โซเชียลเอ็นเตอร์ไพรส์ ยั่งยืนในแบบแอร์เอเชีย

โดย...สุกัญญา สินถิรศักดิ์

หลังจาก โทนี่ เฟอร์นันเดส ปลุกปั้นแบรนด์ “แอร์เอเชีย” มาตั้งแต่ปี 2544 จนแข็งแกร่งในตลาดสายการบินราคาประหยัด หรือโลว์คอสต์แอร์ไลน์แล้ว วันนี้แอร์เอเชียกำลังก้าวไปอีกสเต็ปในการร่วมเป็นส่วนหนึ่งของการสนับสนุนกิจการเพื่อสังคม ภายใต้มูลนิธิแอร์เอเชีย โดยบิ๊กบอสแห่งแอร์เอเชียให้นิยามเกี่ยวกับเอสอี หรือโซเชียล เอ็นเตอร์ไพรส์ ว่า “ไม่ใช่การสร้างภาพลักษณ์ แต่เป็นการสร้างความยั่งยืนใหักับกลุ่มธุรกิจเพื่อสังคม”

โทนี่ ผู้ร่วมก่อตั้งและประธานเจ้าหน้าที่กลุ่มสายการบินแอร์เอเชีย เล่าว่า มูลนิธิแอร์เอเชียร่วมสนับสนุนธุรกิจท้องถิ่นหลายองค์กรที่ไม่แสวงหากำไรในหลายประเทศของภูมิภาคอาเซียน โดยกิจการหรือโครงการที่ได้รับการคัดเลือกจะได้รับการสนับสนุนทั้งในด้านงบประมาณและการให้คำแนะนำตลอดระยะเวลาการก่อตั้งกิจการ จะผ่านการเชื่อมโยงกับเครือข่ายพันธมิตรที่แข็งแกร่งของกลุ่มแอร์เอเชีย เพื่อให้ธุรกิจเหล่านี้นอกจากจะสร้างสรรค์สังคมแล้วยังอยู่ได้ด้วยตัวเองด้วย ธุรกิจเหล่านี้ไม่ได้ขับเคลื่อนด้วยผลกำไร แต่ขับเคลื่อนด้วยผลที่ตามมา

“เหตุผลที่เราไม่ได้แค่สนับสนุนเพียงเงิน แต่มีทีมเข้าไปร่วมแนะนำในเชิงการตลาด เพราะอยากให้สินค้าเหล่านี้เป็นสินค้าที่ซื้อเพื่อใช้ได้จริง ไม่ใช่ซื้อฝากหรือเอาไปทิ้งขวาง หรือซื้อเพราะสงสาร การที่แอร์เอเชียมีไฟลต์บินไปทั่วโลก จึงเป็นช่องทางชั้นดีในการนำเสนอสินค้าเหล่านี้ สู่สายตาชาวโลก และหากสินค้าได้รับการพัฒนาให้สามารถใช้งานได้จริง ตรงความต้องการตลาด ผู้เดินทางจะซื้อด้วยความต้องการจริง ไม่ใช่ซื้อเพราะเป็นสินค้าเพื่อสังคม สิ่งนี้เป็นหัวใจที่จะทำให้ธุรกิจเอสอียั่งยืน”

สำหรับประเทศไทย มูลนิธิแอร์เอเชียให้การสนับสนุนอยู่หลายโครงการเช่นกัน ยกตัวอย่างโครงการที่เห็นได้ชัด นั่นคือ กาแฟออร์แกนิกมูเซอ แห่งหมู่บ้านห้วยปลาหลด อ.แม่สอด จ.ตาก เพื่อยกระดับรายได้และความเป็นอยู่ให้แก่ชาวเขาเผ่ามูเซอที่เพาะปลูกกาแฟเป็นอาชีพ และเพื่อสนับสนุนการอนุรักษ์ป่าไม้ โดยมูลนิธิแอร์เอเชียได้มีส่วนช่วยเหลือกาแฟมูเซอใน 3 ส่วนหลักๆ คือ จัดซื้ออุปกรณ์การผลิตที่ทันสมัยที่สามารถเพิ่มผลผลิตได้ถึง 3 เท่าตัว สนับสนุนเงินทุนตั้งต้นเพื่อให้สามารถจัดซื้อเมล็ดกาแฟสดจากกลุ่มเกษตรกรชาวเขาเผ่ามูเซอได้ในจำนวนที่มากขึ้น

ด้านรายได้จะถูกจัดสรรเพื่อเป็นทุนต่อยอดโครงการต่อไป และสนับสนุนเงินทุนจำนวนหนึ่งเพียงพอที่จะให้เกษตรกรชาวเขาที่มีความสนใจได้หันมาเพาะปลูกเมล็ดกาแฟแทนพืชพันธุ์อื่นๆ โดยแอร์เอเชียจะนำกาแฟมูเซอจำหน่ายบนไฟลต์บินต่างๆ ของแอร์เอเชียในต้นปี 2559 แต่กว่าจะเป็นสินค้าที่พร้อมขาย ก็ต้องผ่านกระบวนการเรียนรู้และพัฒนาองค์รวมของผลิตภัณฑ์ให้ขายได้ด้วยตัวเอง ในกระบวนนี้หน่วยงาน ChangeFusion ได้มีส่วนในการให้องค์ความรู้ในเชิงการตลาดพร้อมปรับโฉมใหม่ และถูกส่งให้กับตัวแทนผู้กระจายสินค้าที่หลากหลายขึ้น

ทั้งนี้ กาแฟมูเซอก่อตั้งขึ้นเมื่อปี 2551 มีจุดประสงค์ในการช่วยยกระดับรายได้และความเป็นอยู่ให้กับเกษตรกรชาวเขากว่า 3,000 คน และช่วยส่งเสริมค่านิยมในการเพาะปลูกที่ส่งผลดีต่อการอนุรักษ์ป่าไม่และสิ่งแวดล้อมในชุมชนดอยมูเซอ ซึ่งตั้งอยู่ในบริเวณอุทยานแห่งชาติตากสินมหาราช โดยการเพาะปลูกเมล็ดกาแฟบนดอยมูเซอได้ถูกริเริ่มมากว่า 40 ปีแล้ว ภายใต้การผลักดันผ่านโครงการหลวงเพื่อต้องการลบล้างวิถีชีวิตในการปลูกฝิ่น ก่อนหน้านี้ข้าวโพดคือพืชที่ได้รับความนิยมในการเพาะปลูกแทนฝิ่น

แต่ด้วยองค์ความรู้ที่มีจำกัด การเพาะปลูกจึงเป็นไปในรูปแบบของพืชเพียงพันธุ์เดียว ซึ่งมีผลเสียในระยะยาวกับสภาพแวดล้อม ทั้งคุณภาพของดิน และการเสื่อมสลายของความหลากหลายทางชีวภาพต่างๆ อีกทั้งยังทำให้กลุ่มเกษตรกรชาวเขาผู้เพาะปลูกยังต้องอิงอยู่กับการใช้เคมีภัณฑ์ในการฆ่าแมลง และถูกเอาเปรียบจากพ่อค้าคนกลางและความไม่แน่นอนของราคาในตลาด ด้วยเหตุนี้จึงมีกลุ่มเกษตรกรบางครอบครัวหันมาทดลองปลูกเมล็ดกาแฟขึ้น และพบว่ามีรายได้และความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นเมื่อเปรียบเทียบกับการเพาะปลูกข้าวโพด

ก้าวต่อไปของมูลนิธิแอร์เอเชียในกลุ่มผลิตภัณฑ์กาแฟ โทนี่ กล่าวว่า จะทำให้ตลาดกาแฟในอาเซียนใหญ่ขึ้น เพราะหลายประเทศในภูมิภาคนี้เป็นแหล่งเพาะปลูกกาแฟ เช่น ไทย เวียดนาม อินโดนีเซีย แต่ปัจจุบันกลับยังไม่มีแบรนด์กาแฟของอาเซียนที่โดดเด่นเลย ปัจจุบันมีแต่การขยายตัวของแบรนด์กาแฟสัญชาติยุโรป อเมริกา น่าจะถึงเวลาแล้วที่แบรนด์กาแฟสัญชาติอาเซียนจะผงาดในตลาดโลกได้ ถ้าสามารถสร้างแบรนด์กาแฟอาเซียนได้ ก็จะสร้างกำไรให้เกษตรกรผู้ผลิตกาแฟในอาเซียนได้เช่นกัน