กาง3โมเดลร่างรัฐธรรมนูญ 3พรรค ภท.-พท.-ปชน. ชิงเกม สสร.

ร่างรัฐธรรมนูญ 3 ฉบับภูมิใจไทย – เพื่อไทย – ประชาชน

ความเหมือนและความต่างบนเส้นทางสู่ สสร.

ฉากหลังเกมแก้รัฐธรรมนูญ

การเมืองไทยหลังรัฐบาล “อนุทิน 1” ถูกผลักเข้าสู่สนามใหม่ การร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ที่ถูกมองว่าเป็นคำตอบของวิกฤตความชอบธรรมทางการเมืองและระบบเลือกตั้งที่ไม่สะท้อนเสียงประชาชนอย่างแท้จริง แต่การเดินหน้าแก้ไขกลับไม่ใช่เรื่องง่าย เพราะศาลรัฐธรรมนูญได้มีคำวินิจฉัยชัดเจนว่า รัฐสภาไม่อาจให้ประชาชนเลือกผู้ร่างรัฐธรรมนูญโดยตรง

ดังนั้น พรรคการเมืองจึงต้องหาทางออกเชิง “ลูกผสม” เพื่อให้กระบวนการยังคงยึดโยงกับประชาชน แต่ไม่เสี่ยงต่อการถูกตีตกตั้งแต่ต้น พรรคใหญ่ทั้ง ภูมิใจไทย, เพื่อไทย และประชาชน จึงต่างเปิดโมเดลร่างรัฐธรรมนูญที่มีทั้งความเหมือนและความต่าง

จุดร่วมคือ การสร้างกลไก สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.) หรือคณะผู้ยกร่างฯ ที่ไม่ขาดการเชื่อมโยงกับสังคม แต่รายละเอียดปลีกย่อยสะท้อนทิศทางและยุทธศาสตร์ทางการเมืองของแต่ละพรรค
 

โมเดลทั้ง 3 พรรค – จุดแข็งและข้อจำกัด

พรรคภูมิใจไทย – โมเดล สสร.40

• ยึดต้นแบบจากรัฐธรรมนูญปี 2539
• กำหนด สสร. 99 คน:
• 77 คน ตัวแทนจังหวัด (สมัครในพื้นที่ แต่ให้รัฐสภาเป็นผู้เลือก)
• 22 คน ผู้เชี่ยวชาญจากนิติศาสตร์ รัฐศาสตร์ และสาขาอื่น
• สสร. 99 คนนี้จะสรรหา กรธ. 25 คน เพื่อยกร่างจริง
• ข้อดี: โครงสร้างกะทัดรัด ชัดเจนว่ามีทั้งตัวแทนพื้นที่และผู้เชี่ยวชาญ
• ข้อจำกัด: ลดอำนาจการตัดสินใจตรงจากประชาชน เพราะให้รัฐสภาเป็นผู้คัดเลือกขั้นสุดท้าย

พรรคเพื่อไทย – โมเดลแก้ มาตรา 256

• เสนอเพิ่มหมวด 15/1 เพื่อกำหนดที่มาของ สสร. เท่านั้น
• จำนวน สสร. ราว 143 คน:
• 100 คน จากประชาชน “เลือกทางอ้อม” (ประชาชนเลือก 200 คน รัฐสภาคัดเหลือ 100)
• 40 คน จากองค์กรวิชาการ ภาคประชาชน และวิชาชีพ
• กลุ่มวิชาการ 40 คนจะเป็นฐานไปเลือก กรธ.
• ข้อดี: เปิดพื้นที่ให้ประชาชนมีบทบาทมากขึ้นกว่าภท. และใช้ตัวเลขที่สะท้อนประชากร
• ข้อจำกัด: ยังถูกวิจารณ์ว่าเป็น “การเลือกตั้งสองชั้น” ที่ประชาชนอาจไม่รู้สึกถึงอำนาจเต็ม

พรรคประชาชน – โมเดล “2 คณะ”

• ตั้ง คณะผู้ร่างรัฐธรรมนูญ 35 คน:
• ให้ประชาชนสรรหา 70 คนแบบบัญชีรายชื่อ (ทีม)
• รัฐสภาคัดเหลือ 35 โดยอิงผลการสรรหา
• ตั้ง คณะผู้แทนประชาชน 100 คน:
• เลือกตั้งโดยตรงในแต่ละจังหวัด (1–5 คน/จังหวัด)
• ทำหน้าที่สะท้อนเสียงสังคม ประกบคณะผู้ร่างฯ
• ร่างเสร็จต้องผ่านรัฐสภา หากผ่านจึงส่งประชามติ
• ข้อดี: มีการเลือกตั้งตรงของประชาชน (แม้เป็นคณะ “ผู้แทน”) ทำให้เกิดความรู้สึกมีส่วนร่วมจริง
• ข้อจำกัด: กระบวนการซับซ้อน 2 ชั้น ใช้เวลานาน และเสี่ยงขัดแย้งหากสองคณะเห็นไม่ตรงกัน

วิเคราะห์เปรียบเทียบและแนวโน้มอนาคต

ความเหมือน

• เลี่ยงขัดคำวินิจฉัยศาล: ทุกโมเดลไม่ให้ประชาชนเลือก สสร. โดยตรงทั้งหมด แต่ปรับเป็น “เลือกทางอ้อม” หรือ “สรรหา + รัฐสภาคัดเลือก”
• มีตัวแทนประชาชน: ทั้งสามพรรคพยายามใส่กลไกให้คนจากพื้นที่เข้ามามีส่วนร่วม
• รัฐสภายังมีอำนาจสูงสุด: ร่างสุดท้ายต้องกลับไปให้รัฐสภาเห็นชอบ

ความต่าง

• ภูมิใจไทย: ยึดแบบจำลองเก่า ใช้โครงสร้างกะทัดรัดและให้น้ำหนักรัฐสภามาก
• เพื่อไทย: เปิดกว้างกว่าในเชิงปริมาณ มี สสร. เกินร้อยและเชื่อมโยงประชากร แต่ยังเลือกแบบอ้อม
• ประชาชน: เสนอนวัตกรรม “2 คณะ” ให้ประชาชนเลือกโดยตรงในส่วนของ “สภาที่ปรึกษา” เพื่อสร้างความชอบธรรม

แนวโน้มอนาคต

• โอกาสผ่านรัฐสภาอาจขึ้นกับการเจรจาระหว่าง พรรคภูมิใจไทยกับวุฒิสภา ซึ่งยังเป็นด่านใหญ่
• เพื่อไทย อาจใช้โมเดลนี้เป็นเวทีการเมืองยืนยันว่าตน “ยึดประชาชน” แม้ต้องยอมโครงสร้างทางอ้อม
• ประชาชน แม้ร่างซับซ้อน แต่หากได้แรงหนุนจากภาคประชาสังคม อาจเป็นโมเดลที่สร้างพลังต่อรองเชิงสัญลักษณ์

ท้ายที่สุด เกมการเมืองร่างรัฐธรรมนูญไม่ได้วัดกันแค่ตัวเลข สสร. เท่าไร แต่วัดกันที่ว่าใครสามารถ สร้างสมดุลระหว่างความชอบธรรมทางประชาธิปไตยกับข้อจำกัดทางกฎหมาย ได้ดีกว่ากัน