ศรีลังกากำลังจะล้มละลาย เพราะหนี้มหาศาลกับจีน?

ศรีลังกากำลังจะถังแตกจนประธานาธิบดี โกตาบายา ราชปักษา ถึงขั้นต้องเอ่ยปากกับ หวังอี้ รัฐมนตรีกระทรวงการต่างประเทศของจีนระหว่างเดินทางเยือนศรีลังกา ขอให้จีนปรับโครงสร้างหนี้ขยายเวลาชำระคืนให้ศรีลังกาเพื่อไม่ให้วิกฤตการเงินร่อแร่ไปกว่านี้

การเดินทางเยือนของหวังอี้เกิดขึ้นหลังจากสถาบันจัดอันดับความน่าชื่อถือระดับโลกเตือนว่า รัฐบาลศรีลังกาเสี่ยงจะผิดนัดชำระหนี้

เกิดอะไรขึ้นกับศรีลังกาซึ่งเคยเป็นประเทศที่มีเศรษฐกิจเข้มแข็งที่สุดในเอเชียใต้

1.ศรีลังกาต้องเผชิญปัญหารุมเร้าทางเศรษฐกิจมากมาย ทั้งการขาดรายได้จากภาคการท่องเที่ยวซึ่งมีสัดส่วน 10% ของจีดีพี และเป็นแหล่งของเงินตราต่างประเทศที่ใหญ่เป็นอันดับ 3 ของประเทศ บวกกับการใช้จ่ายมือเติบของรัฐบาล จนสร้างหนี้ต่างประเทศที่สูงเกินความสามารถของประเทศที่จะชำระ และการลดภาษีซึ่งทำให้รัฐมีเงินได้น้อยลง

2.ศรีลังกายังต้องแบกรับภาระการจ่ายหนี้คืนโดยเฉพาะกับจีนจำนวนมหาศาล ขณะที่ทุนสำรองระหว่างประเทศร่อยหรอลงเหลือน้อยที่สุดเป็นประวัติการณ์ในรอบ 10 ปี อีกทั้งยังเกิดภาวะเงินเฟ้อซึ่งเกิดจากการพิมพ์ธนบัตรของรัฐบาลเพื่อนำมาชำระหนี้ทั้งในประเทศและพันธบัตรต่างประเทศ

3.และแล้วศรีลังกาก็ดำเนินมาถึงจุดที่วิกฤตที่สุดในรอบ 73 ปี เมื่อประธานาธิบดีราชปักษาต้องประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินทางเศรษฐกิจในวันที่ 30 ส.ค. 2021 หลังจากมูลค่าเงินรูปีศรีลังการ่วงหนักจนทำให้ราคาสินค้าอุปโภคบริโภคสูงขึ้น

4.หลังการประกาศสถานการณ์ฉุกเฉิน รัฐบาลควบคุมสินค้าโดยการส่งทหารเข้ามาควบคุมการซื้อขายสินค้าจำเป็น อาทิ ข้าว น้ำตาล ให้เป็นไปตามราคาที่รัฐบาลกำหนดไว้และกดไม่ให้เงินเฟ้อไปมากกว่าเดิม แต่ก็แก้ปัญหาได้ไม่มากนัก

5.ในช่วงนั้นรัฐบาลยังประกาศเดินหน้า “ฟาร์มออร์แกนิก 100%” โดยสั่งแบนปุ๋ยและยาฆ่าแมลงตั้งแต่เดือน มิ.ย. โดยไม่สนใจคำเตือนว่านโยบายนี้อาจทำให้การทำเกษตรกรรมล่มสลายและกระทบกับอุตสาหกรรมชาซึ่งสร้างรายได้เข้าประเทศเป็นกอบเป็นกำ

6.ผลปรากฏว่าในเดือน ก.ย.ผลผลิตทางเกษตรกรรมของประเทศลดลงถึง 50% จนนำมาสู่วิกฤตด้านอาหาร ส่วนสถานการณ์สำหรับอุตสาหกรรมชาถือว่าวิกฤต เพราะเกษตรกรที่ทำฟาร์มแบบออร์แกนิกต้องเจอกับต้นทุนที่เพิ่มขึ้นเป็น 10 เท่า ขณะที่ผลผลิตลดลงครึ่งหนึ่ง เกษตรกรส่วนหนึ่งจึงไม่กล้าลงทุนต่อเพราะกลัวขาดทุน

7.และเมื่อความสามารถในการหารายได้ของประเทศถูกกระทบ ศรีลังกาก็ขาดเงินตราต่างประเทศที่จะชำระหนี้ รวมถึงที่จะใช้จ่ายเพื่อซื้อสินค้านำเข้า เมื่อเงินขาดมือรัฐบาลจึงต้องกู้เงิน

8.นับตั้งแต่ปี 2014 หนี้ต่างประเทศของศรีลังกาพุ่งขึ้นอย่างรวดเร็วต่อเนื่อง จนถึงปี 2019 หนี้ดังกล่าวมีสัดส่วนถึง 42.9% ของจีดีพี หรือราว 33,000 ล้านเหรียญสหรัฐ ซึ่งเป็นการเพิ่มภาระหนักอึ้งในการหาเงินมาชำระหนี้คืน

9.ภาวะเศรษฐกิจถดถอยทั่วโลกจากการระบาดของ Covid-19 ทำให้สถานการณ์เศรษฐกิจของศรีลังกาแย่ลงไปอีก โดยปี 2021หนี้ต่างประเทศของศรีลังกาพุ่งไปถึง 101% ของจีดีพี ส่งผลให้เศรษฐกิจส่อเค้าพังทลาย

10.จีนเป็นเจ้าหนี้รายใหญ่อันดับ 4 ของศรีลังการองจากกองทุนการเงินระหว่างประเทศ (IMF) ธนาคารเพื่อการพัฒนาแห่งเอเชีย (ADB) และญี่ปุ่น และข้อมูลของรัฐบาลศรีลังการะบุว่า จนถึงเดือน เม.ย. 2021 สัดส่วนหนี้จีนอยู่ที่ 10% จากหนี้ต่างประเทศทั้งหมดของศรีลังกา 35,000 ล้านเหรียญสหรัฐ

11.ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาศรีลังกาพึ่งพาเงินกู้ดอกเบี้ยต่ำจากจีนเป็นหลัก โดยจีนปล่อยเงินกู้ให้ศรีลังกากว่า 5,000 ล้านเหรียญสหรัฐเพื่อนำมาพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน เช่น ถนนหนทาง สนามบิน ท่าเรือ และโรงงานถ่านหิน ซึ่งนักวิเคราะห์มองว่าเป็นการลงทุนที่ไม่คุ้มสำหรับศรีลังกา

12.ปีที่แล้ว ศรีลังกายังกู้เงินจากจีนเพิ่มอีก 1,000 ล้านเหรียญสหรัฐเพื่อนำมาแก้วิกฤตเศรษฐกิจซึ่งจะต้องชำระคืนเป็นงวดๆ

13.ในอีก 12 เดือนข้างหน้า ทั้งในภาครัฐบาลและเอกชนศรีลังกามีภาระหนี้สินอีกราว 7,300 ล้านเหรียญสหรัฐ โดยเริ่มจากพันธบัตรรัฐบาลมูลค่า 500 ล้านเหรียญสหรัฐซึ่งจะครบกำหนดชำระในวันที่ 18 ม.ค.นี้ และอีก 1,000 ล้านเหรียญสหรัฐในเดือน ก.ค.

14.ทว่าจนถึงเดือน พ.ย.ปีที่แล้ว ทุนสำรองระหว่างประเทศของศรีลังกาเหลือเพียง 1,600 ล้านเหรียญสหรัฐเท่านั้น และเงินจำนวนนี้เพียงพอนำเข้าสินค้าจำเป็นเพียง 1 เดือนเท่านั้น

15.มีการประมาณการณ์ว่าทุนสำรองระหว่างประเทศของศรีลังกาจะหมดเกลี้ยงภายในเดือนนี้ และรัฐบาลอาจต้องกู้เงินเพิ่มอีก 437 ล้านเหรียญสหรัฐเพื่อนำมาใช้จ่ายในสิ่งจำเป็น

16.ฮาร์ชา เดอ ซิลวา นักเศรษฐศาสตร์และสมาชิกสภาฝ่ายค้านถึงกับเอ่ยในที่ประชุมสภาว่า “ประเทศชาติจะล้มละลายโดยสิ้นเชิง”

17.ก่อนหน้านี้ศรีลังกาไม่สามารถชำระหนี้เงินกู้สำหรับสร้างท่าเรือฮัมบันโตตาทางตอนใต้ของประเทศมูลค่า 1,400 ล้านเหรียญสหรัฐแก่รัฐบาลจีน จึงถูกจีนบังคับให้ปล่อยเช่าท่าเรือดังกล่าวแก่บริษัทสัญชาติจีนเป็นเวลา 99 ปีเมื่อปี 2017

18.และเดือนที่แล้วรัฐบาลศรีลังกายังเผยว่าจะเคลียร์หนี้เก่าค่าน้ำมันเชื้อเพลิงที่นำเข้าจากอิหร่านจำนวน 251 ล้านเหรียญสหรัฐด้วยใบชาซึ่งเป็นสินค้าขึ้นชื่อ โดยจะส่งใบชามูลค่า 5 ล้านเหรียญสหรัฐให้อิหร่านทุกเดือนจนกว่าจะครบ และที่เลือกส่งใบชาแทนก็เพื่อประหยัดเงินสกุลต่างประเทศที่กำลังขาดแคลน

19.และตั้งแต่วันศุกร์ที่ผ่านมา (7 ม.ค.) ศรีลังกาถึงขั้นต้องปันส่วนกระแสไฟฟ้ากันแล้ว หลังจากสกุลเงินต่างประเทศไม่เพียงพอจะนำเข้าพลังงานเชื้อเพลิง

Photo by ISHARA S. KODIKARA / AFP