สรุป 11 ประเด็นสำคัญจาก “พ.ร.บ.ลดโลกร้อนฉบับแรกของไทย”

เมื่อวันที่ 2 ธันวาคม 2568 คณะรัฐมนตรี (ครม.) เห็นชอบหลักการร่าง "พ.ร.บ.การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ" ซึ่งถือเป็นกฎหมายแม่บทด้าน climate-change ฉบับแรกของไทย วางกรอบใหญ่สำหรับการจัดการก๊าซเรือนกระจกทั่วประเทศ รองรับพันธกรณีภายใต้ United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) และตั้งเป้าหมาย “คาร์บอนเป็นกลาง (Net-Zero)” และ “ปล่อยสุทธิเป็นศูนย์” อย่างจริงจัง

 

1) สถาบันกำกับดูแลระดับชาติ 4 คณะกรรมการหลัก

กฎหมายกำหนดให้ตั้ง 4 คณะกรรมการสำคัญ ได้แก่

• คณะกรรมการนโยบายการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศแห่งชาติ — รับผิดชอบกำหนดนโยบาย เป้าหมาย และท่าทีระหว่างประเทศของไทย
• คณะกรรมการกองทุนภูมิอากาศ
• คณะกรรมการประเมินผลกองทุน
• องค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก — กำกับดูแลการปล่อยก๊าซและมาตรการด้านคาร์บอนต่าง ๆ

 

2) ตั้ง “กองทุนภูมิอากาศ” เป็นนิติบุคคลของรัฐ

กองทุนนี้จะรับรายได้จากมาตรการด้านคาร์บอน เช่น ภาษีคาร์บอน ค่าธรรมเนียม หรือรายได้จากการซื้อขายคาร์บอนเครดิต แล้วนำไปสนับสนุนการลงทุนด้านพลังงานสะอาด การปรับตัวของชุมชน และโครงการลดก๊าซเรือนกระจกอื่น ๆ

 

3) ฐานข้อมูลก๊าซเรือนกระจกระดับชาติ

ภาครัฐและเอกชนจะถูกบังคับให้ “เก็บข้อมูล – รายงาน” การปล่อยก๊าซเรือนกระจก (emissions), การดูดซับ (carbon sinks) และลดก๊าซสุทธิ — เพื่อสร้างความโปร่งใส และมี “ทะเบียนก๊าซเรือนกระจก”ของประเทศ

 

4) แผนปฏิบัติการลดก๊าซเรือนกระจกของประเทศ

กฎหมายกำหนดให้มี “แผนแม่บท/แผนปฏิบัติการ” ระดับชาติ เพื่อให้ทุกหน่วยงานรัฐเดินตามเป้าหมายเดียวกัน และเป็นกรอบการลดก๊าซในระยะสั้น–กลาง–ยาว

 

5) ระบบซื้อขายสิทธิปล่อยก๊าซ (ETS)

มีการวางรากฐานให้ระบบ ETS ให้ภาคธุรกิจสามารถซื้อ ขาย โอน สิทธิในการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ โดยจะมี “ทะเบียน & บัญชี” กำกับ พร้อมกติกาการจัดสรรสิทธิ

 

6) กลไก “ปรับราคาคาร์บอนข้ามพรมแดน” (CBAM)

กฎหมายรองรับการใช้งานมาตรการปรับราคาคาร์บอนระหว่างประเทศ (border-adjustment) ซึ่งหมายความว่า สินค้านำเข้าอาจต้องเสียค่าคาร์บอนตามปริมาณการปล่อยจากประเทศต้นทาง เพื่อให้สอดคล้องกับมาตรฐานระหว่างประเทศ (though รายละเอียดยังต้องรอประกาศกฎหมายลำดับรอง)

 

7) “ภาษีคาร์บอน” สำหรับสินค้ากลุ่มเป้าหมาย

ร่างกฎหมายเสนอภาษีคาร์บอนสำหรับสินค้าหรือกิจกรรมที่ก่อให้เกิดปริมาณการปล่อยสูง เป็นหนึ่งในกลไกที่ทำให้ “ผู้ปล่อยมลพิษต้องจ่าย (polluter pays)” อย่างจริงจัง

 

8) ให้ “คาร์บอนเครดิต” เป็น “ทรัพย์สิน” ที่ซื้อขาย–โอน–ใช้ได้

คาร์บอนเครดิตที่ได้จากโครงการลดปล่อยก๊าซในประเทศ (และได้รับการรับรองตามเกณฑ์) จะถูกจัดให้เป็นทรัพย์สินทางกฎหมาย สามารถซื้อขาย โอน หรือใช้ชดเชยการปล่อยก๊าซได้ โดยต้องจดทะเบียนกับองค์การบริหารจัดการก๊าซเรือนกระจก

 

9) แผนการปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Adaptation Plan)

นอกเหนือจากการลดปล่อยก๊าซ กฎหมายยังกำหนดให้ไทยต้องมีแผนป้องกันและปรับตัวต่อภัยจากสภาพอากาศ เช่น น้ำท่วม ภัยแล้ง ฯลฯ — ทั้งในระดับชาติ ระดับจังหวัด และระดับท้องถิ่น โดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐ

 

10) “เกณฑ์กลาง / Taxonomy” สำหรับกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เป็นมิตรต่อสภาพภูมิอากาศ

เพื่อให้การลงทุนสีเขียว (green investment) มีมาตรฐาน กฎหมายตั้งให้มี “มาตรฐานกลาง” สำหรับการจัดกลุ่มกิจกรรมทางเศรษฐกิจ โดยคำนึงถึงผลกระทบต่อภูมิอากาศและสิ่งแวดล้อม (คล้ายแนวทาง taxonomy ด้านความยั่งยืน) เพื่อใช้เป็นอ้างอิงในนโยบาย การลงทุน และการให้เงินทุนสีเขียว

 

11) บทลงโทษสำหรับผู้ไม่ปฏิบัติตาม — สร้างแรงจูงใจให้ "จริงจัง"

ร่างกฎหมายครอบคลุมบทลงโทษ เช่น

• รายงานข้อมูลเท็จ ปรับ 30,000–300,000 บาท + ปรับรายวัน
• ไม่ส่งรายงานการปล่อยก๊าซ → ปรับไม่เกิน 100,000 บาท + ปรับรายวัน

เพื่อให้การรายงานและการลดปล่อยเป็นไปอย่างจริงจังและตรวจสอบได้

 

ทำไมกฎหมายนี้จึงสำคัญ จุดเปลี่ยนครั้งใหญ่ของยุค "Climate Change" ในไทย

 

เป็นกฎหมายแม่บทฉบับแรกของไทยที่ “รวมมาตรการทุกมิติ” ทั้งฐานข้อมูล กองทุน ภาษีคาร์บอน การซื้อขายคาร์บอนเครดิต และการปรับตัวต่อภัยสภาพภูมิอากาศ ไม่ใช่แค่มาตรการเฉพาะจุดเหมือนที่ผ่านมา

 

เปิดทางให้ “เศรษฐกิจคาร์บอนต่ำ (Low-carbon economy)” เป็นของจริงในบริบทไทย ส่งสัญญาณชัดเจนต่อภาคธุรกิจ ภาคอุตสาหกรรม และนักลงทุนว่า ต้องเริ่ม “คาร์บอนโปร่งใส” และเตรียมพร้อมลงทุนเทคโนโลยีสะอาด

 

เสริมความน่าเชื่อถือให้ไทยในเวทีระหว่างประเทศ ภายใต้ UNFCCC และความตกลงด้านสภาพภูมิอากาศ เป็นหลักประกันว่าประเทศมีกรอบกฎหมายรองรับพันธกรณีและความรับผิดชอบต่อสภาพภูมิอากาศโลก

 

ขั้นตอนถัดไป และสิ่งที่ต้องจับตา

หลัง ครม.เห็นชอบ “หลักการ” แล้ว  ตอนนี้กฎหมายจะเข้าสู่ขั้นตอน “ยกร่างกฎหมายลำดับรอง” และ “ประสานหน่วยงานรัฐ–เอกชน–ภาคธุรกิจ” เพื่อกำหนดรายละเอียด เช่น อัตราภาษีคาร์บอน, กติกา ETS/CBAM และกลไกกองทุนภูมิอากาศ

 

สำหรับภาคอุตสาหกรรม โดยเฉพาะผู้ปล่อยก๊าซสูง  ถือว่า “ต้องเตรียมตัว” ตั้งแต่วันนี้ เพราะกฎหมายจะทำให้ต้นทุนสิ่งแวดล้อมกลายเป็นต้นทุนทางการเงินที่จับต้องได้จริง (polluter-pays principle)