“ใยฝ้าย”ย้อมสีธรรมชาติ ทักทอภูมิปัญญาชาวอีสาน

ฝ้าย เป็นเส้นใยที่ได้มาจากพืช คนโบราณปลูกฝ้ายเพื่อนำมาผลิตเป็นเครื่องนุ่งห่ม ซึ่งเป็นปัจจัย 4 แห่งการดำรงชีวิตของมนุษย์

การทอดผ้าฝ้ายแต่โบราณไม่มีความซับซ้อน เป็นการนำดอกฝ้ายมาปั่นเป็นเส้นฝ้าย และใช้เปลือกไม้ย้อมเป็นสีเดียว ตามแต่จะหาวัตถุดิบที่ให้สีตามธรรมชาติมาย้อมได้ การสวมใส่ผ้าฝ้ายบ่งบอกถึงความเป็นผู้มีความเมตตา สมถะ เรียบง่าย และสง่างาม ขั้นตอนการผลิตไม่เบียดเบียนชีวิตของสัตว์ อีกทั้งลายผ้าบ่งบอกเรื่องราวอัตลักษณ์ของชุมชนนั้นๆ

ความตั้งใจที่จะรักษาวัฒนธรรมที่ดีงามบนผืนผ้าฝ้ายไว้ เมื่อเร็วๆนี้ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลอีสาน (มทร.อีสาน) วิทยาเขตกาฬสินธุ์ ร่วมมือกับองค์การบริหารส่วนจังหวัดกาฬสินธุ์ จัดโครงการฝึกอบรมเชิงปฏิบัติการในการใช้สีย้อมจากวัสดุธรรมชาติเพื่อเพิ่มมูลค่าสินค้า OTOP  โดยมีนางชะม้อย วรามิตร นายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดกาฬสินธุ์ และผช.ณรงค์ ผลวงษ์ รองอธิการบดี มทร.อีสาน ประจำวิทยาเขตกาฬสินธุ์  เป็นประธาน มีผู้เข้ารับการอบรมกว่า 100 คน

“โครงการดังกล่าวมีเป้าหมายเพื่อฝึกอบรมให้ชาวบ้านรู้จักใช้วัสดุธรรมชาติเป็นสีย้อมเส้นไหม เส้นฝ้าย เพื่อส่งเสริมการพัฒนาอาชีพ ให้ความรู้ทักษะแก่กลุ่มทอผ้าสามารถเรียนรู้และประยุกต์ใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่นในการเพิ่มมูลค่าแก่ผลิตภัณฑ์สินค้า OTOP ของจังหวัดกาฬสินธุ์” 

จิรัฏฐ์ บุญแสนแผน ผู้ดูแลโครงการฝึกอบรมฯ  เล่าว่า มทร.อีสาน วิทยาเขตกาฬสินธุ์ ได้มีการทำวิจัยเพื่อพัฒนาและส่งเสริมการใช้สีย้อมธรรมชาติที่สามารถหาได้ง่ายในชุมชนท้องถิ่น เช่น พืชโตเร็ว พืชอายุสั้น วัชพืชบางชนิดมาพัฒนากระบวนการย้อม โดยให้ได้สีมีความคงทนต่อแสงและการซักล้าง ไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของกลุ่มอาชีพอีกด้วย

สำหรับขั้นตอนการย้อมผ้าฝ้ายนั้น สีที่ใช้ในการย้อมนั้นสามารถสกัดมาจากราก ใบ ยอด ผล ของต้นไม้ชนิดต่างๆได้หมด อาทิ สีเหลือง จากเปลือกไม้แห้ง สีน้ำตาลจากเปลือกไม้ต้นประดู่ สีแสดจากต้นหางนกยูง สีแดงจากต้นครั่ง สีม่วงจากดอกอัญชัญ เป็นต้น เพื่อเป็นการประหยัดเวลาให้กับชาวบ้านไม่ต้องไปต้มเปลือกไม้เอง ทาง มทร.อีสาน วิทยาเขตกาฬสินธุ์ ได้สกัดเป็นผงสีจากวัสดุธรรมชาติต่างๆให้ชาวบ้านเรียบร้อยแล้ว แต่จะสอนให้ชาวบ้านเลือกสีเองโดยเป็นเทคนิคที่คิดขึ้นมาเอง
 
“ชาวบ้านไม่ต้องผสมสีในหม้อต้ม แต่แนะให้ชาวบ้านตักน้ำต้มสีออกมา 1 แก้วแล้วใส่จุลสีหรือตัวกระตุ้นอื่นผสมให้ได้สีตามใจชอบ จากนั้นก็ค่อยผสมจุลสีตามจำนวนสีที่ต้องการลงในหม้อต้ม จะช่วยไม่ให้ชาวบ้านเสียเวลา จากนั้นนำผ้าฝ้ายลงไปย้อมทิ้งไว้แล้วนำไปซักน้ำเปล่าให้สะอาด ผมจะใส่ผงโซเดียมคาบอร์เนตลงไปด้วยเพื่อให้ผ้าฝ้ายดูซับสีในจำนวนที่สม่ำเสมอเพื่อให้เกิดสีที่สวยงาม จากนั้นจึงนำไปทอเป็นผืนผ้าตามใจชอบ”จิรัฏฐ์ กล่าวทิ้งท้าย

ใครสนใจสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้โดยตรงที่โทร 081-380-6258