ต้นคต ปลายคต

โดย...อ.ตุ้ย วรธรรม

สมัยพระพุทธเจ้า ใครๆ ก็กลัวโจรร้ายอย่างองคุลิมาล ที่เที่ยวไล่ฟาดฟันผู้คนเพื่อตัดนิ้วมือให้ครบ 1,000 นิ้ว มาบูชาคุณอาจารย์

ได้ยินว่าโจรองคุลิมาลมาปรากฏตัวที่ไหน ผู้คนต้องเก็บตัวเงียบ ไม่ออกจากเรือน ถึงประสบพบเจอซึ่งหน้าก็ต้องรีบหนีหัวซุกหัวซุน ไม่งั้นอาจไม่รอดพ้นคมดาบ

ความโหดร้ายขององคุลิมาลทำให้พระเจ้าปเสนทิโกศลไม่สบายพระทัยมาก ถึงกับมีรับสั่งให้ทหารออกตามเด็ดหัวให้ได้ในเร็ววัน เพื่อกำจัดความกลัวของประชาชนที่นอนไม่สุข จะออกไปนอกบ้านก็กลัวจะถูกโจรร้ายดักฆ่า

ฝ่ายโจรองคุลิมาลอีก 1 นิ้ว ก็จะครบตามเป้าที่อาจารย์ตั้งไว้ ปรากฏว่าเป้าหมายสุดท้ายกลับกลายเป็นแม่ของโจรร้ายเสียนี่ที่เดินทางมาเพื่อจะบอกลูกให้หนีจากการตามล่าของทหาร ด้วยกลัวว่าลูกจะถูกฆ่า

แต่ก่อนที่จะเกิดเหตุการณ์ มาตุฆาตลูกฆ่าแม่ พระพุทธเจ้าได้เสด็จมาขวางพอดี ทำให้องคุลิมาลเปลี่ยนเป้ามาที่พระพุทธเจ้า วิ่งไล่ตามพระพุทธเจ้าเพื่อจะฆ่าและตัดเอานิ้ว

พระพุทธเจ้าทรงแสดงฤทธิ์ให้องคุลิมาลวิ่งตามไม่ทันจนรู้สึกเหนื่อยล้าแล้วหยุดยืนอยู่กับที่ ร้องขึ้นว่า “หยุดก่อน สมณะ หยุดก่อน”

พระพุทธเจ้าตรัสตอบว่า “เราหยุดแล้ว แต่ท่านยังไม่หยุด” พร้อมอธิบายต่อว่า คำว่าหยุดของเรา หมายถึงหยุดฆ่าสัตว์แล้ว แต่ท่านยังไม่หยุด

โจรองคุลิมาลได้ยินดังนั้นก็ได้สติ ทิ้งดาบลงพื้นก้มลงกราบพระบาทและทูลขอบวช พระพุทธองค์ทรงบวชให้ตามที่ทูลขอ ต่อมาตอนเช้าท่านออกบิณฑบาตกลับถูกขว้างปาด้วยก้อนดิน ก้อนหิน จนบาดเจ็บเลือดไหล แต่ก็ไม่คิดโต้ตอบ

ภายหลังเจริญวิปัสสนาบรรลุอรหัตผล ขณะเสวยวิมุตติสุขอยู่ท่านรู้สึกว่า ผู้ใดประมาทมาก่อนแล้วเลิกประมาทเสียได้ภายหลัง ผู้นั้นย่อมเป็นเหมือนพระจันทร์ที่โผล่พ้นเมฆหมอก ทำโลกนี้ให้สว่างไสวได้

และท่านได้รับยกย่องว่าเป็นพระเถระประเภท “ต้นคดปลายตรง” คือ ตอนต้นประมาทพลาดพลั้งผิดพลาด แต่ต่อมากลับเนื้อกลับตัวเป็นคนดี เป็นตัวอย่างของอนุชนรุ่นหลังเป็นอย่างดี

อีกประเภทหนึ่ง “ต้นตรงปลายคด” คงต้องยกให้ พระเทวทัต

ด้วยว่าท่านเกิดในสกุลกษัตริย์ เรียกว่าชาติเชื้อวงศ์ตระกูล ต่อมาได้บวชในพระพุทธศาสนาโดยพระพุทธเจ้าบวชให้

แรกๆ ก็เป็นพระที่ปฏิบัติดีอยู่ แต่ตอนหลังลาภสักการะมากมายก็เกิดความโลภ คิดอยากเป็นใหญ่ โดยอยากเป็นพระพุทธเจ้าแทนพระพุทธเจ้าเสียเอง ยุแยงให้หมู่สงฆ์แตกแยกกัน และคิดวางแผนปลงพระชนม์พระพุทธเจ้าหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ

สุดท้ายท่านก็ต้องถูกธรณีสูบ แล้วไปสู่นรกอเวจี

แล้วคนที่ทุจริตสอบตำรวจที่เป็นข่าวฉาวจนต้องยกเลิกการสอบทั่วประเทศล่ะจะจัดเข้าประเภทไหนดี...ถ้าสมมติสอบได้โดยที่เจ้าหน้าที่ไม่สามารถจับการทุจริตได้

ผมว่าไม่น่าจะเข้าทั้งสองประเภท....

ด้วยว่าเมื่อเข้ามาด้วยวิธีทุจริต ได้เป็นตำรวจไปแล้ว ก็ไม่อาจมั่นใจได้ว่าการทำงานของคุณเหล่านั้นจะเป็นไปด้วยความสุจริต บริสุทธิ์ บริบูรณ์ทั้งหมด

แน่นอน...การกระทำที่สุจริตนั้นก็มีอยู่หรอก แต่ว่าการทุจริตประพฤติมิชอบก็สามารถที่จะเกิดขึ้นได้เช่นกัน เพราะในเมื่อเบื้องต้นได้มาผิดๆ หรือได้มาโดยวิธีทุจริต ท่ามกลาง และปลายทาง ก็น่าจะไม่แตกต่างกันเท่าใดนัก

เมื่อต้นเน่า...กลาง ปลาย จะดูได้หรือ ถึงถ้าจะดูได้บ้าง แต่มันก็คงไม่สง่างามอยู่

หัดละอายแก่ใจบ้างเถอะครับอย่าให้ใครเขาตราหน้าว่าเป็นคนทุจริต ต้นคดปลายคดเลย อยากได้ อยากเป็น ก็ขอให้ได้ด้วยความสามารถและฝีมือของเราจริงเถอะ แล้วมันจะภาคภูมิใจ