กลเม็ดเคล็ดลับเลือก ‘โอปอ’

โดย...สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์กรมหาชน) 

หลายๆ ท่านคงรู้จักและคุ้นเคยกับชื่อ “โอปอ” กันมานาน แต่อาจไม่เคยทราบว่าโอปอแท้และโอปอเทียมดูกันอย่างไร

“โอปอ” มาจากคำว่า อุปาลา (Upala) ที่เป็นภาษาสันสกฤต ซึ่งหมายถึงหินมีค่า เป็นพลอยประจำเดือนเกิด ต.ค. และวันครบรอบแต่งงาน ด้วยเหตุที่ว่า “โอปอ” เป็นสัญลักษณ์แห่งความหวัง ความบริสุทธิ์ และความไร้เดียงสา เป็นอัญมณีแห่งความรับรู้ทางจิตใจ

ลักษณะเด่นพิเศษของโอปอ คือ มีลักษณะขุ่นขาวออกสีน้ำนม มีการเล่นสีเป็นสีต่างๆ กัน เมื่อหมุนพลอยไปมา ความสวยงามของการเล่นสี รูปแบบของสีที่เกิดร่วมกัน ความโปร่งใส ขนาดและฝีมือการเจียระไน ทั้งนี้แหล่งโอปอที่สำคัญได้แก่ ออสเตรเลีย เม็กซิโก บราซิล เป็นต้น

โอปอแบ่งออกตามชนิด คุณภาพ ราคา และความนิยม

โอปอดำ (Black Opal) หายากและมีราคาแพง มีลักษณะกึ่งโปร่งแสงถึงทึบแสง มีการเล่นสีสวยงาม สีพื้นมักเป็นสีดำหรือเทาดำ หรือสีอื่นๆ ที่ค่อนข้างเข้มมืด

โอปอเม็กซิกัน (Mexican Opal หรือ Fire Opal) มีลักษณะกึ่งโปร่งแสงถึงโปร่งใส พบได้หลายสี ตั้งแต่ใสไม่มีสี เหลืองส้ม น้ำตาล จนถึงสีแดง เป็นต้น

โอปอขาว (White Opal) มีลักษะกึ่งโปร่งแสงถึงทึบแสง มีสีพื้นเป็นสีขาว เทาอ่อน มีการเล่นสีต่างๆ สวยงาม แต่เด่นชัดเหมือนโอปอดำ

การเลือกซื้อ ควรพิจารณาที่ชนิดของโอปอ โดยทั่วไปโอปอดำมักมีราคาสูงกว่าโอปอขาว โอปอไฟ โอปอน้ำ เป็นต้น สีและความโปร่งแสง มีลักษณะโปร่งใสถึงโปร่งแสง มีความสดของสีโทนของสีสว่างปานกลาง ปริมาณและการกระจายตัวของสีที่เล่นควรมีไม่น้อยกว่า 40% ของพื้นที่เนื้อพลอยทั้งหมด

สีที่เกิดจากการเล่นสี โอปอที่มีการเล่นสีเป็นสีแดงถือเป็นสีที่หายากและมีค่าที่สุด สีที่รองลงมาคือ สีม่วง ส้ม เหลือง เขียว ฟ้า และสีน้ำเงิน สำหรับ Fire Opal สีเขียว ม่วง และน้ำเงิน เป็นสีที่หายาก

การเจียระไน ส่วนใหญ่นิยมรูปโค้งหลังเบี้ย แผ่นแบน หรือรูปแกะสลักต่างๆ โอปอคุณภาพดี ขนาดใหญ่ หายาก และโอปอในธรรมชาติมักเกิดเป็นแผ่นบาง จึงมีการปะด้านหลังด้วยพลอยอื่นๆ เพื่อให้เกิดความคงทนมากยิ่งขึ้น ซึ่งตรวจสอบอย่างง่ายๆ โดยการสังเกตชั้นรอยต่อ ซึ่งจะเห็นได้ชัดเจนเมื่อมองจากด้านข้าง และสังเกตฟองอากาศบนระนาบรอยต่อ

โอปอที่ผ่านการปรับปรุงคุณภาพมักเน้นในเรื่องของสี ความคงทน และความสวยงาม ซึ่งอาจทำได้โดยการอัดสารไร้สี หรือการย้อมสีด้วยเทคนิคต่างๆ โอปอที่ผ่านการปรับปรุงคุณภาพค่อนข้างยากต่อการตรวจสอบด้วยตาเปล่า ต้องใช้ความรู้ทางอัญมณีศาสตร์ช่วยในการตรวจสอบ เช่นเดียวกับโอปอสังเคราะห์และโอปอเทียม

การดูแลรักษาและทำความสะอาดโอปอ อัญมณีเนื้ออ่อนบอบบาง ความแข็งต่ำ ไม่ค่อยคงทน จึงควรระมัดระวังเป็นพิเศษ อย่าให้เสียดสี กระทบกระแทก ควรเก็บให้ห่างจากกรด ด่าง สารเคมี ความร้อน หรือน้ำมันที่สกปรก ควรทำความสะอาดด้วยผ้านุ่มหลังการสวมใส่ทุกครั้ง ห้ามล้างด้วยเครื่องอัลตราโซนิค เพราะอาจเกิดการแตกร้าวได้