กายภาพบำบัดในเด็กสมองพิการ

โดย...นลิน ขำหลี สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี (รพ.เด็ก) กรมการแพทย์

เด็กสมองพิการ คือ กลุ่มอาการของผู้ป่วยเด็กที่มีความพิการของสมองอย่างถาวร โดยเกิดกับสมองที่ยังพัฒนาไม่เต็มที่ เด็กจะมีปัญหาผิดปกติทางด้านของความตึงตัวของกล้ามเนื้อ ท่าทางและการเคลื่อนไหว ทำให้การประสานงานของการทำงานกล้ามเนื้อบกพร่อง โดยความผิดปกติที่แสดงออกในเด็กจะมีมากขึ้นเรื่อยๆ และพยายามที่จะใช้การเคลื่อนไหวที่ผิดปกติมาช่วยในการทำกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวันเมื่อเด็กโตขึ้น นอกจากความผิดปกติหรือความบกพร่องทางการเคลื่อนไหวแล้ว อาจมีความผิดปกติในการทำงานด้านอื่นๆ ด้วย เช่น มีความบกพร่องทางการรับรู้ สติปัญญา และลมชัก เป็นต้น วิธีรักษาเด็กสมองพิการ ได้แก่

1.การฝึกทำกายภาพบำบัดโดยการส่งเสริมให้ผู้ป่วยเรียนรู้การเคลื่อนไหวที่ถูกต้อง ฝึกการทรงตัวและการออกกำลังกายเพื่อเพิ่มกำลังกล้ามเนื้อ ยืดกล้ามเนื้อร่วมกับการจัดท่าทางที่ถูกต้อง เพื่อให้เด็กสมองพิการสามารถเคลื่อนไหวและใช้ชีวิตประจำวันได้ใกล้เคียงปกติมากที่สุด

2.ใช้ยาเพื่อลดอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ

3.ผ่าตัด เช่น การผ่าตัดเพื่อคลายเอ็นและกล้ามเนื้อ การผ่าตัดย้ายเอ็นกล้ามเนื้อ และการตัดแต่งกระดูกที่ผิดรูป โดยผู้ป่วยที่รับการผ่าตัดนั้นควรได้รับการทำกายภาพบำบัดทั้งก่อนและหลังผ่าตัด เพื่อให้ผลการผ่าตัดมีประสิทธิภาพมากขึ้นในทางกายภาพบำบัด การรักษาผู้ป่วยเด็กสมองพิการ อันดับแรก ต้องให้พ่อแม่มีส่วนร่วมในการรักษา เนื่องจากเด็กจะต้องอยู่กับพ่อแม่มากกว่านักกายภาพบำบัด จึงต้องให้ความเข้าใจถึงอาการของโรคให้ชัดเจนเสียก่อน รวมไปถึงความผิดปกติที่จะเกิดขึ้นกับตัวเด็ก และเป้าหมายการรักษาที่ถูกวิธี นักกายภาพบำบัดจึงต้องเข้าไปมีบทบาทสำคัญในการให้ความรู้ต่อผู้ปกครองและฟื้นฟูสภาพร่างกาย เพื่อลดความพิการของผู้ป่วยเด็ก รวมทั้งส่งเสริมให้เด็กสามารถใช้ชีวิตประจำวันด้วยตัวเองให้ได้มากที่สุด

โดยมีหลักการ คือ ส่งเสริมให้ผู้ป่วยมีการเคลื่อนไหวที่ถูกต้องโดยใช้กล้ามเนื้อมัดใหญ่ ส่งเสริมให้เกิดการเคลื่อนที่และการเดิน โดยอาจมีการใช้อุปกรณ์ช่วยเดินด้วยได้ ร่วมด้วยส่งเสริมให้ผู้ป่วยสามารถควบคุมการทรงตัว และสามารถควบคุมการเคลื่อนไหวต่างๆ ได้เอง ส่งเสริมให้มีการควบคุมอาการเกร็งของกล้ามเนื้อให้ได้เอง และที่สำคัญที่สุด ในการฝึกการเคลื่อนไหวจะต้องไม่ทำให้ผู้ป่วยมีอาการเกร็งมากขึ้น และยับยั้งการเคลื่อนไหวที่ผิดปกติ รวมทั้งกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนไหวที่ถูกต้อง นอกจากนี้การทำกายภาพบำบัดควรให้เด็กมีส่วนร่วมช่วยตัวเองให้มากที่สุด และฝึกในสภาพแวดล้อมที่เด็กคุ้นเคย โดยควรที่จะเริ่มต้นให้การรักษาให้เร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้