คนทำเรือโทง

เรือหัวโทง คือเรือประจำทะเลกระบี่ที่หาได้ยากในน่านน้ำจังหวัดอื่น

โดย..กาญจน์ อายุ

สร้างขึ้นมาจากภูมิปัญญาท้องถิ่นเรื่องเรดาร์ โดยใช้หัวโทงของเรือเป็นจุดนำทางไปสู่จุดหมาย เช่น ชาวประมงต้องเดินเรือไปที่เกาะด้านหน้า เขาจะหันหัวโทงไปยังเกาะเป้าหมายและแล่นไปตามทางนั้นโดยไม่หลงทาง หรือจะใช้เป็นจุดบอกพิกัดแหล่งจับปลา ถ้าบริเวณใดมีปลาชุกชุม ชาวประมงก็จะวางพิกัดที่หัวโทงหันไปทางนั้น จดจำจุดจอดเพื่อกลับมาหาปลาที่แหล่งเดิม

เรือหัวโทงขนาดใช้จริงนี้ชาวบ้านไม่ต่อกันแล้ว เพราะไม้ต่อเรือหายากเต็มที ทำให้อดีตนายกเทศมนตรีเมืองกระบี่ กีรติศักดิ์ ภูข้าวล้วน มีความคิดให้ชาวบ้านต่อเรือหัวโทงจำลองแทนเพื่อรักษาเอกลักษณ์เรือของกระบี่ไว้ ทำให้คนต่อเรือจริงอย่างพ่อตาบ หมั่นค้า เป็นตัวตั้งตัวตีจัดตั้งกลุ่มเรือหัวโทงจำลองขึ้นที่ชุมชนเกาะกลางเพื่อหารายได้เสริม และได้สอนความรู้ต่อไปยังรุ่นลูกหลานจนหมดอายุขัยของตัวเอง

สมาชิกกลุ่มรุ่นแรกที่ยังมีชีวิตอยู่คือลุงดลหมาน ตนคลัง อายุ 58 ปี ฝึกทำเรือหัวโทงจำลองมาตั้งแต่อายุ 21 ปี ลุงดลหมานอธิบายว่า เรือหัวโทงจำลองทำจากไม้สัตบรรณ หรือไม้ตีนเป็ด และเศษๆ ไม้ตะบูนขาว ไม้ที่กลายเป็นไม้สงวนไปแล้ว วิธีการทำเรือแต่ละลำไม่มีขนาดที่แน่นอนตายตัว ทำให้ไม่สามารถทำเป็นแปลนต่อเรือจำลองแบบสำเร็จรูปได้ เพราะต้องค่อยๆ ไสไม้ไปทีละนิดให้ทั้งสองเท่ากัน จึงไม่สามารถขายเป็นชิ้นส่วนให้คนนำไปประกอบที่บ้านได้

เรือหัวโทงลำหนึ่งใช้เวลาทำตั้งแต่ 1 วันถึง 3 วัน แล้วแต่ขนาด แต่สำหรับลุงดลหมานสมัยหนุ่มๆ ลุงใช้เวลาทำเรือหัวโทงขนาดเล็กเพียง 1 วัน แต่ตอนนี้ลุงแก่แล้ว สายตาและกำลังไม่ค่อยดี จึงต้องใช้เวลามากขึ้นอีก 1 วัน ทายาทต่อเรือหัวโทงจำลองอีกคนหนึ่งคือ นายมนตรี เครือประเสริฐ อายุ 36 ปี ลูกศิษย์มือดีของกลุ่ม ฝึกทำเรือเพียงไม่กี่เดือนก็ชำนาญ และสามารถสอนให้ความรู้ต่อได้แล้ว

นายมนตรีเป็นคนลำปาง แต่มาตกหลุมรักสาวเกาะกลาง จึงต้องมาพำนักถิ่นฐานและทำมาหากินที่นี่ ในตอนนี้นายมนตรียึดอาชีพประดิษฐ์เรือหัวโทงเป็นอาชีพหลัก ซึ่งสามารถหาเงินเลี้ยงครอบครัวได้พออยู่พอกิน เรือลำเล็กขายได้ลำละ 200 บาท และเรือลำใหญ่ขายได้ 500 บาท แต่นายมนตรีบอกว่าการทำเรือหัวโทงเป็นอาชีพหลักทำได้ไม่นาน เพราะสักพักก็จะเบื่อ ต้องหาอย่างอื่นทำด้วย เช่น รับจ้างซ่อมเครื่องใช้ไฟฟ้าตามบ้านเรือนตามความถนัดของนายมนตรี แต่เมื่อหายเบื่อแล้วก็จะอยากกลับมาต่อเรืออีก เพราะคิดถึงเสน่ห์ของมัน

ความรู้การทำเรือหัวโทงเคยถูกนำไปสอนในโรงเรียนประจำเกาะ แต่ก็ถูกยกเลิกไป เพราะต้องใช้ไม้และเครื่องมือในการทำ ซึ่งนั่นก็คือเงินทุนที่โรงเรียนต้องเสีย และนักเรียนที่มีความสนใจฝึกทำก็มีเพียงเฉพาะกลุ่ม เพราะการทำเรือต้องใช้เวลา ความอดทนและสมาธิมาก ในตอนนี้มีรุ่นเด็กสนใจอยากทำเรือหัวโทงไม่ถึง 5 คน เป็นเรื่องที่ผู้ใหญ่กลุ่มเรือหัวโทงจำลองกำลังตระหนักอยู่ว่าใครจะเป็นผู้สืบทอดเรือหัวโทงต่อไป