ดาวเคราะห์เรียงตัว

โดย...วรเชษฐ์ บุญปลอด

เมื่อเอ่ยถึงคำว่าดาวเคราะห์เรียงตัว เรามักจะหมายถึงปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ 2 แบบ แบบแรกเกิดขึ้นเมื่อดาวเคราะห์หลายดวงเรียงอยู่ในแนวเกือบเป็นเส้นตรงในอวกาศ หากโลกอยู่ที่สุดปลายด้านหนึ่ง คนบนโลกจะมีโอกาสเห็นดาวเคราะห์เหล่านั้นเกาะกลุ่มอยู่ใกล้กันบนท้องฟ้า หรือที่เรียกว่าดาวเคราะห์ชุมนุม ส่วนดาวเคราะห์เรียงตัวอีกแบบหนึ่งเกิดขึ้นเมื่อมีดาวเคราะห์หลายดวงปรากฏเรียงรายให้เห็นเป็นแนวบนท้องฟ้าในเวลาเดียวกัน และมักได้รับความสนใจมากเป็นพิเศษหากการเรียงตัวทั้งสองแบบประกอบด้วยดาวเคราะห์ที่เห็นได้ด้วยตาเปล่าทั้ง 5 ดวง ได้แก่ ดาวพุธ ดาวศุกร์ ดาวอังคาร ดาวพฤหัสบดี และดาวเสาร์

สำหรับดาวเคราะห์สว่างทั้งห้า การเรียงตัวแบบที่ 2 เกิดขึ้นได้บ่อยกว่าการเรียงตัวแบบแรกหลายเท่า ปีนี้มีช่วงที่เราสามารถเห็นดาวเคราะห์สว่างทั้งห้าได้พร้อมกันบนท้องฟ้าอยู่
2 ช่วง ช่วงแรกกำลังจะเกิดขึ้นในปลายเดือน ม.ค.ถึงปลายเดือน ก.พ. ช่วงที่สองเกิดขึ้นในปลายเดือน ก.ค. ถึง ส.ค.

ปลายเดือน ม.ค.ถึงเดือน ก.พ. 2559 เป็นช่วงที่ดาวเคราะห์สว่างทั้งห้าจะปรากฏพร้อมกันบนท้องฟ้าเวลาเช้ามืด เป็นการเรียงตัวแบบที่ 2 คือดาวเคราะห์เรียงกันเป็นแนวตามเส้นสุริยวิถี ซึ่งเป็นเส้นทางเดินของดวงอาทิตย์เมื่อสังเกตจากโลก หรืออีกนัยหนึ่งคือระนาบวงโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ ดาวเคราะห์อยู่ห่างกันคนละกลุ่มดาว ดาวพุธอยู่ที่สุดปลายด้านหนึ่งใกล้ขอบฟ้าทิศตะวันออก ตามมาด้วยดาวศุกร์ ดาวเสาร์ ดาวอังคาร และดาวพฤหัสบดี โดยดาวพฤหัสบดีเป็นดวงที่อยู่สุดปลายอีกด้านหนึ่ง เห็นอยู่สูงบนท้องฟ้าด้านทิศตะวันตก

นอกจากดาวเคราะห์เรียงตัวแล้ว ที่น่าสนใจเป็นพิเศษคือจะมีดวงจันทร์เพ็ญและดวงจันทร์ข้างแรมมาปรากฏบนฟ้าพร้อมกันด้วยในช่วงวันที่ 24 ม.ค.-7 ก.พ. โดยผ่านใกล้ดาวเคราะห์ต่างๆ ได้แก่ ดาวพฤหัสบดีในวันที่ 28 ม.ค. โดยดวงจันทร์มีส่วนสว่างมากกว่าครึ่งดวง ดวงจันทร์ผ่านใกล้ดาวอังคารในวันที่ 1 ก.พ. (ดวงจันทร์กลายเป็นเสี้ยวนับจากนี้) ใกล้ดาวเสาร์ในวันที่ 4 ก.พ. จากนั้นผ่านใกล้ดาวพุธและดาวศุกร์ในวันที่ 6 และ 7 ก.พ. โดยเห็นเป็นเสี้ยวบางๆ เหนือขอบฟ้าทิศตะวันออก

ปลายเดือน ก.ค.ถึงตลอดเดือน ส.ค. 2559 เป็นอีกช่วงหนึ่งของปีนี้ที่ดาวเคราะห์สว่างทั้งห้าจะปรากฏพร้อมกันบนท้องฟ้า แต่ย้ายไปอยู่ในเวลาหัวค่ำ โดยดาวอังคารและดาวเสาร์อยู่สูงบนฟ้าทิศใต้ อีกสามดวงอยู่เหนือขอบฟ้าทิศตะวันตก ดวงจันทร์มาปรากฏบนฟ้าพร้อมกันด้วยในช่วงค่ำวันที่ 4-18 ส.ค.แต่บางช่วงอาจสังเกตดาวเคราะห์ได้ไม่ครบทุกดวง เนื่องจากบางดวงอยู่ใกล้ขอบฟ้ามาก

ก่อนปี 2559 ดาวเคราะห์สว่างทั้งห้าปรากฏให้เราเห็นได้พร้อมกันบนท้องฟ้าครั้งล่าสุดเมื่อกลางเดือน ส.ค. 2551 แต่ดาวเคราะห์ 3 ดวง อยู่ใกล้ขอบฟ้าจนสังเกตได้ยาก หลังจากปีนี้ เรามีโอกาสเห็นดาวเคราะห์สว่างทั้งห้าอยู่บนท้องฟ้าพร้อมกันได้อีกครั้งในเวลาหัวค่ำของกลางเดือน ต.ค. 2561 แต่อาจสังเกตดาวพุธและดาวศุกร์ได้ค่อนข้างยาก เนื่องจากมีตำแหน่งอยู่ใกล้ขอบฟ้า