วธ. ยัน "กัมพูชาขึ้นทะเบียน 22 วรรณกรรมไทย" ไม่เป็นความจริง

 

จากกรณีที่มีการเผยแพร่ข้อมูลในโซเชียลมีเดีย อ้างว่า "ประเทศกัมพูชานำวรรณกรรมไทย 22 เรื่องไปขึ้นทะเบียนกับยูเนสโกสำเร็จแล้ว" ทำให้เกิดความกังวลและเสียงวิพากษ์วิจารณ์ถึงการทำงานของรัฐบาลไทย

 

ล่าสุด กระทรวงวัฒนธรรม (วธ.) ได้ออกมาชี้แจงข้อเท็จจริงอย่างละเอียด เพื่อทำความเข้าใจต่อสาธารณชน ยืนยันว่าข้อมูลดังกล่าว "ไม่เป็นความจริง" และเป็นความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน

 

 

ไขข้อเท็จจริง: กัมพูชาขึ้นทะเบียน "ศิลปะการแสดง" ไม่ใช่ "วรรณกรรม"

 

กระทรวงวัฒนธรรมชี้แจงว่า สิ่งที่ประเทศกัมพูชาเสนอและได้รับการขึ้นทะเบียนจากยูเนสโกคือ "Royal Ballet of Cambodia" (ระบำพระราชทรัพย์กัมพูชา) ซึ่งเป็น "ศิลปะการแสดง"

 

และได้รับการประกาศเป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติตั้งแต่ปี พ.ศ. 2546 (ค.ศ. 2003) ไม่ใช่การขึ้นทะเบียนรายชื่อวรรณกรรม 22 เรื่องตามที่กล่าวอ้าง

 

ส่วนรายชื่อวรรณกรรมต่างๆ เช่น ไกรทอง, พระสังข์, อุณรุท ที่ปรากฏในข่าว เป็นเพียงข้อมูลที่อยู่ใน "หนังสือบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมระดับชาติของกัมพูชา" (Inventory of Intangible Cultural Heritage of Cambodia)

 

ซึ่งตีพิมพ์ในปี พ.ศ. 2548 (หลังจากได้รับการขึ้นทะเบียนแล้ว 2 ปี) เพื่อรวบรวมบทละครที่ใช้ในการแสดง "Royal Ballet of Cambodia" เท่านั้น ไม่ได้เป็นการยื่นรายชื่อวรรณกรรมเหล่านี้ต่อยูเนสโกโดยตรง

 

เจาะลึกหลักเกณฑ์ยูเนสโก: "วรรณกรรม" ไม่สามารถขึ้นทะเบียนเดี่ยวได้

 

ตามอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ค.ศ. 2003 "วรรณกรรม" (Literature) ไม่จัดเป็นสาขาที่สามารถเสนอขึ้นทะเบียนโดยตรงได้

 

แต่มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ที่ยูเนสโกรับรองมี 5 สาขาหลัก ได้แก่

 

1. ประเพณีมุขปาฐะและการแสดงออกทางวาจา
2. ศิลปะการแสดง (Performing Arts)
3. แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม และงานเฉลิมฉลอง
4. ความรู้และแนวปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติและจักรวาล
5. งานฝีมือแบบดั้งเดิม

 

ดังนั้น การอ้างว่ามีการขึ้นทะเบียน "วรรณกรรม 22 เรื่อง" จึงขัดต่อหลักเกณฑ์ของยูเนสโกโดยสิ้นเชิง

 

 

"วัฒนธรรมร่วม" และมรดกไทยในบทละคร

 

กระทรวงวัฒนธรรมได้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า วรรณกรรมหลายเรื่องที่ปรากฏในรายชื่อบทละครของกัมพูชา จัดเป็น "วัฒนธรรมร่วม"

 

ที่ได้รับอิทธิพลและเผยแพร่ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มาอย่างยาวนาน เช่น รามเกียรติ์, อิเหนา, สังข์ทอง, ไกรทอง ซึ่งปรากฏเป็นบทละครและนาฏศิลป์ในหลายประเทศ ไม่ว่าจะเป็น ไทย ลาว เมียนมา อินโดนีเซีย

 

อย่างไรก็ตาม วรรณกรรมบางส่วนก็มีที่มาจากบทพระราชนิพนธ์ของพระมหากษัตริย์และผลงานของกวีเอกในสมัยรัตนโกสินทร์ เช่น

 

• ไกรทอง, สังข์ทอง, อิเหนา: พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 2
• อุณรุท, รามเกียรติ์: พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 1
• จันทโครพ, ลักษณวงศ์: ผลงานของสุนทรภู่

 

เปิดลิสต์มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของไทย

 

ปัจจุบัน ประเทศไทยเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาฯ เมื่อปี พ.ศ. 2559 และมีรายการที่ได้รับการขึ้นทะเบียนจากยูเนสโกแล้ว 6 รายการ ได้แก่

1. โขน (พ.ศ. 2561)
2. นวดไทย (พ.ศ. 2562)
3. โนรา (พ.ศ. 2564)
4. สงกรานต์ (พ.ศ. 2566)
5. ต้มยำกุ้ง (พ.ศ. 2567)
6. เคบายา (พ.ศ. 2567 - ขึ้นทะเบียนร่วมกับ 4 ประเทศ)

 

นอกจากนี้ ยังมีรายการที่รอการพิจารณาอีก 4 รายการ คือ ชุดไทย, มวยไทย, ผ้าขาวม้า และประเพณีลอยกระทง

 

กระทรวงวัฒนธรรมเน้นย้ำว่า วัตถุประสงค์หลักของยูเนสโกคือการ "สงวนรักษา" มรดกภูมิปัญญาไม่ให้สูญหาย และสร้างความตระหนักรู้ถึงคุณค่าร่วมกัน ไม่ใช่การประกาศความเป็นเจ้าของแต่เพียงผู้เดียว

 

กระทรวงวัฒนธรรมยืนยันว่า ได้มีการติดตามความเคลื่อนไหวของประเทศต่างๆ อย่างใกล้ชิด และทำงานเพื่อสร้างความเข้าใจอันดีในระดับภูมิภาค

 

พร้อมทั้งส่งเสริมมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของไทยให้เป็นที่ยอมรับในระดับสากล จึงขอให้ประชาชนอย่าหลงเชื่อข่าวปลอม และตรวจสอบข้อมูลจากแหล่งที่น่าเชื่อถือก่อนเผยแพร่ต่อไป