สุริยุปราคาและจันทรุปราคาในปี 2558

สุริยุปราคาและจันทรุปราคาเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อดวงอาทิตย์ โลก และดวงจันทร์ โคจรมาเรียงอยู่ในแนวเดียวกันในอวกาศ สุริยุปราคาเกิดในช่วงจันทร์ดับ ดวงจันทร์อยู่ตรงกลางระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ ทำให้เงาดวงจันทร์พาดลงมาบนผิวโลก คนที่อยู่ใต้เงามองเห็นดวงอาทิตย์ถูกดวงจันทร์บัง หากเป็นการบังแบบบางส่วน สังเกตได้โดยดูผ่านแผ่นกรองแสงเพื่อลดความสว่างของดวงอาทิตย์ แต่ถ้าบังมิดหมดทั้งดวง จะเห็นบรรยากาศชั้นคอโรนาแผ่รอบดวงอาทิตย์ ซึ่งดูด้วยตาเปล่าได้

จันทรุปราคาเกิดในช่วงจันทร์เพ็ญ ดวงจันทร์เคลื่อนผ่านเงาโลก ทำให้เห็นดวงจันทร์เว้าแหว่งหรือมืดสลัวลง สามารถเห็นได้จากทุกสถานที่ในด้านกลางคืนของโลก หากถูกเงามืดบังมิด ดวงจันทร์จะไม่มืดสนิท แต่เปลี่ยนเป็นสีเแดงเข้ม สีน้ำตาล หรือสีส้ม เนื่องจากแสงอาทิตย์เกิดการหักเหและกระเจิงในบรรยากาศโลก ก่อนจะไปตกที่ผิวดวงจันทร์พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมีโอกาสเห็นจันทรุปราคาเต็มดวงได้ครั้งเดียวจากอุปราคาทั้งหมด 4 ครั้ง ซึ่งประกอบด้วย สุริยุปราคาเต็มดวง สุริยุปราคาบางส่วน และจันทรุปราคาเต็มดวง 2 ครั้ง

 

วันที่ 20 มี.ค. 2558 เกิดสุริยุปราคาเต็มดวง ดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์มิดหมดดวง แนวคราสเต็มดวงผ่านตอนเหนือของมหาสมุทรแอตแลนติกและมหาสมุทรอาร์กติก โดยผ่านหมู่เกาะแฟโรของเดนมาร์กและหมู่เกาะสฟาลบาร์ของนอร์เวย์ บริเวณที่เห็นสุริยุปราคาบางส่วน ได้แก่ ทวีปยุโรป ด้านตะวันออกเฉียงเหนือของมหาสมุทรแอตแลนติก ตอนเหนือของแอฟริกา และด้านตะวันตกเฉียงเหนือของเอเชีย

แม้จะเกิดในเวลากลางวันตามเวลาประเทศไทย แต่เราไม่เห็นสุริยุปราคาในวันนี้ เนื่องจากเงาดวงจันทร์ผ่านใกล้ขั้วโลกเหนือ สุริยุปราคาเริ่มขึ้นเมื่อเงามัวแตะผิวโลกในเวลา 14.41 น. จากนั้นเงามืดเริ่มแตะผิวโลกในเวลา 16.10 น. ทางตอนเหนือของมหาสมุทรแอตแลนติก เงามืดเคลื่อนไปทางทิศตะวันออก และวกขึ้นเหนือ ผ่านทะเลที่อยู่ระหว่างไอซ์แลนด์กับสหราชอาณาจักร บริเวณนี้มีแผ่นดินของหมู่เกาะแฟโร (เขตปกครองตนเองของเดนมาร์ก) อยู่ในแนวคราส ที่นั่นเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงนานราว 2 นาทีเศษ ดวงอาทิตย์มีมุมเงย 20 องศากึ่งกลางคราส ซึ่งเป็นเวลาที่ศูนย์กลางเงาดวงจันทร์ผ่านใกล้ศูนย์กลางโลกมากที่สุด เกิดขึ้นเวลา 16.45.39 น. ตรงบริเวณรอยต่อระหว่างมหาสมุทรแอตแลนติกกับทะเลนอร์เวย์ เกิดสุริยุปราคาเต็มดวงที่กึ่งกลางนาน 2 นาที 47 วินาที เงามืดเคลื่อนไปทางตะวันออกเฉียงเหนือ ผ่านหมู่เกาะสฟาลบาร์ของนอร์เวย์ ที่นั่นเกิดสุริยุปราคาเต็มดวงที่กลางคราสนาน 2 นาทีครึ่ง ดวงอาทิตย์มีมุมเงย 10-11 องศา เงามืดเคลื่อนเข้าสู่มหาสมุทรอาร์กติก แล้วออกจากผิวโลกบริเวณขั้วโลกเหนือที่เวลา 17.21 น. สุริยุปราคาครั้งนี้สิ้นสุดลงเมื่อเงามัวของดวงจันทร์ออกจากผิวโลกในเวลา 18.50 น.

หัวค่ำของวันเสาร์ที่ 4 เม.ย. 2558 เกิดจันทรุปราคาเต็มดวง ดวงจันทร์ผ่านเข้าไปในเงามืดของโลกหมดทั้งดวง โดยเริ่มสัมผัสเงามืด หรือดวงจันทร์เริ่มแหว่งเวลา 17.16 น. ขณะนั้นประเทศไทยยังไม่เห็นเนื่องจากดวงจันทร์ยังไม่ขึ้น ดวงจันทร์เข้าไปอยู่ในเงามืดหมดทั้งดวงระหว่างเวลา 18.58-19.03 น. จึงเกิดจันทรุปราคาเต็มดวงนานเพียง 5 นาที

ประเทศไทยเห็นดวงจันทร์ขึ้นขณะเกิดจันทรุปราคาบางส่วน และเมื่อเกิดจันทรุปราคาเต็มดวง บริเวณกรุงเทพฯ เห็นดวงจันทร์อยู่สูงเหนือขอบฟ้าทิศตะวันออกเพียง 7 องศา และท้องฟ้ายังมีแสงสนธยา หากมีเมฆหรือหมอกควันเหนือขอบฟ้าทิศตะวันออก อาจทำให้สังเกตได้ยาก จากนั้นดวงจันทร์จะเคลื่อนออกจากเงาโลก กลับมาสว่างเต็มดวงในเวลา 20.45 น. โดยอยู่ที่มุมเงย 31 องศา

จันทรุปราคาครั้งนี้เห็นได้เกือบทั่วทั้งเอเชีย ด้านตะวันออกของมหาสมุทรอินเดีย ออสเตรเลีย มหาสมุทรแปซิฟิก อเมริกาเหนือ (ตรงกับเวลาเช้ามืดของวันเดียวกันตามเวลาท้องถิ่น) ด้านตะวันตกของอเมริกาใต้ และด้านตะวันตกของมหาสมุทรแอตแลนติก

วันอาทิตย์ที่ 13 ก.ย. 2558 เกิดสุริยุปราคาบางส่วน ซึ่งแม้จะเกิดในเวลากลางวันตามเวลาประเทศไทย แต่เราไม่เห็นสุริยุปราคาในวันนี้ เนื่องจากเงาดวงจันทร์ผ่านผิวโลกในซีกโลกใต้

สุริยุปราคาเริ่มขึ้นเมื่อเงามัวของดวงจันทร์แตะผิวโลกในเวลา 11.42 น. กึ่งกลางคราสเกิดขึ้นเวลา 13.54 น. จุดที่เห็นดวงอาทิตย์แหว่งลึกที่สุดอยู่ในมหาสมุทรใต้ ใกล้ชายฝั่งทวีปแอนตาร์กติกา โดยดวงจันทร์บังดวงอาทิตย์ 78.7% ของเส้นผ่านศูนย์กลางดวงอาทิตย์ สิ้นสุดสุริยุปราคาเมื่อเงามัวออกจากผิวโลกในเวลา 16.06 น. บริเวณที่เห็นสุริยุปราคาบางส่วนคือตอนใต้ของทวีปแอฟริกา บางส่วนของแอนตาร์กติกา และตอนใต้ของมหาสมุทรอินเดีย

อุปราคาครั้งสุดท้ายของปีเกิดขึ้นในเวลากลางวันของวันจันทร์ที่ 28 ก.ย. ตามเวลาประเทศไทย จันทรุปราคาเต็มดวงครั้งนี้นับเป็นครั้งสุดท้ายของจันทรุปราคาเต็มดวงที่เกิดขึ้น 4 ครั้งติดต่อกัน เริ่มมาตั้งแต่เดือน เม.ย. 2557 ประเทศไทยไม่เห็นจันทรุปราคาในวันนี้ บริเวณที่เห็น ได้แก่ อเมริกาเหนือ อเมริกาใต้ มหาสมุทรแอตแลนติก ยุโรป แอฟริกา และด้านตะวันตกของเอเชีย

ปรากฏการณ์ท้องฟ้า (28 ธ.ค.-4 ม.ค.)

ดาวศุกร์และดาวอังคารอยู่บนท้องฟ้าเวลาหัวค่ำทางทิศตะวันตก ดาวศุกร์อยู่ใกล้ขอบฟ้า มีเวลาสังเกตได้ไม่นานหลังดวงอาทิตย์ตก ดาวอังคารอยู่สูงขึ้นมาในทิศเดียวกัน สว่างน้อยกว่าดาวศุกร์ แต่มีเวลาสังเกตได้นานกว่า เมื่อท้องฟ้าเริ่มมืดดาวอังคารอยู่สูงเกือบ 30 องศา จากนั้นเคลื่อนต่ำลงจนตกลับขอบฟ้าในเวลา 3 ทุ่ม

ขณะที่ดาวอังคารตกลับขอบฟ้า ดาวพฤหัสบดีจะขึ้นเหนือขอบฟ้าในทิศตรงกันข้าม ดาวพฤหัสบดีอยู่ในกลุ่มดาวสิงโต เคลื่อนสูงห่างขอบฟ้ามากขึ้นจนผ่านเหนือศีรษะในเวลาตี 3 จากนั้นคล้อยต่ำลงไปอยู่เหนือท้องฟ้าทิศตะวันตกเมื่อใกล้เช้า

ดาวเสาร์อยู่ในกลุ่มดาวคันชั่ง ขึ้นมาอยู่เหนือขอบฟ้าทิศตะวันออก เยื้องไปทางตะวันออกเฉียงใต้ ตั้งแต่ประมาณตี 4 ครึ่ง เมื่อฟ้าสางจะเห็นดาวเสาร์อยู่สูงราว 20-30 องศา สัปดาห์นี้เป็นข้างขึ้น ดวงจันทร์สว่างครึ่งดวงในวันที่ 29 ธ.ค. 2557 จากนั้นจะเห็นดวงจันทร์อยู่ใกล้ดาวอัลเดบารันหรือดาวตาวัวในคืนวันที่ 2 ม.ค. 2558 ห่างกันเพียงหนึ่งองศา

หัวค่ำของวันจันทร์ที่ 29 ธ.ค. สถานีอวกาศนานาชาติโคจรผ่านเหนือท้องฟ้าประเทศไทย เห็นเป็นจุดสว่างคล้ายดาวเคลื่อนที่บนท้องฟ้า กรุงเทพฯ และบริเวณใกล้เคียงเริ่มเห็นสถานีอวกาศใกล้ขอบฟ้าทิศตะวันตกเฉียงเหนือในเวลา 18.52 น. จากนั้นเคลื่อนสูงขึ้นถึงจุดสูงสุดทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือในเวลา 18.55 น. ที่มุมเงย 60 องศา แล้วเคลื่อนต่ำลง สิ้นสุดใกล้ขอบฟ้าทิศตะวันออกเฉียงใต้ในเวลา 18.59 น.