‘ราชินิกุลบุนนาค’ ประวัติศาสตร์เกียรติยศแห่งสกุลที่ไม่เคยเปิดเผยที่ไหน

ชมรมสายสกุลบุนนาค เปิดตัวหนังสือ 'ราชินิกุลบุนนาค' เรื่องราวประวัติศาสตร์ของสกุลบุนนาค ที่สะท้อนให้เห็นความเป็นไปของประวัติศาสตร์ชาติ และแหล่งข้อมูลเพิ่มเติมที่เพิ่งค้นพบใหม่วันนี้ (14 กันยายน 2568) โดยภายในงานยังจัดให้มีการเสวนาเรื่อง "เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค)และเจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล" พร้อมทั้งนิทรรศการพิเศษแสดงศิลปวัตถุสำคัญอันเกี่ยวเนื่องกับราชินิกุล

 

สำหรับหนังสือ “ราชินิกุลบุนนาค” จัดทำขึ้นเนื่องในวาระสำคัญของปฐมราชินิกุลบุนนาค 2 ท่าน คือ ครบรอบชาติกาล 275 ปี เจ้าคุณพระราชพันธุ์นวล พุทธศักราช 2567 และครบรอบถึงแก่อสัญกรรม 220 ปี เจ้าพระยาอรรคมหาเสนา (บุนนาค) ในพุทธศักราช 2568

 

 

ด้าน นายรัฐฎา บุนนาค ประธานโครงการจัดทำหนังสือราชินิกุลบุนนาค ได้กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของการจัดทำหนังสือเล่มนี้ว่า

“...นอกเหนือจากการจัดทำหนังสือเล่มนี้เป็นที่ระลึกในวาระสำคัญของปฐมราชินิกุลบุนนาคทั้ง 2 ท่าน พร้อมทั้งเทิดทูนเกียรติคุณของบรรพชนบุนนาคแล้ว ยังเป็นโอกาสเผยแพร่ข้อมูลทางวิชาการจากเอกสารชั้นต้นที่ถูกต้องสมบูรณ์ เพิ่มพูนความเข้าใจ แก้ไขความคลาดเคลื่อนของข้อมูลบางประการให้เป็นที่ประจักษ์  ซึ่งในครั้งนี้เราได้รับเกียรติจากนักวิชาการ ผู้ทรงคุณวุฒิหลาย ๆ ท่าน เข้ามามีส่วนร่วมจัดทำเนื้อหา ทำให้เห็นมุมมองบางประการที่น่าสนใจจากบุคคลภายนอกต่อสกุลบุนนาคที่สามารถต่อยอดข้อมูลการศึกษาประวัติศาสตร์ไปได้กว้างขวางยิ่งขึ้น...”

 

 

บันทึกประวัติศาสตร์ความเป็นมาที่ไม่เคยเปิดเผยมาก่อน

 

สำหรับเนื้อหาของหนังสือครอบคลุมประวัติความเป็นมาของราชินิกุลบุนนาคในสมัยกรุงศรีอยุธยา บทบาทของราชินิกุลบุนนาคกับประวัติศาสตร์สยาม โดยเฉพาะกรุงรัตนโกสินทร์ด้านต่าง ๆ อาทิ ด้านเศรษฐกิจ สังคม ศาสนา บทความและภาพประกอบในเล่มมีลักษณะแบบสมุดภาพประวัติศาสตร์ที่สอดคล้องไปกับเรื่องราวที่นำเสนอ รวมทั้งผลงานเด่นของบุคคลในสายสกุลจนถึงก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครองในพุทธศักราช 2475 โดยปรับปรุงจากหนังสือสายสกุลบุนนาคและสาแหรกสายสกุลบุนนาค ที่ได้จัดทำขึ้นเมื่อพุทธศักราช 2542

 

หนังสือยังได้เพิ่มเติมข้อมูลจากการศึกษาเอกสารชั้นต้น หลักฐานทางประวัติศาสตร์ แหล่งข้อมูลเพิ่มเติมอื่น ๆ ที่ค้นพบใหม่ในปัจจุบัน และสอดแทรกเกร็ดประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจและได้มาตรฐานทางวิชาการ

 

 

เนื้อหาโดยสังเขปประกอบด้วย

 

ส่วนที่ ๑ : ราชินิกุลบุนนาคกับประวัติศาสตร์สยาม

กล่าวถึงประวัติความเป็นมาของสายราชินิกุลบุนนาคกับประวัติศาสตร์สยาม นับตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา เรื่องราวของต้นสกุล เเรื่องราวของราชินิกุลบุนนาคกับพัฒนาการกรุงรัตนโกสินทร์ในด้านต่าง ๆ แบ่งพิจารณาเป็นหัวเรื่อง ในลักษณะสมุดภาพประวัติศาสตร์  ภาพสันนิษฐานที่สวยงาม พร้อมศิลปวัตถุทรงคุณค่าที่สอดคล้องไปกับเรื่องราวที่นำเสนอ กำหนดเนื้อหาตั้งแต่ยุคกรุงศรีอยุธยาจนถึงก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครองในพุทธศักราช 2475

 

ส่วนที่ ๒ : สืบสายราชินิกุลบุนนาค

นำเสนอบุคคลและผลงานเด่น โดยกำหนดรูปแบบการนำเสนออ้างอิงกับช่วงเวลาการเปลี่ยนแปลงสำคัญในกรุงรัตนโกสินทร์ จำแนกเป็นฝ่ายหน้า ฝ่ายใน จนถึงช่วงเปลี่ยนแปลงการปกครองพุทธศักราช 2475 ในลักษณะการเล่าเกร็ดประวัติที่น่าสนใจ เข้าใจง่าย ทว่ามีหลักฐานอ้างอิงที่มาของข้อมูลครบถ้วน

 

 

นอกจากนี้การจัดทำหนังสือ "ราชินิกุลบุนนาค"  ยังอัดแน่นด้วยผลจากการค้นคว้าเอกสารสำคัญที่ไม่เคยเปิดเผยที่ไหนมาก่อนมา อาทิ พระราชหัตถเลขา เอกสารจดหมายเหตุ ของสะสมซึ่งตกทอดมาในตระกูลบุนนาค เช่น กระบี่ของสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ภาพถ่ายจากต่างประเทศ และเอกสารจากคลังเอกสารสำคัญ ทั้งของ พลตรี ม.ร.ว.ศุภวัฒย์ เกษมศรี และอาจารย์ภาวาส บุนนาค

 

ภายในงานเปิดตัวหนังสือวันนี้ (14 กันยายน 2568)  ได้มีการจัดเสวนาซึ่งคณะจัดทำอย่าง หม่อมหลวงภัคภรจันท์ เกษมศรี ที่ปรึกษาคณะผู้เขียนหนังสือราชินิกุลบุนนาค นายภัทรพล เปี้ยวนิ่มและนายปิติรัชต์ จูช่วย ผู้เขียนหนังสือราชินิกุลบุนนาค ได้ร่วมถ่ายทอดมุมมองเกี่ยวกับสายสกุลบุนนาคด้วย โดยมีการระบุถึงเนื้อหาที่ถูกบรรจุไว้ในหนังสือบางส่วนไว้อย่างน่าสนใจ อาทิ

 

นาฬิกาพกพระราชทานเจ้าพระยาสุรวงศ์วัฒนศักดิ์ (โต บุนนาค) ในคราวเสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ 2 ซึ่งปรากฎว่าเป็นเรือนที่ปรากฏเรื่องราวในพระราชนิพนธ์ “ไกลบ้าน” หรือ "ดวงชะตาของเจ้าคุณนวล" จากเอกสารดวงชะตาบุคคลสำคัญ ซึ่งทำให้ได้ทราบถึงวันเกิดของท่านเจ้าคุณนวลที่ยังไม่เคยปรากฎที่อื่นมาก่อน   พระราชหัตถเลขารัชกาลที่ 4 ฉบับ “จรเข้และปลาวาฬ” พระราชทานคำแนะนำเรื่องการเจรจาสัญญากับฝรั่งเศส ถึงเจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)  เป็นต้น

 

อีกทั้งยังเป็นหนังสือที่ประมวลประวัติสังเขปของบุคคสำคัญในสกุลบุนนาคทั้งฝ่ายหน้าและฝ่ายในมากกว่า 191 ท่าน รวมทั้งคุณเขียน (บุนนาค) จาตุรงคกุล บุตรีของพระสุริยภักดี (สนิท บุนนาค) ผู้เก็บตำราและ ลำดับวงศ์ตระกูลที่สำคัญ ซึ่งเป็นแม่แบบในการจัดทำหนังสือ “อธิบายราชินิกุลบางช้าง” ซึ่งข้อมูลนี้ปรากฏในราชกิจจานุเบกษาฉบับเก่าที่หายากยิ่ง และไม่เคยมีการรวบรวมประวัติของคุณเขียนอย่างเป็นทางการมาก่อน

 

 

ทั้งนี้ คณะจัดทำได้ใช้เวลากว่า 2 ปีในการค้นคว้าจนเผยแพร่สู่สาธารณะ โดยงานผลิตครั้งนี้ ได้ใช้เทคนิคการพิมพ์พิเศษต่าง ๆ ช่วยเพิ่มพูนความสวยงามของภาพประกอบที่มีมากกว่า 400 ภาพ และศิลปกรรมเนื้อหามากกว่า 640 หน้า  วัสดุที่ใช้มีคุณภาพสูงเพื่อให้หนังสือมีคุณค่าและทนทานอยู่ได้เป็นร้อยปี อาทิ ปกที่ผลิตโดยเทคนิคเมทัลไลท์ (Metalite) ไปจนถึงการออกแบบปกโดย อาจารย์หทัย บุนนาค (ครูศิลปินของแผ่นดิน ประจำปี 2568) ซึ่งเป็นการอัญเชิญ ลายพระหัตถ์ของรัชกาลที่ 6 ที่พระราชทานนามสกุล “บุนนาค” ประดับด้วยสัญลักษณ์ของช้างและดอกบุนนาค