อำพัน...อัญมณีสีทองคำ

โดย...สถาบันวิจัยและพัฒนาอัญมณีและเครื่องประดับแห่งชาติ (องค์การมหาชน)

อำพัน เป็นอัญมณีที่ได้รับความนิยมในหมู่นักสะสมซากพืชซากสัตว์โบราณ เนื่องจากอำพันเป็นอัญมณีที่เกิดจากยางของต้นไม้ยุคโบราณที่มีอายุมากถึง 2550 ล้านปี ซึ่งอำพันบางเม็ดอาจจะพบซากแมลงหรือซากพืชโบราณ ฝังตัวติดอยู่ภายในอย่างสวยงาม

ชื่อของ “อำพัน” รัตนชาติชนิดนี้มาจากภาษาลิทัวเนีย คำว่า “จินต้าราส” และ จากภาษาลัตเวีย ว่า “ดซินต้าร์” เกิดจากยางของต้นไม้ซึ่งเกิดมาเป็นเวลาหลายล้านปี ในสมัยนั้นมีต้นไม้ขึ้นอยู่หนาแน่นเป็นป่าทึบ มีอากาศชื้นและอบอุ่น ซึ่งเมื่อต้นไม้เหล่านั้นถูกฟัน หรือถูกลมพัดหัก ยางไม้จะถูกหลั่งออกมา ซึ่งยางไม้นี้มีส่วนประกอบไปด้วย Turpentine น้ำ และ Resinous Acid และเมื่อเวลาผ่านไป Turpentine และน้ำ ได้ระเหยออกไปจนหมด เหลือแต่ Resin ซึ่งมีความทนทานต่อความชื้น ความร้อน และอากาศ

นอกจากนี้ Resin ยังเป็นตัวที่ดึงดูดแมลงได้ดี จึงมักมีพวกแมลงต่างๆ เข้ามาตอม และอย่างที่เราเข้าใจยางไม้เหล่านี้มีความเหนียว เมื่อแมลงหรือสัตว์มาตอม ก็มักจะติดอยู่กับพื้นผิวของเรซินนั้น และเมื่อต้นไม้เหล่านี้โค่น หักล้มไปตามธรรมชาติ เรซิน หรือยางต้นไม้นี้ก็ถูกทับถมกันในที่สุด และด้วยกรรมวิธีทางธรณีวิทยา ทำให้เรซินเหล่านี้กลายเป็นอำพันในที่สุด

แหล่งที่พบอำพันมากที่สุด คือที่ทะเลบอลติกในตะวันตกของคาลินอินกราดประเทศรัสเซีย แหล่งอื่นๆ ก็มีที่ลิทัวเนีย ลัตเวีย เอสโตเนีย โปแลนด์ เดนมาร์ก นอร์เวย์ อังกฤษ พม่า เลบานอน ซิซิลี เม็กซิโก โรมาเนีย เยอรมนี และแคนาดา

เครื่องประดับตกแต่งอำพันที่กำลังอินเทรนด์ ส่วนใหญ่เป็นเครื่องประดับที่เน้นตัวอำพัน ซึ่งมีมลทินที่แตกต่างออกไปตามธรรมชาติ เช่น แมลง และเครื่องประดับร่วมสมัยที่เน้นการออกแบบ โดยใช้อำพันเป็นส่วนหนึ่งในวัสดุระดับสูงร่วมกับโลหะมีค่าและอัญมณี

หากในบางประเทศอย่างเช่นในตลาดเอเชียและอาหรับ จะนิยมเครื่องประดับอำพันที่เรียบง่าย แต่เน้นที่ความละเอียดประณีต และความคิดสร้างสรรค์ นอกจากนี้ อำพันมาใช้ในเครื่องประดับแนวล้ำสมัยร่วมกับเงิน และวัสดุต่างๆ เช่น เหล็ก หนัง ไม้ และผ้าไหม

ข้อควรระวัง สำหรับผู้ซื้ออำพัน คือ ตอนนี้มีการนำพลาสติกมาเลียนแบบอำพันได้อย่างแนบเนียน ซึ่งวิธีการพิสูจน์ก็โดยการพิจารณาตำหนิภายในที่เรียกว่า “Sun Spangle” ซึ่งจะมีปรากฏในอำพันธรรมชาติ ที่ผ่านการเพิ่มคุณภาพโดยความร้อน หรืออาจจะพิสูจน์ด้วยการใช้มีดคมเฉือนเนื้ออำพัน ถ้าเฉือนแล้วผิวหลุดออกมามีลักษณะเป็นขุยแสดงว่าเป็นอำพัน แต่ถ้าเฉือนแล้วหลุดออกมาเป็นแผ่นก็อาจเป็นพลาสติก และหากไม่แน่ใจก็สามารถส่งตรวจสอบว่าเป็นอำพันแท้ หรืออำพันเลียนแบบได้ที่ห้องปฏิบัติการตรวจสอบอัญมณีและเครื่องประดับที่ได้รับมาตรฐานเพื่อสร้างความเชื่อมั่นในการซื้อขายได้อีกด้วย