โจวเอินไหล ขงเบ้ง และการประดับความดีเกินจริง

เรื่อง: นิธิพันธ์ วิประวิทย์

ด้วยความสามารถ การกระทำ และอุดมการณ์ คนจำนวนมากอดคิดไม่ได้ว่ารูปแบบชีวิตและการทำงานของนายกฯ โจวเอินไหล คงจะมีแรงบันดาลใจมาจากขงเบ้ง

ขงเบ้งคือนักปกครองที่ชาวจีนร่วมสมัยและสมัยต่อมาเคารพรัก คือกุนซือมือฉกาจในยุคสามก๊ก เขาได้ชื่อว่ามีสติปัญญาวางกลศึกการรบขั้นเทพ ใครถูกนิยามว่าเป็นขงเบ้งแปลว่าต้องฉลาดหลักแหลม คาดการณ์และวางแผนได้แม่นยำเหนือมนุษย์ ซึ่งทั้งหมดมาจากอิทธิพลของสามก๊กฉบับนิยาย

ส่วนในบันทึกประวัติศาสตร์ ขงเบ้งมิได้เก่งกาจในกลยุทธ์การศึกแบบนั้น แต่กลับมีบทบาทสำคัญในการชี้ทางให้เล่าปี่ จากคนไม่มีแผ่นดินสู่หนึ่งในผู้ยิ่งใหญ่ และยังรวมถึงผลงานด้านการบริหารปกครองก๊ก และการวางหมากทางการทูตระหว่างแคว้น

.....................................................

8 ม.ค. 1976 นายกรัฐมนตรี โจวเอินไหล ถึงแก่อสัญกรรม เขาคือนายกรัฐมนตรีแห่งจีนใหม่ที่ประชาชนชาวจีนเคารพรักอย่างที่สุด

โจวเอินไหลในวัยหนุ่มคือนักปฏิวัติ จีนแผ่นดินใหญ่เกิดขึ้นได้เพราะมีโจวเอินไหลเป็นหนึ่งในหัวคิดและหัวเรี่ยวหัวแรง แต่แม้การปฏิวัติมักเต็มไปด้วยความขัดแย้งชิงชัง แต่ด้วยความเป็นสุภาพบุรุษตัวจริงของเขากลับชนะใจได้ทั้งมิตรและศัตรู

เจียงไคเช็กศัตรูคู่ตรงข้ามเคยว่าไว้ “โจวเอินไหลคือคอมมิวนิสต์ที่พูดรู้เรื่องที่สุด”

เฮนรี คิสซิงเจอร์ อดีตนักการทูตสหรัฐ กล่าวว่า “โจวเอินไหลคือรัฐบุรุษคนสำคัญของศตวรรษนี้”

ด้านการเมือง โจวเอินไหลทุ่มเทสติปัญญา แรงกายแรงใจ เพื่อร่วมสร้างจีนใหม่จากซากปรักหักพัง

ด้านการทูต เขาวางแผนเชื่อมสัมพันธ์จีนใหม่กับนานาชาติด้วยมิตรภาพ ความจริงใจ และความใส่ใจในรายละเอียด จนชนะใจนักการเมืองและประชาชนทั้งสองค่าย

ด้านชีวิตส่วนตัว เขามีชีวิตเรียบง่าย มัธยัสถ์ ใส่ใจในมิตรสหายทุกชนชั้น บางครั้งเมื่อพอมีเวลา นายกฯ โจวเอินไหลก็ออกสำรวจชีวิตชาวจีนด้วยการขึ้นรถเมล์ ซื้อของในร้านขายของชำ แบบเดียวกับที่ชาวจีนในยุคนั้นทำ โดยไร้ซึ่งขบวนติดตาม

ด้วยเหตุนี้ เรื่องราวความประทับใจระหว่างนายกฯ โจวกับคนในชาติและคนนอกชาติ จึงมีให้เล่าขานได้มากมาย

.....................................................

แล้วไม่กี่ปีมานี้เรื่องราวความน่าประทับใจที่ไม่ใช่เรื่องจริงของโจวเอินไหลก็เริ่มแพร่หลาย (และจะแพร่หลายมากทุกช่วงวันที่ 8 ม.ค.)

ทั้งเรื่องในงานเลี้ยง ที่ชาวยุโรปที่ดูถูกปีนักษัตริย์ของจีนว่ามีแต่ หมู หมา กา ไก่ ไม่สง่างามเหมือนของชาวตะวันตก แต่กลับต้องอึ้งเมื่อได้ฟังคำอธิบายของโจวเอินไหลที่แสดงปรัชญาตะวันออกอันลึกซึ้ง

หรือจะเป็นเรื่องที่อ้างว่า สหประชาชาติ (ยูเอ็น) ลดธงครึ่งเสาให้อสัญกรรมของโจวเอินไหลเป็นการพิเศษ จนนักการทูตนานาชาติน้อยใจ แต่แล้วก็ปลาบปลื้มจนต้องปรบมือให้ เมื่อเลขาธิการยูเอ็นในยุคนั้นอธิบายว่า “เพราะจีนเก่าแก่และยิ่งใหญ่ แต่โจวเอินไหลผู้เป็นนายกฯ จีนกลับจากไปโดยไม่มีเงินเหลือไว้ในธนาคารซักหยวนเดียว แถมจีนยังมีประชากรมากมายแต่นายกฯ โจวไม่มีทายาทเลยสักคนเดียว”

ทั้งสองเรื่องไม่ใช่เรื่องจริง แต่เป็นเรื่องที่ชาวจีนบางคนแต่งขึ้น และถูกแปลเป็นอังกฤษและไทยแล้วแชร์ต่อกันมากมาย

ไม่ว่าคนแต่งจะมีเจตนาเช่นใด ไม่ต้องเป็นขงเบ้งก็คาดการณ์ได้ว่าวันหนึ่งคำประดับความดีที่เกินจริงย่อมกลับมาทำให้ชื่อเสียงที่ดีต้องเปรอะเปื้อนความน่าหมั่นไส้อย่างน่าเสียดาย

และจุดนี้คงไม่ได้มีแค่ขงเบ้งและโจวเอินไหลที่คล้ายกัน ยังมีบุคคลที่น่าเคารพเช่นเดียวกันนี้อีกไม่น้อย ที่เปรอะเปื้อนด้วยคำประดับความดีเกินจริงเช่นกัน

.....................................................

ป.ล.เรื่อง 12 นักษัตริย์มีที่มาจากบทความสร้างแรงบันดาลใจ ภายหลังถูกส่งต่อและเติมชื่อโจวเอินไหลลงไป จึงได้รับการแชร์มากมาย

ส่วนเรื่องการลดธงของยูเอ็นนั้น มีกฎชัดเจน มิได้ใช้กับโจวเอินไหลเป็นการเฉพาะ (ทูตนานาชาติจึงไม่ต้องน้อยใจ) และจีนไม่มีนโยบายเปิดเผยทรัพย์สินของผู้นำ (จึงไม่มีทางรู้ได้ว่าโจวเอินไหลเหลือเงินในธนาคารเท่าไหร่) ส่วนคำชื่นชมเรื่องการไม่มีทายาท เป็นเรื่องไม่เข้าขากับทัศนคติชาวต่างชาติ มีแต่คติจีนที่อาจเห็นเป็นความเสียสละ ฉะนั้นเรื่องนี้จึงเป็นไปไม่ได้ทั้งในแง่หลักการและหลักฐานความจริง