดตั้งทรัสต์แล้ว ทรัพย์สินของกองทรัสต์จะกลับคืนเป็นของผู้ก่อตั้งทรัสต์

Irrevocable Trust คือ ทรัสต์ประเภทที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์ไม่ได้สงวนสิทธิในการเพิกถอน และแก้ไขเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขและข้อกำหนดในสัญญาจัดตั้งทรัสต์ ภายหลังจากที่การจัดตั้งทรัสต์มีผลแล้ว ทรัสต์ประเภทนี้กฎหมายภาษีอากรของต่างประเทศส่วนใหญ่จะถือว่าผู้ก่อตั้งทรัสต์ยังคงเป็นเจ้าของทรัพย์สินของกองทรัสต์และยังคงเป็นผู้มีหน้าที่เสียภาษีจากเงินได้ที่ได้มาจากทรัพย์สินของกองทรัสต์นั้น

การแบ่งประเภทของ Revocable Trust และ Irrevocable Trust จะมีแต่เฉพาะกรณีของ Living Trust เท่านั้น เนื่องจากในกรณีของ Testamentary Trust การก่อตั้งทรัสต์จะมีผลเมื่อผู้ก่อตั้งทรัสต์ถึงแก่ความตายไปแล้ว ผู้ก่อตั้งทรัสต์จึงไม่อาจเพิกถอนทรัสต์ประเภท Testamentary Trust ได้

2.3 ทรัสต์ที่ทรัสตีไม่มีดุลพินิจในการจัดสรรผลประโยชน์ของกองทรัสต์ให้แก่ผู้รับผลประโยชน์ (Fixed Interest Trust) คือ ทรัสต์ประเภทที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์ได้กำหนดผลประโยชน์ของกองทรัสต์ที่จะจัดสรรให้แก่ผู้รับประโยชน์ไว้ในตราสารหรือสัญญาจัดตั้งทรัสต์ไว้อย่างตายตัว ทรัสตีจะไม่มีดุลพินิจที่จะจัดสรรผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นจากกองทรัสต์ให้แก่ผู้รับผลประโยชน์แตกต่างไปจากที่ผู้ก่อตั้งทรัสต์ได้กำหนดไว้

2.4 ทรัสต์ที่ทรัสตีมีดุลพินิจในการจัดสรรผลประโยชน์ของกองทรัสต์ให้แก่ผู้รับผลประโยชน์ (Discretionary Trust) คือ ทรัสต์ประเภทที่ยังไม่มีการกำหนดรายละเอียดการจัดสรรผลประโยชน์ของกองทรัสต์ให้แก่ผู้รับผลประโยชน์ไว้อย่างชัดเจน ทรัสตีมีดุลพินิจในการพิจารณาจำนวนผลประโยชน์ของกองทรัสต์ที่จะจัดสรรให้แก่ผู้รับผลประโยชน์ หรือพิจารณากำหนดช่วงเวลาที่จะจัดสรรผลประโยชน์ของกองทรัสต์ให้แก่ผู้รับผลประโยชน์ การจัดตั้งทรัสต์แบบ Discretionary Trust นอกจากผู้ก่อตั้งทรัสต์จะต้องจัดทำตราสารหรือสัญญาจัดตั้งทรัสต์แล้ว ผู้ก่อตั้งทรัสต์อาจแสดงเจตนาในการจำหน่ายจ่ายโอนทรัพย์สินในอนาคตไว้ในหนังสือแสดงเจตจำนง (Letter of Wishes) เพื่อให้ทรัสตีใช้ดุลพินิจในการจัดสรรทรัพย์สินหรือผลประโยชน์ของกองทรัสต์ให้เป็นไปตามความประสงค์ของผู้ก่อตั้งทรัสต์

การจัดตั้งทรัสต์แบบ Discretionary Trust นิยมใช้สำหรับการจัดตั้งทรัสต์ที่มีวัตถุประสงค์ เพื่อป้องกันทรัพย์สินจากการใช้สิทธิเรียกร้องของเจ้าหนี้ (Asset Protection Trust)