เมืองในกำแพง อินทรามูรูส

โดย...กาญจน์ อายุ

เมืองเคยร้างและอดีตที่เคยร้ายยังคงเป็นความทรงจำใน อินทรามูรูส (Intramuros) เมืองในกำแพงอายุมากกว่า 400 ปี ในกรุงมะนิลา ฟิลิปปินส์

เมืองอินทรามูรูส (คนฟิลิปปินส์ไม่ออกเสียงว่าอินทรามูรอส) ตั้งอยู่ริมแม่น้ำปาซิก สร้างขึ้นโดยชาวสเปนผู้ครองเมืองในขณะนั้น รอบเมืองสร้างเป็นกำแพงหินสูงเพื่อป้องกันโจรสลัดจากจีนและญี่ปุ่น ส่วนภายในมีทั้งบ้านชนชั้นสูงของชาวสเปน สถานที่ราชการ คุก โรงเรียน และโบสถ์ อินทรามูรูสผ่านร้อนผ่านหนาวมามาก ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์ไฟไหม้ พายุ แผ่นดินไหว และสงคราม เพราะหลังจากสเปนแล้ว อังกฤษก็เข้ามายึดครองสองปี จากนั้นสเปนตีกลับคืนมาได้ แต่ยังไม่วายเสียให้กับสหรัฐ ต่อด้วยญี่ปุ่นในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และจบลงที่สหรัฐประกาศอิสรภาพให้ฟิลิปปินส์

ผลของสงครามทำให้เมืองในกำแพงแห่งนี้เสียหายอย่างหนักจนกลายเป็นเมืองร้างในช่วงระยะเวลาหนึ่ง กระทั่งทางการได้จัดตั้งคณะบริหารอินทรามูรูสขึ้นในชื่อ The Intramuros Administration หรือ IA เพื่อพัฒนาเมืองเก่าอินทรามูรูสให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยว

 

วันนี้ใครไม่ไปอินทรามูรูสไม่ได้แล้ว นักท่องเที่ยวสามารถกางแผนที่แล้วเที่ยวเมืองเก่านี้ได้เอง ไม่ว่าจะเป็นโบสถ์ที่เก่าแก่ที่สุดในฟิลิปปินส์ โบสถ์ซานอะกุสติน (San Agustin Church and Convent) ที่ถูกประกาศให้เป็นมรดกโลกโดยยูเนสโก โบสถ์สร้างด้วยหินอ่อนทั้งหลังตามสถาปัตยกรรมของสเปน ผนังและเพดานด้านในมีความตื้นลึกเหมือนงานแกะสลัก แต่จริงๆ คือภาพวาดสามมิติที่มีมาแล้ว 400 กว่าปี อาคารข้างๆ เป็นพิพิธภัณฑ์รวบรวมสมบัติคาทอลิก เช่น รูปสลักนักบุญจากงาช้าง และศาสนศิลป์เก่าแก่

ตรงข้ามกับโบสถ์ซานอะกุสติน คือย่านที่พักอาศัยของชนชั้นสูงชาวสเปน ปัจจุบันเรียกว่า พลาซ่า ซาน หลุยส์ คอมเพล็กซ์ (Plaza San Luis Complex) ภายในประกอบด้วยคาซ่า มะนิลา หรือพิพิธภัณฑ์บ้านผู้ดีสเปน สถาปัตยกรรมบอกเรื่องราวหลายอย่าง เช่น ตัวอาคารที่ชั้นล่างทำจากหิน ชั้นบนทำจากไม้ นั่นเพราะฟิลิปปินส์มีแผ่นดินไหวบ่อยครั้ง โครงสร้างหินทำให้ปลอดภัยกว่า ส่วนชั้นบนเป็นไม้ทำให้บ้านยืดหยุ่นและเย็น และของใช้ในบ้านก็บ่งบอกวิถีชีวิตของชาวสเปน โดยเฉพาะโต๊ะกินข้าวยาวเหยียดตามค่านิยมมีลูกอย่างน้อยห้าคนขึ้นไป นอกจากนี้ยังมีร้านอาหารบาบาร่าส์ และโรงแรมไวท์ไนท์ ในบรรยากาศเก่าก่อนไว้ต้อนรับนักท่องเที่ยว

 

ไม่ห่างไปจากระยะสายตา สามารถมองเห็นยอดโบสถ์มะนิลา (Manila Metropolitan Cathedral) ปัจจุบันเป็นโบสถ์ลำดับที่ 8 ที่สร้างขึ้นในตำแหน่งเดิม หลังจากที่โบสถ์ 17 ถูกทำลายด้วยไฟวอด แผ่นดินไหว และไต้ฝุ่น หลังปัจจุบันสร้างเสร็จสมบูรณ์ปี 2501 หากสังเกตบนกำแพงนอกโบสถ์จะเห็นรูปปั้นสับปะรด นั่นคือสัญลักษณ์ของความอุดมสมบูรณ์ ส่วนด้านในตกแต่งเรียบง่ายแต่แลดูยิ่งใหญ่ โดยเฉพาะออร์แกน (Church Pipe Organ) อันใหญ่โตที่ถ้ามีลมผ่าน เสียงคงกังวานดังไปถึงปากน้ำ

ฟอร์จ ซานทิเอโก (Fort Santiago) เป็นป้อมปราการบริเวณปากแม่น้ำปาซิก สถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ที่มีทั้งความโศกเศร้าและความหวัง ในอดีตป้อมแห่งนี้ใช้เป็นสถานที่กักขัง โฮเซ รีซัล (Jose Rizal) นักเขียนผู้ปลุกชาวฟิลิปปินส์ให้เรียกร้องเอกราชจากสเปน เขาถูกผู้ปกครองสเปนจับกุมด้วยข้อหาปลุกระดม นำมาขังไว้ในป้อมซานทิเอโก และถูกประหารชีวิตด้วยการยิงเป้า รอยเท้าระหว่างทางจากคุกไปลานประหารถูกรำลึกไว้เป็นรูปรอยเท้าทองเหลืองไปตามทาง รอยที่ก้าวเดินถี่ยิบอย่างคนไร้เรี่ยวแรงและไม่อยากไปถึงที่หมายยังสะเทือนใจแม้ว่าเหตุการณ์จะผ่านมา 118 ปี

 

นวนิยายสะท้อนสังคมเรื่อง Touch me not หรือ อันล่วงละเมิดมิได้ ในภาษาไทย เขียนโดย โฮเซ รีซัล สะท้อนให้เห็นการต่อสู้ทางชนชั้นระหว่างสเปนกับคนพื้นเมือง ทำให้คนฟิลิปปินส์เห็นความไม่ชอบธรรม และหลังจากรีซัลเสียชีวิต การลุกฮือยิ่งนักขึ้นจนเกิดเป็นการต่อสู้ระหว่างประชาชนฟิลิปปินส์กับผู้ปกครองสเปน จนในที่สุด 2 ปีหลังสิ้นรีซัล ประชาชนฟิลิปปินส์ต่อสู้จนได้รับชัยชนะ และประกาศเอกราชในวันที่ 12 มิ.ย. 2441 กลายเป็นวันชาติฟิลิปปินส์มาจนถึงปัจจุบัน แม้ว่าต่อมาสหรัฐจะเข้ายึดครองก็ตาม

เมืองอินทรามูรูสคือร่องรอยแห่งอดีตมีทั้งความตาย ความโหดร้ายของสังคมอาณานิคม ความหวังในเอกราช และอารยธรรมตะวันตกของสองชาติอย่างสเปนและอเมริกา เมืองที่ถูกชุบชีวิตอีกครั้งให้กลับมามีคุณค่าและเป็นบทเรียนให้อนาคต

 

Intramuros Administration (IA) ติดต่อได้ที่อีเมล [email protected]

ขอขอบคุณสมาคมไทยบริการท่องเที่ยว (TTAA)