"ทายาทช่างศิลปหัตถกรรม" ประจำปี 2560
ศ.ศ.ป. คัด 11 สุดยอดทายาทคนรุ่นใหม่ เป็น "ทายาทช่างศิลปหัตถกรรม" ประจำปี 2560
ศ.ศ.ป. คัด 11 สุดยอดทายาทคนรุ่นใหม่ เป็น "ทายาทช่างศิลปหัตถกรรม" ประจำปี 2560 โดยในจำนวนทายาทฯ ที่ได้รับการคัดสรรทั้ง 11 คน ในครั้งนี้ มีทั้งกลุ่มทายาทผู้สืบทอดงานหัตถกรรมที่เน้นเชิงอนุรักษ์ศิลปะ ภูมิปัญญาดั้งเดิมดำเนินรอยตามบรรพบุรุษ เพื่อให้งานหัตถกรรมประเภทนั้นๆ ซึ่งนับวันจะมีผู้สืบทอดลดน้อยลง ให้คงอยู่และไม่สูญหายไป และกลุ่ม ทายาทผู้สืบทอดที่มีการผสมผสานทั้งงานเชิงอนุรักษ์ดั้งเดิม และมีการต่อยอดด้วยการพัฒนาสร้างสรรค์หรือเพิ่มมูลค่าด้วยนวัตกรรมใหม่ๆ
ชื่อทายาท : นายพงษ์พันธ์ ไชยนิล
ประเภทงาน : เครื่องปั้นดินมอญ
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"เครื่องปั้นดินเผาเกาะเกร็ด เป็นหัตถกรรมอันทรงคุณค่า ที่สามารถบอกเล่าเรื่องราวทางวัฒนธรรมของชาวมอญ ที่ได้ส่งต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่นนับหลายร้อยปี ผมเป็นหนึ่งในลูกหลานชาวมอญ จึงตั้งมั่นสืบสานเพื่อไม่ให้งานเครื่องปั้นดินมอญต้องสูญหายไปตามกาลเวลา"
เครื่องปั้นดินมอญ เป็นงานหัตถกรรมที่เป็นมรดกทางภูมิปัญญาที่มีมานานกว่า 200 ปี โดยบรรพบุรุษเชื้อสายมอญ ที่อพยพย้ายถิ่นฐานจากเมืองหงสาวดี เอกลักษณ์ผลงานเครื่องปั้นดินมอญ ผลงานของคุณพงษ์พันธ์ มีความโดดเด่นที่การผสมผสานภูมิปัญญา 3 เชื้อชาติ ระหว่างความดั้งเดิมของเครื่องปั้นแบบมอญ รูปทรงแบบจีน ผสมกับลวดลายที่วิจิตรแบบลายไทย ลวดลายที่บรรจงสร้างลงบนชิ้นงานแต่ละชิ้นแทบจะไม่ซ้ำกันเลย จนแทบจะเป็นงานที่มีเพียงชิ้นเดียวในโลกเลยทีเดียว
ผลงานที่มีจุดเด่นอันเป็นเอกลักษณ์จากฝีมือของคุณพงษ์พันธุ์นี้เอง จึงสร้างโอกาสให้ผลงาน ของคุณพงษ์พันธุ์ ได้ถูกเลือกเป็นผลงานที่ถวายเป็นของขวัญแด่องค์กษัตริย์แห่งประเทศบาห์เรน เมื่อครั้งที่เสด็จฯ เยือนประเทศไทยในปี พ.ศ. 2558
ชื่อทายาท : นายสรพล ถีรวงษ์
ประเภทงาน : งานปักพัสตราภรณ์โบราณ
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"สิ่งที่เราทำแม้ไม่มีใครได้รับรู้..แต่สิ่งที่รับรู้ได้คือผลงาน ..... คำสอนของอาจารย์อมร ศรีพจนารถ ก่อนสิ้นลมหายใจ ยังคงตราตรึงอยู่ในจิตวิญญาณของผม จึงเป็นแรงผลักดันให้ทุกวันนี้ ผมตั้งใจที่จะสืบสานงานพัสตราภรณ์โบราณ ให้คงอยู่คู่แผ่นดิน"
งานปักพัสตราภรณ์โบราณ ถือเป็นหัตถศิลป์ชั้นสูงของชาติ ต้องอาศัยทักษะความชำนาญด้วยมือทั้งสอง ประกอบกับจิตวิญญาณในความรักงานด้านนี้โดยเฉพาะจึงจะสามารถทำชิ้นงานออกมาได้เสร็จสมบูรณ์และสวยงาม เทคนิคการปักตามแบบโบราณดั้งเดิม ที่ในปัจจุบันอาจหาผู้เชี่ยวชาญได้ยากนัก จึงไม่ควรปล่อยให้สาบสูญหรือตายไปตามกาลเวลา
ชื่อทายาท : น.ส. หัสยา ปรีชารัตน์
ประเภทงาน : เครื่องเบญจรงค์
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"เครื่องเบญจรงค์เป็นงานที่คุณพ่อรักและสร้างมาด้วยชีวิต เราได้เห็นและสัมผัสมาตั้งแต่เด็กจึงเกิดเป็นความผูกพัน จนอยากให้งานแขนงนี้คงอยู่คู่กับครอบครัวของเราตลอดไป เราจึงตั้งใจศึกษาและเรียนรู้งานเพื่อพัฒนางานให้ดียิ่งขึ้น"
ผลงานการพัฒนางานเครื่องเบญจรงค์ที่สะท้อนถึงศาสตร์เชิงสร้างสรรค์ ของคนรุ่นใหม่อย่าง คุณหัสยา ก็คือมีการพัฒนาเครื่องเบญจรงค์ ผสมผสานกับงานศิลาดลได้อย่างลงตัว จึงเกิดเป็นผลงานใหม่ที่มีชื่อว่า "ศิลาดลเบญจรงค์" เป็นอีกงานหนึ่งที่เป็นความภาคภูมิใจ เพราะเป็นผลงานที่ได้ดึงเอกลักษณ์เฉพาะตัวในเรื่องการลงสีเบญจรงค์ ประกอบกับเอกลักษณ์ร่องรอยการแตกลายงาบนตัวน้ำเคลือบของศิลาดลที่ผสมผสานเข้าด้วยกัน
ชื่อทายาท : ไวโรจน์ วานิ
ประเภทงาน : ว่าวเบอร์อามัส : ว่าวในวัฒนธรรมมลายู
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"บรรพบุรุษเป็นช่างหลวงสายบุรี ได้ส่งต่อการทำว่าวเบอร์อามัสมาสู่รุ่นคุณพ่อ ผมจึงมีโอกาสได้เติบโตมากับว่าวทำให้เกิดเป็นความรักโดยไม่รู้ตัว เมื่อคุณพ่อชราลงทำงานไม่ไหว เราจึงหวนกลับมาคิดว่า ถ้าเราไม่สานต่องานตรงนี้ แล้วใครจะมาอนุรักษ์ว่าวทองที่เป็นเอกลักษณ์ชาวสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ให้คงอยู่ได้ จึงเกิดเป็นความตั้งใจที่จะสานต่อ ต่อยอดสร้างสรรค์และพัฒนาให้งานดีขึ้นเรื่อยๆ"
ว่าวเบอร์อามัส (Beramas) หรือ ว่าวทองแห่งมลายู เป็นว่าวในวัฒนธรรมของชาวมลายู เป็นมรดกทางภูมิปัญญาท้องถิ่นในแถบจังหวัดชายแดนใต้ ถือเป็นว่าวชั้นสูงสำหรับชั้นเจ้าเมืองเท่านั้น ที่จะมีสิทธิ์เล่นว่าวชนิดนี้ และมักจะใช้เป็นว่าวเพื่อการพยากรณ์ ดิน ฟ้า อากาศ สำหรับการทำนา หรือทำการเกษตรอื่นๆ ในปีต่อไปว่าจะสามารถทำการเกษตรได้อุดมสมบูรณ์หรือไม่
ผู้สร้างสรรค์ว่าวเบอร์อามัส ต้องเป็นผู้ที่มีทักษะความชำนาญมากกว่าการทำว่าวชนิดอื่น เพราะต้องใช้ไม้ไผ่ในการขึ้นโครงถึง 20-29 ซี่
ชื่อทายาท : นายบุญชัย แก่บ้าน
ประเภทงาน : เครื่องประดับโบราณ
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"สมเด็จพระเทพฯ พระองค์ยังทรงเล็งเห็นความสำคัญของเครื่องเงินชาวเขา จึงได้ให้จัดตั้งกลุ่มเพื่อสอนและอนุรักษ์ การทำเครื่องเงินชาวเขาเอาไว้ เราซึ่งเป็นหนึ่งในลูกหลานชาวเขาเผ่าอิ้วเมี่ยน (เย้า) หากเราไม่สานต่อการทำเครื่องประดับโบราณเหล่านี้ไว้ แล้วใครจะรักษาภูมิปัญญาท้องถิ่นของเรา"
สกุลช่างการทำงานเครื่องประดับโบราณ ในแต่ละสกุลช่าง จะมีทักษะฝีมือสะท้อนถึงศาสตร์และศิลป์เชิงช่างที่สื่ออกมาในรูปลักษณะชิ้นงานที่เป็นเอกลักษณ์ แสดงความโดดเด่นเฉพาะตัวที่อาจมีความแตกต่างกัน จุดเด่นของผลงานด้วยฝีมือคุณบุญชัย ยังคงอนุรักษ์กระบวนการทำงานเครื่องประดับโบราณแบบดั้งเดิมไว้ทั้งเรื่องลวดลาย และสีสัน แต่มีการประยุกต์ นำเทคนิคโบราณมาพัฒนารูปแบบ ประดับตกแต่งให้ชิ้นงานมีความ เป็นสากล และดูมีคุณค่ามากขึ้น
ชื่อทายาท : นายธวัชชัย ชูจิต
ประเภทงาน : แกะสลักหนังตะลุง
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"การแกะสลักหนังตะลุง เป็นหัตถกรรมในครอบครัวที่ถูกส่งต่อกันมาจากรุ่นสู่รุ่น ด้วยความผูกพันที่ได้คลุกคลีมาตั้งแต่เด็ก ได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ที่มีพัฒนาผลงานให้มีความแปลกใหม่อยู่เสมอ ทำให้คนรุ่นใหม่หันมาสนใจงานหัตถกรรมโบราณแขนงนี้ได้บ้าง เพียงเพราะมีความหวังว่า อยากให้หนังตะลุงอยู่คู่กับคนเมืองพัทลุงตลอดไป"
ตัวหนังตะลุง ที่มีมาตั้งแต่อดีตนั้น เป็นเพียงตัวละครที่ใช้สำหรับเชิดในการแสดงหนังตะลุงเท่านั้น ผลงานจากการสร้างสรรค์ของคุณธวัชชัย ใช้ความรู้ช่างไฟฟ้า ผสมผสานกับความคิดสร้างสรรค์ พรสวรรค์ และจินตนาการส่วนตัว พัฒนารูปแบบ ผลงานแกะสลักหนังตะลุง ให้เป็นของใช้ภายในบ้าน โดยใช้แนวคิด ปรับประยุกต์ ดัดแปลง ให้ชิ้นงานสามารถนำมาใช้ในชีวิตประจำวันได้จริง นับเป็นการต่อลมหายใจให้การแกะสลักหนังตะลุง กลับมามีชีวิตขึ้นอีกครั้ง
ชื่อทายาท : เนติพงศ์ ไล่สาม
ประเภทงาน : หัตถกรรมลูกปัดมโนราห์
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"เส้นทางการทำงานหัตถกรรมลูกปัดมโนราห์ ถึงแม้จะเป็นงานหัตถกรรมที่คนไม่ค่อยรู้จักแต่เป็นสิ่งที่บ่งบอกเอกลักษณ์ วัฒนธรรม ประเพณี ของคนท้องถิ่นภาตใต้ได้อย่างชัดเจน ดังนั้น ผมจึงอยากสืบสานให้งานหัตถกรรมที่อยู่คู่กับผมมาตั้งแต่เกิด จะสามารถอยู่ได้ต่อไปในยุคปัจจุบัน"
ลูกปัดหลากสีสัน สวยสะดุดตา นำมาร้อยเรียงเป็นลวดลาย ถือเป็นเอกลักษณ์ ประกอบชุดการแสดงมโนราห์ เป็นสำคัญ เสน่ห์แห่งสีสันของลูกปัดบนชุดมโนราห์ สร้างแรงบันดาลใจให้ คุณเนติพงศ์ พัฒนางานลูกปัดมโนราห์ ให้ก้าวไปอีกขั้น ด้วยการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์รูปแบบต่างๆ ให้มีรูปแบบที่มีความหลากหลาย พัฒนาสร้างลูกเล่นให้แปลกตาใช้โทนสีที่ผสมกลมกลืนกันอย่างลงตัว สามารถใช้งานได้จริงในชีวิตประจำวัน เป็นการต่อชีวิตให้กับงานหัตถกรรมลูกปัดมโนราห์ ให้คงอยู่กับสังคมไทยได้ในปัจจุบัน
ชื่อทายาท : นายทวีทรัพย์ นามขจรโรจน์
ประเภทงาน : หัตถกรรมของเล่นโบราณ
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"ของเล่นโบราณแต่ละท้องถิ่นเป็นสิ่งที่บ่งบอกเอกลักษณ์ ทางรากเหง้าภูมิปัญญาได้อย่างชัดเจน ทุกวันนี้กับกลับกลายเป็นสิ่งของหายาก จึงทำให้เกิดเป็นความตั้งใจที่จะอนุรักษ์สิ่งที่ผู้เฒ่าผู้แก่เคยสร้างสรรค์ไว้ไม่ให้สูญหายไป เพื่อให้เด็กรุ่นหลังยังคงได้สัมผัสกลิ่นอายความสุขตามแบบโบราณ ได้กลับมาสู่สังคมไทยอีกครั้งหนึ่ง"
ของเล่น คือ อาวุธคู่กายของเด็กๆ ในทุกยุค ทุกสมัย เป็นมรดกภูมิปัญญาที่บรรพบุรุษส่งต่อกันมาจากรุ่นปู่ย่าตายาย สะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาของท้องถิ่นนั้นๆ เป็นสิ่งที่ช่วยสร้างความสุข ความสนุกสนาน ตลอดจน ฝึกพัฒนาการ แก่เด็กจากของเล่นแต่ละชนิด เมื่อความเจริญเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของทุกท้องถิ่นมากขึ้น ภูมิปัญญาท้องถิ่นในรูปแบบ "ของเล่นโบราณพื้นบ้าน" ก็ค่อยๆ เลือนหายไปอย่างช้าๆ เด็กรุ่นใหม่ในปัจจุบัน จึงแทบไม่รู้จักของเล่นที่อยู่กับลานดิน ลานบ้านที่เด็กรุ่นเก่าเคยเล่น เลยก็อาจเป็นได้
ชื่อทายาท : นายชัชวาลย์ สหัสสพาศน์
ประเภทงาน : หัตถกรรมปูนปั้นสด
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"มรดกทางวัฒนธรรมปูนปั้น คือมรดกที่มีชีวิต เมื่อมีคนสืบสาน มรดกเหล่านั้นก็ยังคงมีชีวิตต่อไปได้ แต่หากวันนึงไร้ซึ่งคนสานต่อ มรดกอันทรงคุณค่าก็คงจะตายลงเช่นกัน"
งานปูนปั้นสด เกิดจากปูนสด ทำจากวัสดุธรรมชาติ เป็นการปั้นสด ชิ้นงานเสร็จในขั้นตอนเดียว ไม่ต้องเผา ไม่ต้องอบ นำไปใช้งานได้ทั้งในที่ร่ม และกลางแจ้ง ทนแดด ทนฝน ยิ่งนานยิ่งแข็งเกร็ง ถือเป็นงานที่ผสมผสานศาสตร์ทักษะภูมิปัญญาของสกุลช่างปูนปั้น เมืองเพชรบุรี ที่มีการนำมาปรับประยุกต์ให้เข้าถึงชีวิตประจำวันของคนได้มากขึ้น โดยนำความร่วมสมัยเข้ามาผสมผสานในงานปูนปั้น โดยเน้นให้ผลงานสามารถเข้าถึงได้ทั้งคนรุ่นเก่า และเยาวชนรุ่นใหม่ เช่น ผลงานนางยักษ์เล่นฮูลาฮูป ซึ่งได้แรงบันดาลใจจากช่วงที่ไทยนิยมเล่นฮูลาฮูปเพื่อการออกกำลังกายหรือลดความอ้วน ใช้ตัวละครในวรรณคดีอย่างนางยักษ์พันธุรัตน์จากเรื่องสังข์ทอง ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ประจำจังหวัดเพชรบุรี มาผสมผสานกับแนวความคิดร่วมสมัยของสังคมที่บอกว่าผู้หญิงต้องสวย จึงกลายเป็นผลงานร่วมสมัยที่ผสมผสานกันได้อย่างลงตัว
ชื่อทายาท : นางสาวณัฐระวี เดื่อมขันธ์มณี
ประเภทงาน : หัตถกรรมจักสานป่านศรนารายณ์
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"อยากให้สังคมปลูกฝังให้คนไทยรักงานหัตถกรรม งานทำมือฝีมือคนไทย เพราะชาวต่างชาติเห็นคุณค่าของงานเหล่านี้แต่คนไทยกลับมองข้าม ทั้งที่เป็นวิชาชีพในโครงการพระราชดำริของในหลวงรัชกาลที่ 9 ที่สามารถสร้างอาชีพและรายได้ ให้กับคนไทยอย่างแท้จริง"
ป่านศรนารายณ์ มีคุณสมบัติที่เหนียวและทนทาน เมื่อนำมาแปรรูปทำเป็นผลิตภัณฑ์ของใช้ จึงมีความแข็งแรงทนทาน อาจมีอายุใช้งานนานนับเป็น 10 ปี ซักทำความสะอาดได้ สีไม่ตก และไม่ขึ้นรา อีกทั้งยังมีเอกลักษณ์ที่โดดเด่น สะท้อนภูมิปัญญา และความประณีตของคนไทยด้วย
ชื่อทายาท : สรภัทร สาราพฤษ
ประเภทงาน : หัตถกรรมเครื่องถม
ข้อมูลพื้นฐานโดยสังเขป :
"งานเครื่องถมคือส่วนหนึ่งในชีวิต เปรียบเหมือนข้าว เหมือนน้ำ และทุกสิ่งที่ทุกอย่าง ที่ทำให้ผมมีชีวิตที่ดีได้ในทุกวันนี้"
งานหัตถกรรมเครื่องถม เป็นงานประณีตศิลป์ชั้นสูงที่สืบทอดกันมาแต่โบราณกาล เป็นงานที่รวบรวมองค์ความรู้เชิงช่างในหลายแขนง ทั้งช่างเขียนลาย ช่างสลักดุนลาย ช่างขึ้นรูป ช่างโลหะ และช่างถม จุดเด่นของ "เครื่องถม" อยู่ที่การแกะลวดลาย และการถมลาย การปรับเปลี่ยนรูปแบบของเครื่องถมให้สามารถนำเข้ามาใช้ในชีวิตประจำวันได้ โดยปรับรูปทรงและลวดลายให้มีความร่วมสมัยมากยิ่งขึ้น มีการตัดทอดลวดลายโบราณบางส่วนลง และปรับเปลี่ยนรูปทรง นำรูปทรงเลขาคณิต และรูปทรงที่เข้ากับสมัยใหม่อย่างรูปหัวใจ เข้ามาใช้มากขึ้น แต่ถึงแม้ว่าจะมีการปรับเปลี่ยนรูปทรงของชิ้นงาน แต่คุณสรภัทรยังยึดถือวิธีการทำเครื่องถมแบบโบราณดั้งเดิม ทำให้เครื่องถมมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวและยังคงมีมีกลิ่นอายความเป็นไทยเหลืออยู่