ไม่ไปเลือกตั้ง ยังเป็นรัฐมนตรีได้หรือไม่ ไขคำตอบตามรัฐธรรมนูญ
การไม่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งไม่ทำให้ขาดคุณสมบัติความเป็นรัฐมนตรี ตามรัฐธรรมนูญ 2560 เว้นแต่ถูกศาลสั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง จึงเข้าลักษณะต้องห้ามตามกฎหมาย
KEY
POINTS
- รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ไม่ได้กำหนดว่าการไม่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งเป็นคุณสมบัติต้องห้ามของการเป็นรัฐมนตรี
- การไม่ไปเลือกตั้งเป็นเพียงการละเว้นหน้าที่พลเมืองซึ่งมีผลจำกัดสิทธิบางประการชั่วคราว แต่ไม่ใช่การ "ถูกเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง" ซึ่งเป็นลักษณะต้องห้าม
- ดังนั้น บุคคลที่ไม่ได้ไปลงคะแนนเลือกตั้งยังสามารถดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีได้ ตราบใดที่ยังไม่ถูกศาลสั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
รายงานพิเศษ
ไม่ไปเลือกตั้ง = ขาดคุณสมบัติรัฐมนตรีจริงหรือ? ไขข้อกฎหมายรัฐธรรมนูญ 2560
ในช่วงการเมืองเลือกตั้ง คำถามที่ถูกหยิบยกขึ้นมาซ้ำแล้วซ้ำเล่าคือ
“ผู้ที่ไม่ไปลงคะแนนเลือกตั้ง ยังสามารถเป็นรัฐมนตรีได้หรือไม่”
โดยเฉพาะในบริบทของรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 ที่กำหนดคุณสมบัติและลักษณะต้องห้ามของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมืองไว้อย่างเข้มงวด
รายงานพิเศษฉบับนี้ ชวนไล่เรียงคำตอบ ตามตัวบทกฎหมายอย่างเป็นระบบ เพื่อแยกให้ชัดระหว่าง “ผิดหน้าที่พลเมือง” กับ “ขาดคุณสมบัติทางการเมือง”
กรอบกฎหมาย: ดูที่มาตรา 160 และมาตรา 98
รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560
มาตรา 160 กำหนดคุณสมบัติของรัฐมนตรี โดยมีสาระสำคัญคือ
ต้องมีคุณสมบัติครบถ้วน
และ ต้องไม่เข้าลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98
ขณะที่ มาตรา 98 เป็นบทบัญญัติที่ระบุ “ลักษณะต้องห้าม” ของบุคคลซึ่งจะใช้สิทธิหรือดำรงตำแหน่งทางการเมือง เช่น
ผู้ถูกเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
ผู้ต้องคำพิพากษาถึงที่สุดให้จำคุก (ยกเว้นบางกรณี)
บุคคลต้องห้ามตามสถานะทางราชการหรือองค์กรอิสระ
ข้อสังเกตสำคัญคือ
ในทั้งสองมาตรา ไม่มีข้อความใดระบุว่า “การไม่ไปเลือกตั้ง” เป็นลักษณะต้องห้าม
ไม่ไปเลือกตั้ง ≠ ถูกเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
ตามกฎหมายเลือกตั้ง สส.
การไม่ไปใช้สิทธิเลือกตั้งโดยไม่มีเหตุอันสมควร
ถือเป็น ความผิดทางหน้าที่พลเมือง และมีผลในลักษณะ
- การจำกัดสิทธิบางประการเป็นการชั่วคราว
- ไม่ใช่โทษอาญา
- และ ไม่ใช่การเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
ในทางกฎหมายรัฐธรรมนูญ
เฉพาะกรณีที่ “ถูกศาลสั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง” เท่านั้น
จึงจะเข้าข่ายเป็นบุคคลต้องห้ามตามมาตรา 98
และส่งผลโดยตรงต่อคุณสมบัติการเป็นรัฐมนตรี
เส้นแบ่งทางกฎหมายที่ต้องแยกให้ชัด
ไม่ไปเลือกตั้ง
- ผิดหน้าที่พลเมือง
- มีผลทางปกครองบางประการ
- ไม่ทำให้ขาดคุณสมบัติรัฐมนตรี
ถูกศาลสั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
- เข้าลักษณะต้องห้ามตามมาตรา 98
- ไม่สามารถเป็นรัฐมนตรีได้
กล่าวอีกนัยหนึ่ง
“การงดใช้สิทธิ” กับ “การถูกตัดสิทธิ” เป็นคนละเรื่องกันโดยสิ้นเชิง
บทสรุป: ประเด็นที่สังคมกำลังเข้าใจคลาดเคลื่อน
การไม่ไปลงคะแนนเลือกตั้ง
ไม่ใช่เงื่อนไขที่ทำให้บุคคลขาดคุณสมบัติความเป็นรัฐมนตรี
ตราบใดที่ ยังไม่ถูกศาลสั่งเพิกถอนสิทธิเลือกตั้ง
และยังไม่เข้าลักษณะต้องห้ามตามรัฐธรรมนูญมาตรา 98
ประเด็นนี้จึงเป็นตัวอย่างสำคัญของ
การแยก “มาตรฐานทางศีลธรรม” ออกจาก “ข้อจำกัดทางกฎหมาย”
ซึ่งมักถูกนำไปปะปนกันในการถกเถียงทางการเมือง
เรียบเรียง : อมรเดช ชูสุวรรณ บรรณาธิการข่าวการเมือง
ที่มา : รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560