แกะมงคลซ่อนกล

โดย...กรกิจ ดิษฐาน

ชาวจีนเรียกแกะหรือแพะ ว่า หยาง (&&2650;) เหมือนกันหมด ซึ่งสร้างความสับสนไม่น้อยไม่เฉพาะกับชาวต่างชาติ แต่กับชาวจีนเองก็ยังยากจะแยกแยะ จึงมีการใช้คำว่า “ซานหยาง” หรือ “ตัวหยางภูเขา” สำหรับเรียกแพะ อย่างไรก็ตามคำนี้ยิ่งสร้างความสับสนเข้าไปอีก ในภาคเหนือ ซึ่งเป็นต้นธารวัฒนธรรมจงหยวน คำว่าหยาง หมายถึงแพะเป็นหลัก เพราะในจงหยวนมีแต่แพะไม่มีแกะมาแต่เดิม ส่วนหยางที่หมายถึงแกะ น่าจะหมายถึงประเภทที่เลี้ยงกันนอกด่านโดยชาวมองโกล หรือพวกซยฺงหนู

แพะและแกะถือเป็นสัตว์สัญลักษณ์มงคลของจีน เพราะคำว่า หยาง (&&2650;) พ้องเสียงกับคำว่า หยาง (&&8451;) ที่หมายถึง ดวงสุริยา หรือพลังชีวิตด้านบวก (พลังหยาง) ในช่วงวันตรุษขึ้นปีใหม่ ชาวจีนมักประดับภาพแกะ โดยเฉพาะภาพแกะ 3 ตัว ซึ่งออกสามว่า ซานหยาง (&<9977;&&2650;) เพราะพ้องเสียงกับคำอวยพรหนึ่งว่า ซานหยางไคไท่ (&<9977;&&8451;&>4320;&>7888;) หรือ “เริ่มปีใหม่มั่งมีศรีสุข”

นอกจากนี้ ขงจื๊อ มหาปราชญ์โบราณ ยังยกย่องให้แกะหรือแพะ ยังเป็นสัญลักษณะของกตัญญูกตเวที มั่งมี และอยู่ดีมีสุข ทั้งสามคุณสมบัตินี้ล้วนเป็นคุณสมบัติของพลังหยาง ชาวจีนแต่โบราณจึงมักแกะสลักรูปพวกมันไว้เรียกทรัพย์ แต่ที่นิยมกว่าคือ ทำรูปสัตว์ชนิดนี้ไว้เป็นสัญลักษณ์แสดงความกตัญญูต่อบรรพชน

แต่ตัวหยางยังมีนัยที่ลึกซึ้งกว่านั้นมาก

ในบรรดาภาพจิตรกรรมจีนโบราณ มีภาพหนึ่งโด่งดังเป็นพิเศษ ถือเป็นภาพเขียนชิ้นเอกของยุคราชวงศ์หยวน คือ ภาพหยางสองตัว (&>0108;&&2650;&>2270; - เอ้อร์หยางถู) วาดโดย จ้าวเมิ่งฝู บัณฑิตผู้มากความสามารถ และเป็นเชื้อพระวงศ์ราชวงศ์ซ่งที่สวามิภักดิ์ต่อราชวงศ์หยวนของชาวมองโกล ภาพนี้ยิ่งใหญ่โดดเด่น เพราะวาดภาพตัวหยางแบ่งออกชัดเจนว่าเป็นแพะกับแกะ ทั้งยังวาดด้วยลายเส้นละเมียดละไม ทำให้ผู้คนในยุคหลังต่างปรารถนาจะครอบครอง ดังจะเห็นได้ว่า ในภาพมีตราประทับแสดงความเป็นเจ้าของเต็มไปหมด รวมถึงอักษรประเมินคุณค่าโดยบุคคลสำคัญ เช่น พระเจ้าเฉียนหลง แห่งราชวงศ์ชิง

ทว่า ความที่จ้าวเมิ่งฝูเป็นเชื้อพระวงศ์ซ่งแต่มารับใช้ชาวมองโกลที่ล้มราชวงศ์ตัวเอง ทำให้เขาถูกวิจารณ์มาโดยตลอด แต่ความที่เขามีความสามารถเอกอุทำให้ผู้ไม่รู้จะประเมินเขาอย่างไรดี

ปกติแล้วจิตรกรท่านนี้วาดแต่ภาพม้า เมื่อจับพู่กันวาดตัวหยางครั้งแรก จึงเป็นที่ฮือฮามาก และยังเป็นภาพที่งามระดับโลก ดูเผินๆ เหมือนภาพตัวหยางคู่มงคลธรรมดาๆ แต่ที่จริงแล้ว จ้าวเมิ่งฝูวาดขึ้นเพื่อบอกนัยลึกซึ้งถึงสถานะอันกำกวมของเขา กระทั่งมีผู้ตีความว่า ตัวแพะกับแกะในภาพคือ ซูอู่ กับ หลี่หลิง ขุนนางในสมัยฮั่นที่ถูกพวกซยฺงหนู (บรรพชนของพวกมองโกล) จับตัวไป และเป็นบุคคลที่ประวัติศาสตร์ประเมินอย่างสุดโต่ง เพราะอีกคนถูกมองว่าไร้ยางอายที่สุด ส่วนอีกคนถูกยกย่องว่าเป็นยอดวิญญูชน