ต้นไม้บังลม

ปัจจุบันสิ่งที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ชีวิตและทรัพย์สินของเกษตรกรและประชาชนทั่วไป

โดย..ม.ล.จารุพันธ์ ทองแถม

ปัจจุบันสิ่งที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่ชีวิตและทรัพย์สินของเกษตรกรและประชาชนทั่วไป ทั้งที่อยู่ในพื้นที่ป่าเขา เรือกสวนไร่นาหรือแม้แต่ในเมืองใหญ่ มีทั้งภัยจากแผ่นดินถล่ม น้ำท่วม ฝนแล้ง ไฟป่า แล้วก็เห็นจะต้องรวมวาตภัยหรือภัยจากลมพายุเข้าไปด้วยอย่างไม่ต้องสงสัย

หลายวาระที่เราทำงานอยู่บนดอยสูงภาคเหนือของไทย เราได้เห็นว่าหลายดอยมีลมพายุรุนแรงกว่าพื้นที่ราบ บางครั้งติดตามมาด้วยพายุลูกเห็บ ซึ่งทำความเสียหายแก่สวนไม้ผลได้ไม่น้อย แม้แต่สวนลำไย สวนลิ้นจี่ที่ อ.ฝาง หรือที่ อ.สารภี และ อ.เชียงดาว ก็ได้รับความเสียหายแก่ผลผลิตได้มาก ด้วยเหตุนี้เราจึงควรพิจารณาหาทางใช้ต้นไม้บังลมให้เกิดประโยชน์ แต่ต้องรับความจริงว่าการปลูกต้นไม้เป็นแนวกันลมหรือเป็นไม้บังลมนี้ คนไทยเรายังไม่ให้ความสำคัญมากนักและมีผลงานการศึกษาวิจัยไว้น้อยมาก ซึ่งต่างกับในต่างประเทศ เช่น ออสเตรเลีย สหรัฐอเมริกา ซึ่งให้ความสำคัญกับไม้บังลมเพราะบางแห่งหากขาดไม้บังลมเสียแล้ว ถึงกับสวนไม้ผลนั้นจะอยู่ไม่ได้เอาทีเดียว

ไม้ยืนต้นหรือต้นไม้ที่สมควรเลือกนำมาใช้ปลูกกันลม มีลักษณะอย่างไร? ข้อแรกคือจะต้องเป็นต้นไม้ซึ่งไม่มีการผลัดใบ ต้นไม้ผลัดใบ เช่น หูกวาง ศรีตรัง ตาเบบูยา หางนกยูง เหล่านี้ไม่สมควรนำมาใช้ ต้นไม้ที่ไม่ผลัดใบและมีพุ่มหนาพอจะลดความเร็วหรือลดแรงปะทะของลมลงได้ น่าจะพิจารณานำมาใช้ ยกตัวอย่างเช่น กระถินณรงค์ กระถินไต้หวัน สนทะเล ไทรย้อยใบทู่ พันธุ์ต่างๆ ไทรย้อยใบแหลม สะเดาอินเดีย ขี้เหล็กบ้าน เป็นต้น ทรงพุ่มหนาทึบจะลดกระแสลมให้กระจายตัวออกไปไม่เกิดอันตรายแก่ไม้ผลหรือบ้านเรือนของเกษตรกร ในฮาวายเขาใช้ยูคาลิปตัสบางชนิด เช่น ยูคาลิปตัสถ้วยทอง (Eucalyptus Torellianna) เป็นไม้บังลมในสวนลิ้นจี่ นอกจากนั้นดอกของยูคาลิปตัสชนิดนี้ยังมีน้ำหวาน (Nectar) มาก เป็นที่ชื่นชอบของผึ้งซึ่งชาวสวนลิ้นจี่ปีหนึ่งจะทำรายได้จากน้ำผึ้ง ซึ่งแน่ละจะต้องมาจากดอกลิ้นจี่และยูคาลิปตัสถ้วยทองไม้บังลมให้ต้นลิ้นจี่นั้นเอง

ไม้ต้นซึ่งนิยมปลูกเป็นแถวเป็นแนวป้องกันลมพายุหรือใช้ขวางทิศทางลมและเราคุ้นตากันในภาคกลางได้แก่ สนปฏิพัทธ์ ไผ่ กระถินณรงค์ ข่อย กระถินเทพา มะขามเทศ สะเดาไทย ทิศทางที่จะปลูกเป็นแนวกันลมนี้ควรตรวจดูให้แน่ใจว่าอยู่ในแนวขวางกับทิศทางที่ลมพัดผ่านเป็นประจำ

ประโยชน์ของไม้บังลมมีหลายประการ เช่น ช่วยให้พืชประธานของเราเช่นไม้ผลต่างๆ มีการเจริญเติบโตดีขึ้น ผลผลิตดีขึ้น เนื่องจากไม่ถูกกระแสลมพัดทำให้ทรงพุ่มโยก รากคลอน และความชื้นในดินคงอยู่ไม่สูญเสียไป เพราะถูกลมเป่า อุณหภูมิภายในสวนสม่ำเสมอ ข้อดีอีกประการได้แก่ แมลงช่วยผสมเกสร เช่น ผึ้ง มิ้ม จะทำงานได้ดีขึ้น ทำให้ผลไม้ เช่น ลิ้นจี่ ลำไย มะม่วง อโวคาโด แมกคาเดเมียติดผลดีหากภาวะลมสงบนิ่ง

ประโยชน์อีกประการภายในสวนไม้ผลซึ่งปลูกไม้บังลมก็คือคุณภาพผลโดยรวมจะดีขึ้น เนื่องจากลมไม่พัดทำให้ผลไม้แกว่ง เสียดสีกันทำให้ผลไม่หลุดร่วง และคุณภาพของผลจะดีขึ้นหากปราศจากลมแรง ซึ่งมีผลกระทบ ทำให้ใบหลุดร่วง กิ่งฉีกขาดหรือผลแตกเสียหาย นอกจากนี้ประโยชน์ทางอ้อมอีกประการคือทำให้การฉีดพ่นสารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช ทำได้โดยไม่สูญเสียละอองยาซึ่งอาจโดนลมพัด เช่นเดียวกับการฉีดพ่นปุ๋ยใบ ความเสียหายซึ่งบรรเทาเบาบางลงมากหากปลูกไม้กันลมก็คือความเสียหายกับต้นไม้ประธานในสวน ไม่ว่าจะเป็นลิ้นจี่ ลำไย ทุเรียน โดยลดความเสียหายจากต้นหักโค่น กิ่งฉีกใบหลุดร่วงฉีกขาด นอกจากนี้ความเสียหายจากการกัดกร่อนของดินผิวหน้าจะลดลงมากหากปลูกไม้บังร่มหลายแถวในสวน

ในการปลูกไม้บังลม เช่น ไม้ยืนต้นต่างๆ นั้น ควรใช้ระยะปลูกที่เหมาะสมและให้ลมลอดผ่านไปได้ประมาณ ฝ ส่วน มิใช่ปลูกติดกันจนกลายเป็นผนังหรือกำแพง เนื่องจากทำให้เกิดภาวะลมย้อนกลับหรือลมหวน ซึ่งกลับมาทำให้เกิดความเสียหายกับต้นไม้ที่ปลูกไว้ใกล้แนวกันลมดังกล่าว ในต่างประเทศอาจแนะนำให้ปลูกไม้บังลมเป็นแถวเดียวหรือปลูกเป็นหลายแถวก็ได้ โดยต้องยึดหลักให้ไม้บังลมช่วยลดความเร็วลมลงไปก็ครึ่งหนึ่ง และถ้ามีกระแสลมแรง อาจต้องปลูกไม้บังลมเป็นหลายๆ แนว ซึ่งช่วยบรรเทาความรุนแรงของกระแสลมลงได้มาก

ไม้บังลมที่มีคุณลักษณะดี ควรจะมีลำต้นชูสูงแต่แข็งแรง ระบบรากลึกมั่นคงไม่คลอนแคลนหรือโค่นล้มง่าย ทรงพุ่มต้นควรจะแคบ แต่มีใบแน่น แตกกิ่งก้านจากพื้นดินขึ้นไป โดยมีการเติบโตเร็วไม่ต้องการดูแลรักษามากนัก อายุยืน ศัตรูโรคแมลงน้อย ยกตัวอย่างไม้บังลมที่เหมาะสำหรับภาคกลางได้แก่ สนปฏิพัทธ์ สนทะเล ไทรย้อยใบแหลม ไทรย้อยใบทู่ ไทรใบยาว ไผ่รวก ไผ่เลื้อย ไผ่ลำมะลอก กระถินณรงค์ กระถินเทพา ฯลฯ

&<2288;