ลูกเราพูดช้าหรือเปล่า กุมารแพทย์ชวนสังเกตพัฒนาการลูกน้อย

เมื่อลูกน้อยเกิดมา สิ่งแรกที่ทำคือการสื่อสารโดยการร้องไห้ เขารู้ว่าถ้าร้องจะได้รับการตอบสนองทันที แต่เมื่อเริ่มโตขึ้น เขาก็จะรู้ว่าแค่มองหน้า ยิ้ม หรือมีภาษาท่าทาง นั่นก็เป็นการสื่อสารด้วยเช่นกัน เด็กได้ฟังเวลาพ่อแม่หรือคนเลี้ยงคุยกับเขา เชื่อมโยงสิ่งที่ได้ยินกับสิ่งที่เห็นจนเกิดเป็นการเรียนรู้เรื่องภาษาในเวลาต่อมา อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ว่าเด็กทุกคนจะมีพัฒนาการทางภาษาเกิดขึ้นที่อายุเดียวกัน บางคนพูดเร็ว เริ่มที่ 1 ขวบกว่าๆ บางคนก็เริ่มที่อายุใกล้ 2 ขวบ

แล้วเมื่อไรถึงจะเรียกว่า ผิดปกติ?

พญ.สินดี ตันศิริ (จำเริญนุสิต) กุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านพัฒนาการและพฤติกรรม ศูนย์สุขภาพเด็ก โรงพยาบาลนวเวช จึงชวนคุณพ่อคุณแม่มาสังเกตพัฒนาการทางการพูดของลูกกัน ดังนี้

เช็กพัฒนาการทางการพูดของเด็กปกติเป็นยังไง

ช่วงแรกเกิด- 4 เดือนความเข้าใจภาษา

• ตอบสนองเมื่อมีเสียงดัง เช่น ร้อง กระพริบตา
• หยุดฟังเสียงหรือหยุดร้องไห้ เมื่อได้ยินเสียงคนเลี้ยง

การใช้ภาษา

• ร้องด้วยเสียงที่ต่างกัน เมื่อหิว หรือเจ็บ ฯลฯ
• ยิ้ม ส่งเสียง เมื่อเห็นคนเลี้ยง หรือมีคนมาเล่นด้วย
• ระวัง! *ไม่ตอบสนองต่อเสียง เมื่อเด็กอยู่ในช่วงที่ตื่นดี

ช่วงอายุ 5-7 เดือนความเข้าใจภาษา

• เริ่มหันหาที่มาของเสียง
• มีปฏิกิริยาที่ต่างกันต่อน้ำเสียงหรืออารมณ์ของผู้ใหญ่
• หยุดฟัง มองหน้า เวลามีคนคุยด้วย

การใช้ภาษา

• หัวเราะ เมื่อมีคนเล่นด้วย
• เล่นเสียงได้หลากหลายขึ้น
• ระวัง! *ลูกส่งเสียงน้อย ไม่ส่งเสียงอ้อแอ้ โต้ตอบกับคนเลี้ยง

ช่วงอายุ 9-12 เดือนความเข้าใจภาษา

• เริ่มเข้าใจคำสั่งห้าม เช่น "ไม่" "หยุด"
• มองตามสิ่งที่ผู้ใหญ่ชี้ให้ดู
• ทำตามสั่งง่ายๆ ได้ เช่น บายบาย
• จำชื่อคนในบ้านพอได้

การใช้ภาษา

• ใช้เสียงคล้ายคำ เพื่อเรียกชื่อหรือสิ่งที่คุ้นเคย
• ส่ายหน้า หรือพยักหน้า เพื่อตอบคำถาม
• เริ่มมีคำที่มีความหมาย เริ่มเรียก ปาปา มามา ได้
• ระวัง! *ลูกไม่หันหาเสียง ไม่ทำเสียง เลียนเสียงพยัญชนะอื่นนอกจาก "อ"

ช่วงอายุ 15 เดือนความเข้าใจภาษา

• ทำตามสั่งได้มากขึ้น เช่น "ไปเอารองเท้า"
• หันมอง หรือชี้คนหรือสิ่งของเมื่อถูกถาม เช่น "ไหนแม่"

การใช้ภาษา

• พยายามร้องเพลงหรือพูดตามแบบ
• ชี้ชวนให้คนอื่นดูสิ่งที่ตนสนใจ
• พูดได้ 4-6 คำ
• ระวัง! *ลูกยังไม่พูดคำที่มีความหมายอย่างน้อย 1 คำ เช่น หม่ำ ไป เอา ฯลฯ

ช่วงอายุ 18 เดือนความเข้าใจภาษา

• ชี้อวัยวะตามสั่งได้ 1-3 อย่าง
• ตอบสนองถูกต้องกับเหตุการณ์ในชีวิตประจำวัน เช่น "ไปอาบน้ำ" ฯลฯ
• ทำตามสั่งที่ไม่มีท่าทางประกอบได้

การใช้ภาษา

• มีการพูดโต้ตอบด้วยพยางค์เดียวได้
• เล่นเสียงได้เช่นเสียงรถบรืนบรืนเสียงสัตว์ร้อง
• ใช้ท่าทางร่วมกับคำพูดเพื่อถาม เช่น ชี้ "อะไร"
• บอกความต้องการง่ายๆ ได้ เช่น "เอา" "ไป"
• ระวัง! *ลูกไม่เข้าใจ หรือไม่ทำตามคำสั่งง่ายๆ เช่น เอาให้แม่ ไปหยิบของ ฯลฯ ไม่พูดคำที่มีความหมาย 3 คำ

ช่วงอายุ 2 ปีความเข้าใจภาษา

• ชี้อวัยวะได้ 3-6 อย่าง
• ทำตามสั่งได้ 2 ขั้นตอนชี้รูปได้มากขึ้น
• เข้าใจคำถามมากขึ้น เช่น "นี่อะไร" ฯลฯ

การใช้ภาษา

• พูดเป็นคำที่มีความหมายได้มากขึ้น ประมาณ 50 คำ
• เรียกชื่อของในบ้านได้มากขึ้น
• พูดเป็นวลีสั้นๆ ได้ เช่น "ไปเที่ยว" "ไม่กิน" ฯลฯ
• ถามคำถาม "อะไร"
• ระวัง! *ลูกไม่พูดคำที่มีความหมายต่างกัน 2 คำต่อเนื่องเช่น เอานม ไปเที่ยว ฯลฯ พูดคำศัพท์น้อยกว่า 50 คำ

ช่วงอายุ 2 ปีครึ่งความเข้าใจภาษา

• เริ่มทำตามสั่งที่ซับซ้อนได้มากขึ้น
• ชี้ภาพในหนังสือได้ถูกต้องมากขึ้น

การใช้ภาษา

• บอกชื่อตัวเองได้
• บอกความต้องการได้ เล่าเรื่องที่สนใจแต่อาจจะยังไม่เชื่อมโยง
• ระวัง! *ลูกไม่พูดเป็นวลียาว 3-4 คำ ยังทำเสียงไม่เป็นภาษา

ดังนั้น หากคุณพ่อคุณแม่สังเกตว่าลูกน้อยมีพัฒนาการทางการพูดที่สงสัยว่าจะพูดช้าควรปรึกษากุมารแพทย์เพื่อประเมินและให้คำแนะนำต่อไป

คำแนะนำเบื้องต้นในการพัฒนาภาษาของลูก

1. มีเวลาพูดคุยหรือเล่นกับลูก งดการดูจอทุกชนิด ยกเว้นการ video call

2. ออกเสียงพูดให้ชัดเจน เป็นแบบอย่างที่ดีแก่ลูก

3. ถ้าลูกพูดช้า คนเลี้ยงควรพูดในสิ่งที่เขาสนใจหรือกำลังทำ เพื่อให้เรียนรู้ได้ง่ายขึ้น ร่วมกับฝึกให้เขาทำตามสั่ง ซึ่งเราอาจจะต้องจับมือทำไปด้วย เพื่อให้เขาเชื่อมโยงคำพูดกับการกระทำ รอและเปิดโอกาสให้ลูกได้เปล่งเสียงตามด้วย

4. มีการเล่น ชี้ชวนดูรูปภาพในหนังสือ หรือสิ่งของรอบตัว ร้องเพลง เล่นสมมติ เพื่อเพิ่มคำศัพท์

5. ฝึกให้ลูกพูดในสถานการณ์จริง โดยการ

- ตั้งคำถาม เช่น "อะไร" "ที่ไหน"

- เป็นผู้ฟังที่ดี หยุดรอให้ลูกสบตา ขยับปากจะพูด อาจจะถามซ้ำถ้าไม่เข้าใจ หรือพูดแทนไปก่อน เพื่อให้ลูกได้เรียนรู้

- ขยายความคำตอบของลูกและชมเขาเมื่อเห็นว่าพยายามสื่อสาร