วันโอโซนโลกมาช่วยกันสร้างโลกใบนี้ให้น่าอยู่

โลกร้อนขึ้นทุกวันหนำซ้ำสภาพภูมิอากาศยังแปรปรวน

โดย..อินทรชัย พณิชกุล

โลกร้อนขึ้นทุกวันหนำซ้ำสภาพภูมิอากาศยังแปรปรวน ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อสิ่งแวดล้อมมากกว่าครั้งใดๆ ยิ่งมีก๊าซมลพิษเพิ่มมากขึ้นเท่าไหร่ ชั้นบรรยากาศต่างๆ ที่ปกคลุมผิวโลกก็ยิ่งถูกทำลายขึ้นเท่านั้น โดยเฉพาะโอโซน (Ozone) ก๊าซสีน้ำเงินที่พบได้เป็นจำนวนมากในชั้นบรรยากาศโลกมีหน้าที่สำคัญคือเป็นเกราะป้องกัน กรองรังสีต่างๆ จากดวงอาทิตย์ที่เป็นอันตรายต่อมนุษย์และสิ่งมีชีวิตไม่ให้เข้าสู่โลกของเรา

ก๊าซโอโซนสามารถเป็นทั้งพระเอกและผู้ร้ายในคราวเดียวกัน ดังเช่นวลีที่ว่า “อยู่ข้างบนดี อยู่ข้างล่างร้าย” หนึ่งคือโอโซนในชั้นสตราโตสเฟียร์เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ซึ่งรวมตัวเป็นชั้นบางๆ ในระยะสูงจากพื้นดินประมาณ 2550 กม. ทำหน้าที่เป็นเกราะป้องกันรังสีอัลตราไวโอเลต หรือยูวีออกไปถึง 99% ซึ่งเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตบนโลก เพราะหากร่างกายได้รับรังสีนี้มากเกินไปจะทำให้เกิดมะเร็งผิวหนัง ส่วนจุลินทรีย์ขนาดเล็กอย่างแบคทีเรียจะถูกฆ่าตาย

ส่วนโอโซนชั้นโทรโพสเฟียร์เป็นก๊าซพิษที่เป็นอันตรายต่อร่างกาย และมีคุณสมบัติเป็นก๊าซเรือนกระจกมากที่สุด โดยดูดกลืนรังสีอินฟาเรด ทำให้เกิดพลังงานความร้อนสะสมบนผิวโลกประมาณ 2.85 วัตต์ต่อ ตร.ม. โอโซนในชั้นนี้เกิดจากการเผาไหม้มวลชีวภาพและการสันดาปเครื่องยนต์ ส่วนใหญ่เกิดจากการจราจรติดขัด เครื่องยนต์ เครื่องจักร และโรงงานอุตสาหกรรม ปะปนอยู่ในหมอกควันมันจะให้โทษมากกว่าคุณ เนื่องจากเป็นพิษต่อร่างกาย

ยังมีคนอีกจำนวนมากที่คิดว่าโอโซนควรจะมีเยอะๆ อย่างที่ชอบพูดกันว่า “ไปสูดโอโซนกันเถอะ” หรืออย่างเช่น วังน้ำเขียวเป็นแหล่งโอโซนที่ดีที่สุดเป็นอันดับ 7 ของโลก โอโซนไม่ได้หมายความว่า อากาศดี อากาศบริสุทธิ์ ความเชื่อนี้คงมาจากสมัยก่อนที่หมอชอบแนะนำผู้ป่วยให้ไปสูดอากาศชายทะเล ก็เพราะว่าชายทะเลมีแสงแดดเยอะ อากาศปลอดโปร่ง มลพิษน้อยมากเมื่อเทียบกับในเมืองใหญ่ หรือไม่อาจเป็นที่สัญลักษณ์ของโอโซนที่ติดตามเครื่องทำความเย็น เครื่องฟอกอากาศ คนเลยอาจเข้าใจผิดว่า สะอาด ฆ่าเชื้อโรคอะไรแบบนั้น

“โอโซนที่ดีคือ โอโซนที่อยู่ในชั้นบรรยากาศในระดับความสูง 20 กม. เหนือผิวดินขึ้นไป ขณะที่โอโซนบนผิวดินต้องอยู่ในระดับความเข้มข้นปลอดภัยนั่นคือต้องไม่เกิน 100 ส่วนในพันล้านส่วน นี่คือค่าเฉลี่ยในเวลาหนึ่งชั่วโมง ถ้าปริมาณมากกว่านั้นจะเป็นอันตราย เพราะถ้าเราสูดเข้าไปโดยตรงก็จะไปทำลายเยื่อบุลมหายใจ ทำลายระบบทางเดินหายใจส่งผลร้ายต่อสุขภาพ อยากให้ช่วยกันรณรงค์กันให้ประชาชนเข้าใจกันเสียใหม่” ดร.วนิสา สุรพิพิธ ศูนย์ข้อมูลระบบเครือข่ายคุณภาพอากาศและเสียงกรมควบคุมมลพิษ กล่าว

ผู้เชี่ยวชาญด้านโอโซนรายนี้เล่าให้ฟังว่า ที่ผ่านมาเคยเกิดพิษภัยที่คาดไม่ถึงเกี่ยวกับโอโซนมาแล้วหลายครั้ง ในหลายประเทศของฝั่งยุโรปตะวันออกและตอนใต้ เช่น กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส ในวันที่ฤดูร้อน อากาศแห้ง แสงแดดจัด ก๊าซโอโซนสูงขึ้นเกินมาตรฐานนานติดต่อกัน 3 วัน ส่งผลให้มีผู้ล้มป่วยและเสียชีวิตลงนับร้อย หรือที่กรุงลอสแองเจลิส สหรัฐอเมริกา ในวันที่ท้องฟ้าโปร่งใส แดดจ้า ผู้คนพากันออกมานอกบ้าน แต่แล้วชั่วโมงนั้นเองที่เกิดเหตุผู้ป่วยหายใจไม่ออก น้ำตาไหลพรากถูกนำตัวเข้าห้องฉุกเฉินหลายสิบราย

“สถานการณ์มลพิษในประเทศไทยตอนนี้ จากการตรวจวัดของกรมควบคุมมลพิษพบว่า มีโอโซนมีปริมาณที่เกินมาตรฐานบ้างบางครั้ง โดยเฉพาะวันที่อากาศปิด หน้าแล้ง อากาศร้อนจัด แสงแดดจัดมากเป็นพิเศษ เราจะเห็นชัดๆ เลยว่าวันนั้นขอบฟ้าจะเป็นสีส้ม นั่นเป็นสัญลักษณ์ของการเกิดโอโซน ส่วนใหญ่จะเป็นแถบชานเมืองย่านรังสิต ฝั่งธนบุรี หรือด้านตะวันตกเฉียงใต้ มาจากจำนวนยานพาหนะบนท้องถนน การจราจรติดขัดหรือมาจากโรงงานอุตสาหกรรม เพราะมีการปล่อยสารตั้งต้นของก๊าซโอโซน เมื่อได้รับแสงอาทิตย์ช่วงเวลากลางวันก็เกิดปฏิกิริยาทางเคมีส่งผลให้โอโซนเกิดสูง ถ้าเราสัมผัสโดยตรงจะรู้สึกแสบเคืองตา ผู้ที่เป็นโรคหอบหืดอาการจะกำเริบหายใจลำบาก ผนวกกับฝุ่นละอองขนาดเล็กที่เกิดขึ้นด้วย มลพิษเยอะ อาการทางเดินหายใจจะปรากฏชัดเจน”

สำหรับตัวร้ายสารทำลายชั้นบรรยากาศโอโซนที่เรารู้จักกันดีคือ สารคลอโรฟลูออโรคาร์บอน หรือสารซีเอฟซี (CFCs) ซึ่งเป็นสารทำความเย็นในระบบปรับอากาศรถยนต์ ตู้เย็น ตู้แช่ เครื่องปรับอากาศ หรือสเปรย์กำจัดกลิ่น เป็นต้น ส่วนสารทดแทนสารซีเอฟซีก็คือ สารไฮโดรคลอโรฟลูออโรคาร์บอน หรือเอชซีเอฟซี (HCFCs) ใช้เป็นสารทำความเย็นในระบบปรับอากาศและการผลิตโฟม ทั้งหมดเป็นสารเคมีที่มีองค์ประกอบพื้นฐานอย่างคลอรีน ฟลูออรีน หรือโบรมีน มีศักยภาพในการทำปฏิกิริยากับโมเลกุลโอโซนที่อยู่ในชั้นบรรยากาศให้เกิดการแตกตัว ซึ่ง 30 ปีที่ผ่านมาได้ทำลายก๊าซโอโซนจนมีปริมาณลดลงอย่างรวดเร็ว

นอกจากนี้ยังพบว่าสารซีเอฟซียังสลายตัวได้ยาก จึงตกค้างในบรรยากาศได้ยาวนาน ทำให้ก๊าซโอโซนถูกทำลายได้อย่างต่อเนื่อง เมื่อก๊าซโอโซนน้อยลงก็จะทำให้รังสีอัลตราไวโอเลตเข้าสู่พื้นโลกได้ ส่งผลอันตรายต่อมนุษย์เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะการเกิดมะเร็งผิวหนัง ดังนั้น การกำหนดให้มีวันโอโซนโลกขึ้นก็เพื่อรณรงค์ให้ประชาคมโลกพิทักษ์บรรยากาศชั้นโอโซน

“ทราบมาว่าในบันทึกอนุสัญญาเวียนนาที่ประเทศต่างๆ ทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยได้ร่วมกันลงนามข้อตกลงเอาไว้ในพิธีสารมอนทรีออล เพื่อยับยั้งการใช้สารซีเอฟซีพิทักษ์บรรยากาศชั้นโอโซน แต่พบว่ายังมีการใช้กันอย่างไม่เป็นทางการนัก อาจอยู่ในเครื่องไม้เครื่องมือหรืออุปกรณ์เก่าๆ เช่น เครื่องจักร เครื่องยนต์รุ่นเก่าๆ ก็อาจยังไม่ได้มีการปรับเปลี่ยนเพื่อให้สอดคล้องกับกฎหมายที่ไม่ให้มีในเครื่องใช้ในอุตสาหกรรม”

16 ก.ย.นี้ เป็นวันโอโซนโลก ซึ่งเป็นวันที่จะช่วยปลุกกระแสให้ประชาชนทุกคนมีส่วนร่วมในการรักษาสภาพอากาศให้สะอาด เพื่อสุขภาพอนามัยที่ดี เราทุกคนทำได้ด้วยการงดใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีสารซีเอฟซี ลดการปลดปล่อยมลพิษ ใส่ใจในรายละเอียดเล็กๆ น้อยๆ ในชีวิตประจำวัน เพราะสมัยนี้ทั้งภาวะโลกร้อน สภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลงเฉียบพลัน ปัญหาโอโซนจะทวีความรุนแรงขึ้น ถ้าเราไม่ร่วมมือกันยับยั้ง