เจาะลึกเบื้องหลัง ผู้หญิงปั้นหุ่น (ขี้ผึ้ง)

โดย...พุสดี สิริวัชระเมตตา

สมัยนี้ ถ้าใครนึกอยากถ่ายรูปแบบใกล้ชิดกับบุคคลสำคัญของโลก หรือบุคคลในตำนาน ทั้งที่ยังมีชีวิตอยู่หรือจากโลกนี้ไปแล้ว ไม่ต้องตามหาตัว หรืออนุสรณ์สถานให้ยาก แค่ตีตั๋วเข้าไปตามพิพิธภัณฑ์ หรือสถานที่จัดแสดงหุ่นขี้ผึ้งก็ได้กระทบไหล่ง่ายๆ แล้ว แต่คงไม่ใช่เรื่องง่าย ที่จู่ๆ จะได้มีโอกาสพูดคุย “คน (ที่อยู่) เบื้องหลังการปั้นหุ่นขี้ผึ้ง” ของมาดามทุซโซ สถานที่จัดแสดงหุ่นขี้ผึ้งที่มีอายุยาวนานนับ 200 ปี

โอกาสดีมาถึง เมื่อมาดามทุซโซ ประเทศไทย ส่งเทียบเชิญ มารี สโตน และมิเชล ลูรี่ สองสาวเก่งผู้อยู่เบื้องหลังการปั้นหุ่นขี้ผึ้งให้กับมาดามทุซโซ ลอนดอน มาร่วมพูดคุยเรื่องการทำหุ่นขี้ผึ้ง ตั้งแต่ขั้นตอนแรกจนถึงเสร็จสิ้นเป็นหุ่นแบบใกล้ชิด ในโอกาสที่ทั้งคู่เดินทางมาร่วมวัดตัว และถ่ายภาพ
ผู้พันเบิร์ด-พ.ท.วันชนะ สวัสดี ต้นแบบหุ่นสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เพื่อจัดแสดงในมาดามทุซโซ ประเทศไทย ซึ่งคาดว่าจะได้ชมกันในเดือน ธ.ค.นี้

สัดส่วนที่แม่นยำ จุดเริ่มต้นของผลงานที่สมบูรณ์

มิเชล ลูรี่ ในฐานะนักปั้นหุ่น เล่าถึงการทำงานของมาดามทุซโซว่า เมื่อได้รับโจทย์ว่าจะให้ปั้นใคร ด่านแรกของการสร้างชิ้นงานคือสิ่งที่เธอและมารีกำลังจะทำ นั่นคือการเดินทางไปเจอกับคนต้นแบบ เพื่อเก็บข้อมูลที่จำเป็นสำหรับการปั้นหุ่นให้ได้มากที่สุด โดยขั้นตอนนี้เรียกว่า “Sitting” อธิบายง่ายๆ คือการวัดตัว เก็บรายละเอียดทางสรีระ และหาข้อสรุปว่า หุ่นที่จะปั้นจะอยู่ในท่าทางไหน ใส่ชุดอะไร จะยิ้มเห็นฟันหรือไม่เห็นฟัน เป็นต้น ขั้นตอนนี้จะใช้เวลาในการทำงานประมาณ 2-3 ชั่วโมง

“ในการวัดตัวหุ่น เราจะใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า ‘Caliper’ หน้าตาคล้ายวงเวียนบ้านเรา แต่มีหลายขนาด ใช้สำหรับวัดระยะห่างระหว่างจุดต่างๆ ที่กำหนดไว้ตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย ในขั้นตอนนี้ผู้ที่เป็นหุ่นจะต้องเปลี่ยนเป็นชุดลำลองที่ค่อนข้างแนบลำตัวที่สุด เพื่อให้ช่างสามารถวัดขนาดได้ใกล้เคียงกับความเป็นจริงมากที่สุด เริ่มด้วยการวัดขนาดศีรษะ และลำตัวของแบบอย่างละเอียดเพื่อให้สร้างหุ่นเหมือนต้นแบบไม่ผิดเพี้ยนสักกระเบียดนิ้ว”

จากนั้นให้หุ่นยืนบนแท่นมุมวงกลมที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 2 ฟุต โดยแท่นที่ว่านี้ต้องออกแบบให้หมุนได้ เพื่อให้ช่างภาพสามารถเก็บภาพได้ทุกมุม โดยผู้ที่จะมาเป็นหุ่นต้องยืนในท่าทางที่จะใช้ปั้น ดังนั้นท่าทางที่กำหนดจึงต้องคำนึงถึงว่า คนต้นแบบจะสามารถโพสท่านั้นเพื่อยืนบนแท่นหมุนได้ ในระหว่างที่วัด ช่างภาพอีกคนจะทำหน้าที่เก็บภาพของผู้ที่มาเป็นหุ่นในมุมต่างๆ ทั้งระยะใกล้-ไกล ในแสงสว่างที่ต่างกัน เพื่อนำภาพเหล่านี้ไปให้ช่างปั้นทำงานง่ายที่สุด สามารถเห็นภาพทุกมุม โดยส่วนใหญ่ภาพที่ถ่ายอยู่ที่อย่างน้อย 200 รูป

มิเชลบอกว่า จากนั้นมาสู่ขั้นตอนการลงรายละเอียด อย่างการเลือกสีผม สีตา สีผิว สีฟัน (ในกรณีหุ่นยิ้มเห็นฟัน) สีคิ้ว ขนตา หนวด ซึ่งขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนที่ละเอียดอ่อนและสำคัญมาก โดยส่วนใหญ่ก่อนที่จะเดินทางมาวัดตัว ช่างจะมีโอกาสเห็นภาพถ่ายของผู้ที่มาเป็นหุ่นมาบ้าง จึงสามารถเลือกเฉดสีผม ตา มาได้เบื้องต้น ก่อนมาวัดจริง โดยเมื่อเลือกได้แล้ว ช่างภาพต้องเก็บภาพขณะที่มีการเทียบสีผม สีตา สีฟัน กับผู้ที่มาเป็นหุ่น นอกจากนี้ ยังต้องเก็บภาพเคลื่อนไหวของผู้ที่มาเป็นหุ่น ขณะใส่เสื้อผ้าที่จะใช้จริง เพื่อคนปั้นจะได้เตรียมการถูกต้องว่าเสื้อผ้าต้องใส่ในขั้นตอนไหน โดยเฉพาะเสื้อผ้าที่มีดีเทลค่อนข้างเยอะ

“การเก็บภาพ เราต้องเก็บทั้งแบบครึ่งตัว เต็มตัว เก็บรายละเอียดทุกอย่างให้ครบ ทั้งมุมเสย มุมกด ถ่ายจากบนลงล่าง จากล่างขึ้นบน ถ่ายเจาะอวัยวะต่างๆ ทั้งตา หู จมูก พอเสร็จทั้งหมดจึงส่งรูปไปที่สตูดิโอของมาดาม ทุซโซ ที่ลอนดอน เพื่อเริ่มทำการปั้น” มารี สโตน ช่างภาพจากมาดามทุซโซ กล่าวเสริม

ข้อมูลที่ได้ทั้งหมดนี้ จะถูกส่งไปที่สตูดิโอ เพื่อเตรียมการ โดยส่วนใหญ่ทีมปั้นหุ่น 1 ตัวจะอยู่ที่ราว 20 คน แบ่งหน้าที่รับผิดชอบในส่วนต่างๆ โดยส่วนหัวจะใช้เวลา 5 สัปดาห์ ส่วนลำตัวประมาณ 4 สัปดาห์ ในการปั้นช่างจะใช้ท่อโลหะและลวดมาสร้างเป็นโครงเสมือนเป็นโครงกระดูกเพื่อรองรับเนื้อดินเหนียว

ส่วนของศีรษะและลำตัวนั้นก็จะปั้นโดยใช้ดินเหนียวตามสัดส่วนและภาพที่ถ่ายในขั้นตอนของการวัดสัดส่วน ดินเหนียวที่ใช้ในการปั้นหุ่นหนึ่งตัวนั้นมีน้ำหนักประมาณ 150 กิโลกรัม พอได้แม่พิมพ์แล้วจึงนำขี้ผึ้งร้อนญี่ปุ่นไปเทลงแม่พิมพ์ โดยส่วนหัวนั้นช่างจะปั้นให้มีขนาดจริงกว่าความเป็นจริง 2% เพราะเมื่อขี้ผึ้งเย็นตัวจะหดลง เหลือเท่าขนาดที่ต้องการ จากนั้นจะเริ่มทำรายละเอียดส่วนลูกตา ฟัน และเส้นผม ซึ่งของมาดามทุซโซ ใช้การร้อยเส้นผมหุ่นอย่างประณีต เส้นต่อเส้น เพื่อความสมจริง รวมเวลาในการทำหุ่น 1 ตัว ใช้เวลาประมาณ 3-4 เดือน

หุ่นของบุคคลในตำนาน งานหินสุดท้าทาย

อย่างที่รู้ว่า หุ่นของมาดามทุซโซ มีทั้งหุ่นของบุคคลที่ยังมีชีวิตอยู่ และเสียชีวิตไปแล้ว สำหรับคนที่ยังมีชีวิตอยู่ เมื่อเข้าสู่กระบวนการ sitting ก็เริ่มต้นทำงานได้ จะเป็นชายหรือหญิง เชื้อชาติไหน อายุเท่าไหร่ก็ไม่สำคัญ เพราะใช้กระบวนการเดียวกัน แต่กรณีที่ต้องปั้นหุ่นบุคคลในตำนานที่เสียชีวิตไปแล้ว ถือเป็นงานหินของช่าง เพราะช่างไม่สามารถวัดตัวจากคนจริงเพื่อหาขนาดที่แม่นยำได้ ต้องอาศัยการเก็บข้อมูล จากการพูดคุยกับครอบครัวของหุ่นที่จะปั้น ศึกษาจากรูปถ่าย ดูรูปพรรณสัณฐานของญาติพี่น้อง เพื่อจะได้หาความใกล้เคียงในการปั้น

มิเชลยกตัวอย่างกรณีของ มิตร ชัยบัญชา นักแสดงชื่อดังผู้ล่วงลับว่า ก่อนจะสร้างทางทีมต้องไปคุยกับแฟนคลับของมิตร ดูรูปภาพและวิดีโอเพื่อเก็บข้อมูล คุยกับญาติหรือครอบครัว เพราะคนในครอบครัวอาจมี
สีผิว สีตาที่คล้ายกัน จึงถือว่าการปั้นหุ่นคนที่เสียชีวิตไปแล้ว ยากกว่าการปั้นหุ่นคนที่ยังมีชีวิตอยู่มาก ต้องใช้เวลาเก็บข้อมูลนานมาก”

ถามว่าปัจจัยอะไรที่จะทำให้หุ่นออกมาดูสมจริงมากที่สุด มิเชล บอกว่า ต้องอาศัยการผสมผสานทุกองค์ประกอบ ทุกขั้นตอนต้องละเอียด เป็นไปอย่างพิถีพิถัน

“แค่ความผิดพลาด เพียงหลักมิลลิเมตรก็มีผล สีตา สีขนตา รายละเอียดการเลือกเส้นผม จะผิดพลาดไม่ได้ ถ้าทุกอย่างถูกต้องก็จะใกล้เคียงกับความเป็นจริง ซึ่งประเด็นนี้เป็นความท้าทายของช่างปั้น”

เสน่ห์ของงาน ไม่ใช่แค่กระทบไหล่คนดัง แต่ได้ใกล้ชิด

เพื่อให้ได้ข้อมูลที่แม่นยำที่สุด การทำงานของช่างที่มา Sitting ต้องละเอียด มารี บอกว่าจากประสบการณ์ตลอด 20 ปีที่ทำงานมา ได้มีโอกาสเจอกับคนดังมามาก แต่ละคนมีลักษณะเฉพาะของตัวเอง ดังนั้น ทุกครั้งที่ได้เจอจึงเป็นประสบการณ์ที่พิเศษ

“นอกจากจะได้มีโอกาสเจอคนดัง บุคคลสำคัญระดับโลก สำหรับฉันงานนี้มีเกียรติมาก เพราะเหมือนเราได้มีส่วนในการบันทึกประวัติศาสตร์ ผ่านดินและขี้ผึ้ง ได้เก็บเอาบุคลิกภาพ ตัวตนของเขามาไว้ในรูปหุ่นขี้ผึ้ง”

ในฐานะที่ได้มีโอกาสที่มารี มีส่วนร่วมในการปั้นหุ่นคนดังของไทยหลายคน อย่างเช่น แพนเค้ก-เขมนิจ จามิกรณ์ สมบัติ เมทะนี เพชรา เชาวราษฎร์ เธอบอกว่าประทับใจทุกคนมาก ยกตัวอย่าง สมบัติ เมทะนี หลังจาก Sitting เสร็จแล้ว พอดีช่วงนั้นเป็นวันลอยกระทง เลยชวนเธอไปลอยกระทงต่อ ซึ่งเป็นความทรงจำที่ประทับใจมากๆ

อย่างไรก็ตาม มิเชลบอกว่า คนที่อยากเข้ามาทำงานตรงนี้ ไม่จำเป็นต้องจบด้านนี้มาโดยตรง เป็นใครก็ได้ที่มีใจรัก เพราะสตูดิโอเรายินดีที่จะถ่ายทอดวิชาให้