ก่อนที่จะพูดปด

....คุณสลิต

ปัจจุบันนี้ถ้าจะถามว่า การให้ทาน กับการรักษาศีล อะไรยากกว่ากัน คนส่วนใหญ่ก็จะตอบว่า รักษาศีล แม้ว่าจะเป็นเพียงศีล 5 ไม่ได้พูดถึงศีลอื่นๆ ที่ละเอียดมากไปกว่านั้นก็ตาม และถ้าจะถามต่อไปว่าในศีล 5 ข้อนั้นข้อใดรักษายากที่สุด คำตอบก็คงจะแตกต่างกันไป คนที่ชอบดื่มชอบเที่ยว ก็คงมีข้อที่ตนว่ายาก คนที่ประกอบอาชีพเกี่ยวกับการฆ่าสัตว์ก็มีข้อที่ตนทำผิดบ่อย แต่ถ้าถามคนทั่วๆ ไป และแม้แต่ผู้ที่เป็นคนอยู่ในศีลในธรรมแล้ว ศีลข้อที่รักษายากที่สุดข้อหนึ่งคงไม่พ้น ข้อ 4 คือ ข้อที่เกี่ยวกับการละเว้นไม่พูดเท็จ หรือพูดปด

การที่คนส่วนใหญ่ทีเดียวมีปัญหาในการรักษาศีลข้อนี้ ก็อาจเป็นเพราะการล่วงศีลข้อนี้ง่ายนัก เพราะไม่ต้องไปซื้อหา เหมือนข้อดื่มสุราเมรัย ไม่ต้องใช้อุปกรณ์เหมือนข้อการฆ่าสัตว์ ไม่ต้องหาที่ลับการทำการเหมือนข้อกาเมสุมิจฉาจาร และโดยทั่วไปก็มักไม่ค่อยผิดกฎหมายบ้านเมืองเหมือนข้อการลักขโมย เพียงแค่กล่าวคำที่ไม่จริงเท่านั้น

สิ่งจูงใจในการที่ทำให้เราพูดปดนั้นก็มีมากเสียด้วย เช่น พูดปด เพื่อหวังลาภ เช่น พวกที่ค้าขายอยากได้กำไรเพิ่มก็โฆษณาว่าสินค้านั้นดีเกินจริงบ้าง บางทีการพูดปด ก็เพราะกลัว เช่น ไปทำผิดมา แม้เขาจับได้จนต่อหลักฐานก็ขอโกหกไว้ก่อนว่าไม่ได้ทำ เผื่อจะพ้นผิด หรือคิดหาข้อโต้แย้งได้ในภายหลัง บางคนก็โกหกจนเป็นนิสัย แม้เรื่องเล็กน้อย เพื่อตัดรำคาญ ไม่อยากเสียเวลา การพูดปดแบบนี้บางทีไม่ต้องพูดปดก็ได้ แต่ผู้พูดคิดว่าไม่เสียหายอะไร พูดๆ ไปง่ายดี

อย่างไรก็ตาม ถ้าการพูดปดเป็นเรื่องเล็กน้อยจริงๆ ท่านเคยคิดบ้างไหมว่า ทำไมจึงต้องรวมอยู่ในศีล 5?

เพราะการพูดปดนั้นไม่ใช่เรื่องเล็ก และไม่ควรทำ เพราะนอกจากอาจจะก่อให้เกิดโทษต่อผู้อื่นแล้ว ก็มีโทษต่อเราคือ ต่อผู้พูดเอง ก่อนที่เราจะพูดอะไรออกไปจึงควรระวัง

องค์ประกอบของมุสาวาทมี 4 อย่างคือ

1.อตถวตฺถุ สิ่งหรือเรื่องราวที่ไม่จริง

2.วิสํวาทนจิตฺตตา มีจิตคิดจะมุสา

3.ปโยโค พยายามมุสาด้วยกาย หรือด้วยวาจาตามความประสงค์ของตน

4.ตทตฺถวิชานนํ ผู้อื่นมีความเชื่อตามเนื้อความที่มุสานั้น

การมุสาที่ครบองค์ประกอบ 4 อย่าง แต่ไม่ทำให้เกิดความเสียหายแก่ผู้ที่หลงเชื่อ เป็นมุสาวาท แต่ไม่ถึงกับล่วงกรรมบถ คือ ไม่นำไปเกิดในอบาย เช่น ไม่นำไปตกนรกได้

ส่วนมุสาที่ครบองค์ประกอบ 4 และทำความเสียหายให้เกิดขึ้นแก่ผู้ที่หลงเชื่อ สำเร็จเป็นมุสาวาท และล่วงกรรมบถด้วย สามารถนำไปเกิดในอบายได้

การพูดปด หรือมุสาวาท ที่จะมีโทษมากนั้น คือ ทำให้ผู้ที่เชื่อได้รับความเสียหายมาก เช่น การเป็นพยานเท็จ การใส่ร้าย การหลอกลวงผู้อื่นทำให้เขาได้รับความเสียหาย และการกล่าวตู่พระอริยะ เป็นต้น เหล่านี้มีโทษมาก ไม่ควรกระทำอย่างยิ่ง

อย่างไรก็ตาม แม้เรื่องเล็กๆ น้อยๆ หากเรากล่าวคำเท็จเป็นนิสัย ก็ไม่ดี เพราะเป็นการทำบ่อยๆ จะเกิดความเคยชิน และเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงได้

จริงอยู่สถานการณ์ที่ก่อให้เกิดความลำบากใจในการตอบคำถามนั้นมีอยู่บ่อยครั้ง แต่สิ่งที่เราควรตอบ ไม่ควรเป็นการโกหก ควรใช้ปัญญาพูดเลี่ยงไม่ตอบคำถามนั้น แต่พูดเรื่องอื่นที่ไม่เกี่ยวข้องกัน

หากจำเป็นต้องกล่าวคำเท็จจริงๆ ก็ต้องเป็นสิ่งที่ไม่ทำให้ผู้อื่นเกิดความเสียหาย..