มูลค่าปัจจุบันสุทธิ กับการตัดสินใจลงทุนในโครงการ

โดย...ผศ.ดร.ปริยดา สุขเจริญสิน

การลงทุนในโครงการต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นระดับบริษัทหรือระดับประเทศต่างก็มีส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจและนำไปสู่การพัฒนาประเทศ จึงทำให้การวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของโครงการลงทุนมีความสำคัญ เพื่อพิจารณาตัดสินใจได้ว่าควรลงทุนในโครงการใดที่จะสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มได้

ในการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ทางการเงินของโครงการลงทุน มีเครื่องมือในการวิเคราะห์ที่หลากหลาย ซึ่งตอบโจทย์วัตถุประสงค์และการใช้งานที่แตกต่างกัน แต่ที่นิยมมากและเป็นที่รู้จักกันคือ มูลค่าปัจจุบันสุทธิ (Net Present Value หรือ NPV) ซึ่งในการคำนวณหา NPV นั้นจะเริ่มต้นจากการประมาณกระแสเงินสดที่คาดว่าจะเกิดขึ้นตลอดอายุโครงการลงทุนในแต่ละช่วงเวลา แล้วก็ปรับมูลค่าของกระแสเงินสดในอนาคตเหล่านั้นให้มาอยู่ที่จุดเดียวกัน คือ ณ ปัจจุบัน โดยใช้อัตราคิดลดที่เหมาะสมกับระดับความเสี่ยง NPV จึงเป็นผลต่างระหว่างมูลค่าปัจจุบันรวมของกระแสเงินสดรับสุทธิตลอดอายุโครงการกับมูลค่าปัจจุบันของเงินลงทุน

ตามหลักการวิเคราะห์ด้วย NPV นั้น เกณฑ์ในการตัดสินใจลงทุนจะพิจารณาว่า หากโครงการใดที่คำนวณค่า NPV ได้เป็นบวก ก็จะยอมรับโครงการลงทุน เพราะสะท้อนให้เห็นว่ากระแสเงินสดสุทธิที่คาดว่าจะได้รับกับโครงการนั้นๆ มากกว่าเงินลงทุนในโครงการ ในทางตรงข้าม หากโครงการใดมีค่า NPV เป็นลบ ก็ควรปฏิเสธโครงการลงทุนนั้น เนื่องจากไม่สร้างมูลค่าทางการเงินเพิ่มเติม จึงอาจมีบางคนเกิดคำถามค้างคาขึ้นมาในใจว่า หากโครงการนั้นๆ มีค่า NPV เท่ากับศูนย์ หรือเป็นบวกเพียงเล็กน้อยควรที่จะตัดสินใจทำโครงการนั้นหรือไม่

ในการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของโครงการลงทุนด้วย NPV นั้น เป็นการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ทางการเงินของโครงการลงทุน นั่นหมายความว่า ตัวเลขนั้นมิได้ครอบคลุมถึงประเด็นต่างๆ ในเชิงเศรษฐกิจและสังคมของโครงการลงทุน จึงทำให้ในบางครั้งแม้ว่าเราคำนวณค่า NPV ออกมาแล้วปรากฏว่าได้ค่าอยู่ในเกณฑ์ที่ยังไม่สามารถยอมรับโครงการลงทุนได้ แต่ก็ยังควรพิจารณาที่จะลงทุนในโครงการ เนื่องจากโครงการนั้นอาจมีมูลค่าเชิงบวกหากวิเคราะห์ในแง่มุมทางเศรษฐกิจหรือสังคม ซึ่งโดยปกติโครงการลงทุนเหล่านี้ผลตอบแทนทางการเงินมักจะต่ำ แต่ผลตอบแทนทางเศรษฐกิจสูง

นอกจากนี้ หากเราย้อนมาดูประเด็นของหลักการวิเคราะห์โดยใช้ NPV ว่าเพื่อเป็นเกณฑ์ในการประเมินว่าจะลงทุนในโครงการนั้นได้หรือไม่ โดยในการคำนวณค่า NPV ตัวเลขกระแสเงินสดที่คาดในอนาคตที่พิจารณานั้นมาจากการคาดการณ์ ดังนั้น จึงมีโอกาสที่ทุกสิ่งอย่างอาจจะไม่เป็นไปตามที่เราคาดเอาไว้ ซึ่งอาจเป็นไปได้ทั้งทางที่เหตุการณ์อาจดีขึ้นกว่าที่คาด หรือว่าอาจแย่กว่าที่คาดเอาไว้ จึงมีความจำเป็นที่จะต้องประเมินต่อถึงความเสี่ยงของโครงการลงทุน นั่นคือวิเคราะห์ถึงโอกาสที่ผลการคำนวณจะเบี่ยงเบนไปจากที่คาดไว้ วิเคราะห์ถึงสถานการณ์ที่อาจเกิดขึ้นได้ ทั้งดีสุด แย่สุด ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อค่า NPV ที่อาจจะได้ค่าที่มากขึ้นหรือลดลง ดังนั้น ตัวเลขที่เราเห็นบวกน้อยนิดในตอนคำนวณในขั้นแรกนั้น อาจกลายเป็นลบไปเลย หรืออาจกลายเป็นบวกที่มากขึ้นก็ได้

ณ จุดนี้ จึงสามารถกล่าวได้ว่า ในการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ทางการเงินของโครงการลงทุน ไม่ใช่ว่าวิเคราะห์จากค่า NPV ก็เพียงพอ แต่ว่าต้องการการวิเคราะห์ต่อ เพื่อให้มีความมั่นใจในการตัดสินใจที่มากขึ้น แต่ถึงแม้ว่าเราจะทำการวิเคราะห์ความเสี่ยงอย่างรอบด้านแล้ว และพบว่าโครงการลงทุนหนึ่ง ไม่สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มได้ในตอนนี้ เพราะเหตุใด เรายังอาจตัดสินใจลงทุนในโครงการนั้น

ในการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของโครงการ หากเราพิจารณาเพียงแค่ข้อมูลของโครงการลงทุนที่มี เราอาจสรุปผลการวิเคราะห์ได้ตามตัวเลขที่ออกมาแค่นั้น แต่ผู้บริหารที่มีวิสัยทัศน์และมีความสามารถสูง จะสามารถมองไปได้ไกลกว่านั้น โดยจะมองหาโอกาสที่จะสามารถต่อยอดได้จากโครงการลงทุนนั้น นั่นคือแม้โครงการนี้อาจไม่สร้างมูลค่าใดๆ มากมายนัก แต่จะทำให้สามารถก้าวไปทำโครงการอีกโครงการหนึ่งที่ให้โอกาสที่ดีกว่า โดยโอกาสแบบนี้เรียกได้ว่าเป็นทางเลือกในการลงทุน (Real Option) ซึ่งบางครั้งเราอาจจำต้องลงทุนในโครงการที่มีกำไรน้อยหรืออาจขาดทุน แต่เนื่องด้วยเป็นสะพานที่ต่อยอดไปอีกโครงการได้ เราก็ต้องยอมทำ 1 ให้ได้ 2 เป็นต้น หรือในบางครั้ง

เราเห็นว่าเป็นโครงการที่มีความเสี่ยงสูงแต่ก็ลงทุน เพราะเห็นว่าโครงการเสี่ยงสูงก็จะให้ผลตอบแทนที่สูงได้ด้วย โดยเราได้หาทางเลือกของการลงทุน ในแง่ของทางออกในการยุติโครงการไว้แล้วจึงเห็นได้ว่าสิ่งเหล่านี้เป็นการวิเคราะห์ความเป็นไปได้ของโครงการลงทุนถึงขั้นเซียน เพราะต้องมองหาอะไรๆ ที่ข้ามขั้นกว่าปกติ เนื่องจากข้อมูลเหล่านี้ไม่ได้มากับข้อมูลของโครงการ แต่ต้องอาศัยการวิเคราะห์รอบด้าน รวมทั้งมองหาว่าโครงการลงทุนที่เราพิจารณาอยู่นี้ มีทางเลือกหรือโอกาสใดในอนาคตหรือไม่ และในรูปแบบใด จึงจะทำให้การลงทุนสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มในทุกๆ ด้าน และสามารถช่วยขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศได้อย่างแท้จริง