แรงบันดาลใจจากเซน (Zen Design)

การออกแบบที่เป็นแรงบันดาลใจของคนทั้งโลกแท้จริงแล้ว ถือกำเนิดมาจากพุทธศาสนา อะไรเป็นความท้าทายที่ทำให้คนคนหนึ่ง หันเหชีวิตแบบทุ่มเทลงในบริบทของพุทธศาสนา จนออกแบบนวัตกรรมพลิกโลก

นั่นคือมหัศจรรย์ของความราบเรียบ เรียบง่าย ราวกับไม่มีอะไรเลย แต่เต็มไปด้วยความพิศวงและน่าสนใจ นี่คือธาตุแท้ของการออกแบบที่เรียกว่า “Zen Design”

ในช่วงเรียนมหาวิทยาลัยนี้เองที่ Jobs เริ่มหันมาศึกษาพุทธศาสนานิกายเซน เขาอ่านหนังสือที่มีอิทธิพลสูงสุดกับเขาคือ Zen Mind, Beginners Mind ซึ่งเขียนโดย ชุนริว ซูซุกิ

กล่าวกันว่า หลังศึกษาหลักธรรมของเซน Jobs เริ่มเชื่อว่าการหยั่งรู้โดยสัญชาตญาณนั้นก่อให้เกิดปัญญา เขาจึงเริ่มฝึกสมาธิในห้องนอนแคบๆ ร่วมกับแดเนียล คอตคี เพื่อนสนิทท่ามกลางกลิ่นธูป ในปี 1974 Jobs ในวัย 19 ปี ได้ลาพักงานในบริษัทเครื่องเล่นวิดีโอเกม Atari ไปอินเดีย 1 เดือน เขากลายเป็นพุทธศาสนิกชน

ผลไม้ที่เขาโปรดปรานพิเศษก็คือ แอปเปิ้ล และตรงนี้เองเป็นจุดกำเนิดของความเรียบง่ายทั้งมวลก็คือ ง่ายเหมือนกัดกินแอปเปิ้ล โลโก้แอปเปิ้ลจึงมีรอยกัดเสมอ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของบริษัทเขานั่นเอง ในปี 1976 ขณะอายุ 21 ปี Jobs เริ่มต้นศึกษาพุทธศาสนานิกายเซนอย่างจริงจังกับพระอาจารย์ชาวญี่ปุ่นด้วยปรัชญาของศาสนาพุทธนิกายเซน

แต่ด้วยหลักการออกแบบด้วยแนวคิด “เซน” ด้วยคำคำหนึ่งในศาสนาพุทธคือ “จิตของผู้เริ่มต้น ล้วนแต่อัศจรรย์อย่างยิ่ง ที่ทุกคนควรจะมีจิตของผู้เริ่มต้น” มันเป็นจิตที่มองเห็นทุกสิ่งทุกอย่างตามความเป็นจริง ซึ่งค่อยๆ ทำให้เราตระหนักถึงแก่นแท้ จิตของผู้เริ่มต้น ก็คือการนำหลักการของเซนมาปฏิบัติจริงเป็นจิตบริสุทธิ์ที่ปราศจากอคติ

จิตของผู้เริ่มต้นเป็นเหมือนจิตของเด็กน้อย ซึ่งเต็มไปด้วยความอยากรู้อยากเห็น ความสงสัย และความประหลาดใจ ด้วยความเชื่อดังกล่าว Jobs จึงนำแนวคิด แบบเซนมาใช้กับบริษัท Apple Inc. ของเขา ในการออกแบบรูปลักษณ์และการใช้งานของสินค้าให้มีแนวทางบริสุทธิ์ ง่ายต่อการใช้งาน เช่น เครื่องในตระกูล Mac ตระกูล I-Pod, I-Phone และ I-Pad

ท่าน ว.วชิรเมธี ได้กล่าวว่า เราควรใช้การเจริญมรณานุสติทุกวัน เป็นเครื่องมือช่วยการตัดสินใจในชีวิต Jobs ได้อ่านหนังสือซึ่งสอนให้ทุกคนมีชีวิตอยู่โดยคิดว่า วันนี้เป็นวันสุดท้ายของชีวิต ความตายเป็นเครื่องมือที่สำคัญ ช่วยให้เขาตัดสินใจครั้งใหญ่ๆ ในชีวิตได้ ไม่กลัวล้มเหลว

Jobs พูดถึงความตายว่า กลางปี 2004 เขาเป็นมะเร็งตับอ่อนชนิดรุนแรงและไม่มีทางรักษา จะอยู่ได้ไม่เกิน 3-6 เดือน แพทย์แนะนำให้สะสางภารกิจ ซึ่ง ความหมาย คือให้เตรียมตัวตาย ทำให้เขาพูดได้เต็มปากเป็นมรณานุสติ และเมื่อ ผ่านห้วงเวลานั้นมาได้ เขาบอกว่าความตาย คือประดิษฐกรรมที่ดีที่สุดของชีวิต เป็นหลักในการออกแบบนวัตกรรม