จากไข้หวัดสเปนถึงโควิด อาวุธลับที่จีนใช้สยบโรคระบาดใหญ่ 2 ครั้ง

ระหว่างปี 1918 - 1920 เกิดการระบาดของไข้หวัดใหญ่สเปน มีผู้คนทั่วโลกล้มตายไปถึง 50 - 100 ล้านคน ซึ่งตัวเลขประเมินนี้อาจจะมีระยะห่างจนน่าแปลกเป็นเพราะการเก็บสถิติในยุคนั้นยังไม่แม่นยำเท่ากับยุคนี้ แต่อย่างน้อยเราเชื่อได้ว่ามันคือโรคระบาดที่ทำให้มีคนตายมากที่สุดในโลก

ในปีสุดท้ายของการระบาดซึ่งตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จฯ เจ้าฟ้าจักรพงษ์ภูวนาถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถทรงประชวรด้วยโรคไข้หวัดใหญ่/ปวดบวมจนทิวงคตระหว่างเสด็จไปยังสิงคโปร์ และนักวิชาการบางคนเชื่อว่าทิวงคตด้วยโรคไข้หวัดใหญ่สเปน

ไม่เฉพาะแค่กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถเท่านั้นที่อาจจะทิวงคตด้วยไข้หวัดใหญ่มหากาฬ เพราะมีทหารอาสาชาวสยามที่ไปรบในยุโรปแล้วติดโรคเสียชีวิตที่นั่น เมื่อกลับมาแล้วยังนำเชื้อมาแพร่ในประเทศสยามอีกด้วย

แม้ว่าประเทศสยาม "อาจจะ" จะสูญเสียองค์รัชทายาทจากไข้หวัดใหญ่สเปน แต่ปรากฎว่าไข้หวัดใหญ่สเปนไม่ได้ทำอันตรายประเทศจีนที่มีประชากรหนาแน่นกลับมีผู้ติดเชื้อน้อยมาก จากสถิติในยุคนั้นที่เมืองนครเซี่ยงไฮ้ซึ่งเป็นเมืองท่านานาชาติอันจอแจและมีประชากรถึง 2 ล้านคน แต่มีผู้ติดเชื้อแค่ 266 คนเท่านั้น

เทียบกับในยุโรปที่ตายกันเบือ อังกฤษตายไป 250,00 คน สหรัฐติดเชื้อ 105 ล้านคน ตายไปราวๆ 500,000 คน อินเดียตายไป 17 ล้านคน ญี่ปุ่นติดเชื้อ 23 ล้านคนตายไปถึง 390,000 คน อินโดนีเซียตายไป 1.5 ล้านคน

เมื่อดูจากสถิติเพิ่มเติมพบว่าตัวเลขคนตายเพราะไข้หวัดใหญ่สเปนในจีนอาจมีต่ำกว่า 1% ซึ่งยังต่ำกว่าอัตราการตายเฉลี่ยทั่วโลกที่ 3–5%

สาเหตุที่จีนสามารถต้านทานไข้หวัดใหญ่สเปนได้ยังเป็นปริศนาอยู่จนทุกวันนี้ แต่มีการศึกษาวิจัยของ  K.F. Cheng และ P.C. Leung เสนอว่า ยาแผนโบราณของจีนอาจมีส่วนช่วยสยบการระบาดที่คร่าชีวิตคนไป 1 ใน 4 ของประชากรโลกได้อย่างชะงัด

มีหลักฐานปรากฎชัดว่า ในวันที่ 23 เดือนตุลาคม 1918 ทางการอำเภอเฉิงเต๋อ มณฑลเร่อเหอ (ปัจจุบันอยู่มณฑลเหอเป่ย) ประกาศว่า "เมื่อเร็วๆ นี้ประเทศประสบกับภัยจากโรคระบาดซึ่งแพร่กระจายไปทั่วอย่างรวดเร็ว ... เมื่อคนๆ หนึ่งติดโรค สมาชิกคนอื่นๆ ในครอบครัวจะติดด้วยในเวลาไม่ช้านาน หากไม่มีมาตรการใดมารับมือ จะไม่อาจควบคุมสถานการณ์ได้"

ปรากฎว่าทางการท้องถิ่นใช้ยาแผนโบราณในการป้องกันการระบาดและรักษา เช่น สั่งให้ประชาขนใช้น้ำปูนขาวพ่นตามบ้านเรือนเพื่อป้องกันการติดเชื้อ และเผาโกฐน้ำเต้ากับเผาโกฐเขมา เพื่อป้องกันการติดเชื้อทางอากาศ

ส่วนการป้องกันร่างกาย ทางการสั่งให้ประชาชนดื่มถั่วเขียวต้มน้ำตาลวันละหลายๆ ครั้ง สำหรับผู้ที่ติดเชื้อแล้วได้รับการแจกจ่ายยาสมุนไพรกว่า 5,000 ชุดไปยังครอบครัวต่างๆ

จากสถิติระหว่างวันที่ 15 ตุลาคม 1918 ถึงวันที่ 15 พฤศจิกายน 1922 ในพื้นที่มณฑลเร่อเหอมีผู้ติดเชื้อชาย 3,573 คน รักษาหาย 3,490 คน เสียชีวิต 67 คน ดังนั้นอัตราการรักษาหายสูงถึง 97.7% ส่วนผู้หญิงมีอัตราการรักษาหาย 96.3%

อัตรการเสียชีวิตในเร่อเหอ ผู้ป่วยที่เป็นชายมีอัตราเสียชีวิตแค่ 1.9% ส่วนผู้หญิง 3.2% เทียบกับเมืองซานฟรานซิสโกที่มีอัตราการเสียชีวิตถึง 8.98%

ผู้เขียนงานวิจัยสันนิษฐานว่าเพราะจีนมีประสบการณ์เรื่องโรคระบาดมาหลายพันปีและมีทฤษฎีการรักษาที่ชัดเจน จึงสามารถนำยาแผนโบราณมาปรับใช้กับการระบาดของไข้หวัดใหญ่สเปนได้ ผลก็คืออัตราการรักษาหายสูงมากและอัตราการเสียชีวิตต่ำมาก

เทียบกับชาวยุโรปและชาวอเมริกันแล้ว คนจีนมีโอกาสรอดสูงกกว่ามากทั้งๆ ที่ตอนนั้นคนจีนส่วนใหญ่เข้าไม่ถึงยาแผนปัจจุบันและยังยากจนกว่ามาก

100 ปีผ่านไปหลังการระบาดเมื่อปี 1918 - 1920 ในปี 2019 - 2020 มีโรคระบาดใหญ่คุกคามชาวโลกีอกครั้ง คราวนี้มันเริ่มต้นขึ้นที่ประเทศจีนและแพร่ระบาดไปทุกทวีป นั่นคือ COVID-19 คราวนี้วิทยาการทางการแพทย์ของโลกก้าวหน้าไปไกลกว่ามาก แต่ก็ยังไม่สามารถหยุดยั้งการติดเชื้อในวงกว้างได้ง่ายๆ

แต่เป็นอีกครั้งหนึ่งที่จีนหันมาใช้ยาแผนโบราณและก็ได้ผลมากเสียด้วย

ทางการจีนได้ใชยาแผนโบราณสูตรต่างๆ รักษาผู้ติดเชื้อโคโรนาไวรัสสายพันธุ์ใหม่และยังแจกสูตรยาที่แตกต่างกันตามอาการและพื้นที่ที่้ลมป่วย ซึ่งมีภูมิอากาศต่างกัน หลายคนอาจฟังดูแล้วเหมือนจะเป็นการใช้ยาแผนโบราณเป็นตัวประกอบ แต่จริงๆ แล้วมันได้ผลเหนือความคาดหมาย

หวางเหอเซิง รองหัวหน้าคณะกรรมาธิการสุขภาพแห่งชาติของจีนเผยว่า นับตั้งแต่เกิดการระบาดรัฐบาลจีนให้ความสำคัญกับทั้งยาแผนปัจจุบันและยาแผนโบราณ และใช้ยาแผนโบราณรักษาผู้ป่วยถึงครึ่งหนึ่งในมณฑลหูเป่ย ศูนย์กลางระบาด

เราต้องตระหนักว่าในเวลานี้ยังไม่มีสูตรยาตายตัวที่ใช้รักษา COVID-19 สูตรผสมผสานจึงเป็นทางเลือกที่จีนมาใช้มาโดยตลอด และมีผู้รักษาหายหลายหมื่นด้วยสูตรนี้

และต้องเข้าใจด้วยว่า อาการของผู้ติดเชื้อ COVID-19 มีหลายระดับตั้งแต่อาการเบาๆ ไปจนถึงอาการวิกฤต ยาแผนโบราณมักได้ผลในหมู่ผู้ป่วยที่อาการไม่หนักมาก

นายแพทย์จงหนานซาน หัวเรี่ยวหัวแรงหลักในการปราบโรคซาร์สและการระบาดล่าสุดยังบอกว่า ยาแผนโบราณสูตร "โรคปอดบวมหมายเลข 1" (Pneumonia No. 1) ใช้รักษาผู้ป่วยในมณฑลกวางตุ้งได้ผล

ยาสูตรอื่นๆ ที่นำมาใช้เช่น เหลียนหัว ชิงเวิน (Lianhua Qingwen) ที่ใช้รักษาอาการไข้หวัดใหญ่ หยุดยั้งไวรัส และบรรเทาอาการติดเชื้อ และยังมีสูตรอื่นๆ รวม 54 สูตรที่ใช้ได้ผลในกวางตุ้ง

ตอนนี้การระบาดในจีนเริ่มทุเลาลงแล้ว มีสัญญาณว่าทุกอย่างอาจะกลับมาเป็นปกติในไม่ช้า ปฏิเสธไม่ได้ว่าส่วยนหนึ่งเป็นเพราะการใช้ยาแผนโบราณ

แม้ว่าการระบาดครั้งนี้จะไม่เหมือนการระบาดของไข้หวัดใหญ่สเปนเมื่อ 100 ปีก่อนที่จีนในผู้ป่วยน้อยและตายน้อยมาก แต่ยาแผนโบราณยังมีส่วนสำคัญมากในการหยุดยั้งไม่ให้ผู้ป่วยในจีนต้องล้มตายไปมากกว่านี้

โรคระบาดอยู่คู่กับมนุษยชาติมาตั้งแต่แรก ดังนั้นวิธีการรักษาจึงไม่จำกัดอยู่เฉพาะแพทย์แผนปัจจุบัน แต่การจะนำการรักษาแผนอื่นมาใช้จะต้องอาศัยความเชี่ยวชาญของแพทย์แผนต่างๆ ร่วมกัน