คิดถึงครูชิ้น ศิลปบรรเลง บรมครูดนตรีไทย

วันครูปีนี้อยากจะให้คุณครูทุกๆ ท่านระลึกถึงความดีงามของครูชิ้น นั่นก็คือเรื่องของคุณธรรม ตลอดเวลาในฐานะครู คุณหญิงชิ้นท่านประพฤติตนในฐานะครูอาจารย์ ตามหลักธรรม ทิศ 6 ด้วยการสั่งสอนลูกศิษย์ให้เป็นคนดี.....

โดย...อินทรชัย พาณิชกุล

“ช้าง ช้าง ช้าง น้องเคยเห็นช้างหรือเปล่า ช้างมันตัวโตไม่เบา จมูกยาวยาวเรียกว่างวง มีเขี้ยวใต้งวงเรียกว่างา มีหูมีตา หางยาว”

เชื่อว่าเพลงนี้ดังขึ้นเมื่อไหร่ เด็กไทยทุกยุคทุกสมัยคงร้องตามกันได้ถ้วนหน้า เพราะเคยได้ยินได้ฟัง ซึมซับมาตั้งแต่ยังหัวเท่ากำปั้น ถือเป็นเพลงสำหรับเด็กที่ฮิตที่สุดตลอดกาลเพลงหนึ่งของประเทศไทยเลยก็ว่าได้

แต่น้อยคนจะรู้ว่าบทเพลงนี้เป็นผลงานการดัดแปลงเพลงไทยเดิมให้เป็นเพลงสำหรับสอนเด็ก โดยการประพันธ์ของ คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. 2530 หรือที่ศิษยานุศิษย์ในวงการดนตรีไทยยกย่องให้เป็น “บรมครู”

คุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง

ในโอกาสวันครูแห่งชาติ 16 ม.ค.นี้ มีการจัดงานชื่อว่า “งานช้างครูชิ้น คืนถิ่นบวร” ภายในงานมีพิธีไหว้ครู-ครอบครูดนตรีไทยครั้งใหญ่ เพื่อเชิดชูเกียรติให้กับคุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง เปิดโอกาสให้ลูกศิษย์ลูกหาในแวดวงดนตรีไทยในปัจจุบัน ได้แสดงความระลึกถึงพระคุณของครูบาอาจารย์ ผู้ซึ่งประสิทธิ์ประสาทความรู้ทางดนตรีไทยให้

กว่า 60 ปี สมัยที่ยังมีชีวิต คุณหญิงชิ้น บุตรีของ หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ได้สร้างคุณูปการมากมายแก่วงการดนตรีไทย โดยใช้ความรู้ความสามารถในวิชาครู ผนวกกับทักษะยอดเยี่ยมด้านดนตรีไทยที่เล่าเรียนสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ

ผลิตผลงานทางด้านศิลปะการแสดงสาขาดนตรีไทยด้วยการประพันธ์คำร้องและทำนองเพลงเป็นจำนวนมาก ทั้งยังสร้างคุณประโยชน์แก่วงการศึกษา ตั้งแต่เด็กระดับก่อนวัยเรียนไปจนถึงระดับอุดมศึกษา

บรมครูสตรีท่านนี้ได้ร่วมก่อตั้งหลักสูตรวิชาการดนตรีไทยในสถาบันการศึกษาหลายแห่ง ก่อตั้ง มูลนิธิหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) รวมทั้งเผยแพร่ความรู้สาขาวิชาดนตรีไทยแก่ชาวต่างประเทศ จนได้รับปริญญาการศึกษาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร และที่ถือเป็นเกียรติยศสูงสุดในชีวิตศิลปิน นั่นก็คือการได้รับยกย่องให้เป็นศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. 2530

พิธีไหว้ครู-ครอบครูดนตรีปีนี้ ณ ห้องประชุมอาคารวชิรญาณวงศ์ โรงเรียนวัดบวรนิเวศ มีลูกศิษย์ลูกหา ทั้งนักดนตรีไทยมีชื่อเสียง คณะอาจารย์ดนตรีไทย และนักเรียนจากหลายสิบโรงเรียน เดินเข้าร่วมจำนวนมากมาย ถือเป็นวิถีปฏิบัติทางพิธีกรรมที่สำคัญสืบต่อกันมาช้านาน

การไหว้ครู เพื่อความเคารพต่อเทพผู้อบรมครูแห่งศิลปะการแสดงทั้งมวล ระลึกถึงพระคุณของครูบาอาจารย์ ผู้ซึ่งประสิทธิ์ประสาทความรู้ทางดนตรีไทยและนาฏศิลป์ให้ ทั้งครูในปัจจุบันและครูที่ล่วงลับไปแล้ว

ส่วนการครอบครู แสดงให้เห็นถึงการรับให้เป็นศิษย์ คือการนำศีรษะครูมาครอบ และครูจะคอยควบคุมรักษาช่วยให้ศิษย์มีความจำในกระบวนท่ารำ จังหวะดนตรี หากมีสิ่งใดที่ไม่งามเกิดขึ้นกับศิษย์ ครูจะช่วยปัดเป่าให้พ้นจากตัวศิษย์ ทำให้ผู้เรียนมีกำลังใจและมีความมั่นใจมากขึ้น

พิธีนี้ยังทำให้เกิดความสามัคคีเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน ในฐานะที่เป็นศิษย์มีครูเหมือนกัน นั่นก็คือครูชิ้น ศิลปบรรเลง

หลังจากเริ่มพิธีโดยการอ่านโองการนำไหว้ครูและอัญเชิญครูแต่ละบท พร้อมถวายเครื่องสังเวย-ลาเครื่องสังเวย (เครื่องบูชากระยาบวช) ท่ามกลางวงปี่พาทย์โหมบรรเลง แล้วจึงโปรยข้าวตอกดอกไม้ ประพรมน้ำมนต์ เจิมเครื่องดนตรีไทย-หน้าผาก จบลงด้วยพิธีอวยพรศิษย์ และการบรรเลงเพลงถวายมือของวงดนตรีไทย

โดยนักเรียนจากโรงเรียนต่างๆ อาทิ โรงเรียนวัดบวรนิเวศ โรงเรียนศึกษานารี โรงเรียนชิโนรสวิทยาลัย โรงเรียนจันทร์ประดิษฐารามวิทยาคม โรงเรียนสายน้ำผึ้งในพระราชูปถัมภ์ โรงเรียนสตรีวิทยา โรงเรียนสตรีวัดระฆัง เป็นต้น

“สำหรับโรงเรียนวัดบวรนิเวศแห่งนี้ คุณหญิงท่านก็เป็นผู้ก่อตั้งและวางรากฐานดนตรีไทยให้ สมัยโน้นเรื่องฝีไม้ลายมือเชิงดนตรีไทยของคณะครูนักเรียนโรงเรียนวัดบวรนิเวศถือว่าไม่เป็นสองรองใคร โด่งดังมาก ท่านเป็นครูสั่งสอนลูกศิษย์ ถ่ายทอดความรู้ทั้งทางทฤษฎีและทางปฏิบัติให้อย่างไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย พานักเรียนไปเข้าประกวดแข่งขันก็ได้รับรางวัลมากมาย จนเติบโตกลายมาเป็นนักดนตรีไทย หรือครูบาอาจารย์ในปัจจุบันเป็นจำนวนมาก” คำบอกเล่าของ มาลินี สาคริก หลานสาวของคุณหญิงชิ้น ศิลปบรรเลง ในฐานะเลขาธิการมูลนิธิหลวงประดิษฐไพเราะ

“วันครูปีนี้อยากจะให้คุณครูทุกๆ ท่านระลึกถึงความดีงามของครูชิ้น นั่นก็คือเรื่องของคุณธรรม ตลอดเวลาในฐานะครู คุณหญิงชิ้นท่านประพฤติตนในฐานะครูอาจารย์ ตามหลักธรรม ทิศ 6 ด้วยการสั่งสอนลูกศิษย์ให้เป็นคนดี สอนให้แจ่มแจ้ง ศิษย์นำไปปฏิบัติได้จริง สามารถนำความรู้วิชาไปเลี้ยงชีพพึ่งพาตัวเองในภายหน้าได้”

ด้าน น.ส.สิริมนต์ โกศัยดิลก ครูสอนดนตรีไทย โรงเรียนวัดบวรนิเวศ กล่าวว่า รู้สึกภาคภูมิใจและเป็นเกียรติอย่างที่สุดเมื่อนึกถึงคุณูปการของคุณหญิงชิ้นที่มีต่อโรงเรียนวัดบวรนิเวศ

พิธีนี้ทำให้เด็กหลายคนสนใจกันว่าครูชิ้น ศิลปบรรเลง เป็นใคร และมีความสำคัญมากเพียงใดต่อโรงเรียนวัดบวรนิเวศ บางคนบอกว่าภูมิใจที่ได้รู้ว่าในอดีตโรงเรียนเรามีชื่อเสียงเรื่องดนตรีไทยไม่เป็นรองใคร ได้รับรางวัลมากมาย ก็อยากจะฟื้นฟูการเรียนการสอนดนตรีไทยให้โด่งดังมีชื่อเสียงเหมือนในอดีตอีกครั้ง

“สมัยนี้ดูเหมือนเด็กๆ นักเรียนจะสนใจเรียนกันน้อย ทำกิจกรรมก็น้อย มัวไปติดอินเทอร์เน็ต ติดเกม แถมบางคนก้าวร้าว ไม่เคารพผู้ใหญ่ครูเลยอยากจะเตือนสติเด็กรุ่นใหม่ให้ตระหนักถึงประเพณีอันดีงามนี้ เพราะครูเป็นผู้สั่งสอนให้วิชาความรู้แก่เราเพื่อไปประกอบอาชีพในอนาคต อบรมให้เราเป็นคนดีของสังคมพกพาคำว่ากตัญญูกตเวทีติดตัวไปไหนใครก็รัก จะมีแต่ความเจริญรุ่งเรืองในชีวิต” น.ส.สิริมนต์บอก

งานนี้เป็นพิธีไหว้ครูสุดยิ่งใหญ่เพื่อให้เด็กรุ่นใหม่รำลึกถึงบุญคุณของบรมครูดนตรีไทยผู้ล่วงลับ และในวันพรุ่งนี้ตรงกับวันครู ก็อยากให้ทุกคนระลึกถึงครูบาอาจารย์ที่อบรมสั่งสอนเรามา และกลับไปไหว้ไปกราบครูสักครั้ง !!!