ไม่อยากเกณฑ์ทหาร เป็นผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรมได้ไหม?

รับฤดูจับใบดำใบแดง มีประเทศไหนบ้างที่ยอมรับเหตุผลของคนไม่ชอบการเป็นทหาร

ช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เกิดกระแสเรียกร้องในประเทศไทยให้ทบทวนการเกณฑ์ทหาร หรือไม่ก็ยกเลิกการเกณฑ์ทหารไปเลย แล้วให้เปิดรับสมัครเพื่อรับใช้ชาติ แทนที่จะบังคับทางตรงและทางอ้อม

ในประเทศที่มีการเกณฑ์ทหารหรือตกอยู่ในภาวะสงคราม ยังมีทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่อยากเสียเลือดเสีย คือการเป็น "ผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรม" หรือ Conscientious objector

ผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรม ในที่นี้คือการคัดค้านการเกณฑ์ทหารหรือการถูเกณฑ์ไปรบ โดยอ้างเสรีภาพทางความคิดหรือความเชื่อทางศาสนา เช่น กลุ่มต่อต้านสงคราม กลุ่มผู้เคลื่อนไหวเพื่อสันติภาพ หรือศาสนาที่ไม่อนุญาตให้ศาสนิกชนฆ่าสัตว์ตัดชีวิต หรือฆ่ามนุษย์ด้วยกัน เช่น ศาสนาเชนในอินเดีย หรือคริสต์ศาสนาบางนิกายในอังกฤษและสหรัฐ (นิกายเควกเกอร์ และกลุ่มอันอะแบพติสต์)

คนกลุ่มไหนบ้างที่อ้างมโนธรรมเพื่อไม่ต้องรบ?

• กลุ่มนิยมสันติภาพ/ต่อต้านสงคราม (Pacifist) กลุ่มนี้ใช้มโนธรรมทางการเมืองเป็นข้ออ้าง เควิน เบนเดอร์แมน ทหารสหรัฐที่ไม่ยอมร่วมรบในอิรักจนถูกจับกุมตัวและปลดประจำการโดยเสื่อมเสียเกียรติยศ และไอแดน เดลกาโด ที่ไม่ยอมรบที่อิรัก แต่กองทัพยอมรับเขาเป็นผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรม และปลดประจำการโดยไม่เสื่อมเสียเกียรติยศ

• พยานพระยะโฮวา (Jehovah's Witnesses) เป็นกลุ่มที่อ้างพระคัมภีร์ไบเบิล แต่ไม่รวมอยู่ในกลุ่มศาสนาคริสต์ มีแนวคิดปฏิเสธการเกณฑ์ทหาร ไม่ยอมทำงานที่เกี่ยวข้องกับกิจการทหาร และไม่ยอมเคารพธงชาติ กลุ่มนี้อยู่ในสหรัฐ

• กลุ่มปฏิเสธศีลล้างบาป หรืออันอะแบพติสม์ (Anabaptist) เป็นชาวคริสต์ที่เคร่งครัด อยู่กันเป็นชุมชนใหญ่ปฏิเสธเทคโนโลยีที่ทันสมัย และการเกณฑ์ทหารเพราะเชื่อว่าขัดต่อคำสอนของพระเยซู ที่ให้รักเพื่อนมนุษย์ เช่นกลุ่มอามิช (Amish) ในสหรัฐ และฮัตเทอไรท์ Hutterites ในแคนาดา

• ชาวยิวเคร่งครัด หรือสายออร์ทอดอกซ์ (Orthodox Jews) ที่มีแนวคิดว่า ผู้ชายที่อุทิศตัวเพื่อพระเจ้าและศึกษาศาสนา ไม่ควรที่จะต้องเจียดเวลาไปปฏิบัติหน้าที่เพื่อสาธารณะ เช่น การรบ นอกจากนี้ออร์ทอดอกซ์บางกลุ่มยังคัดค้านการตั้งรัฐอิสราเอล จึงไม่ยอมให้รัฐบาลเกณฑ์ทหาร

นับแต่อดีตคนกลุ่มนี้ จะถูกทางการลงโทษฐานละเมิดกฎหมาย แต่ปัจจุบันมีรัฐบาลหลายแห่งใช้วิธีแบบพบกันครึ่งทาง คือ ให้คนกลุ่มนี้รับการเกณฑ์ทหาร แต่ปฏิบัติหน้าที่นอกเหนือการรบ หรือ Non-combatant เช่น เป็นแพทย์สนาม, อนุศาสนาจารย์ หรืองานสนับสนุนด้านอื่นๆ ด้านมนุษยธรรม

ประเทศไหนบ้างยอมรับผู้ค้านโดยอ้างมโนธรรม?

• เกาหลีใต้

เป็นประเทศที่ใช้ระบบเกณฑ์ทหารกับผู้ชายทุกคน และแต่ไรมาไม่อนุญาตให้อ้างมโนธรรมเพื่อหลีกเลี่ยงการรบราฆ่าฟัน แต่ในปี 2018 ศาลรัฐธรรมนูญชี้ขาดว่า มาตราที่ 5 ของพ.ร.บ. การเกณฑ์ทหารขัดต่อรัฐธรรมนูญ เพราะไม่ได้ให้ทางเลือกกับผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรม และในเดือนพฤศจิกายน 2018 ศาลสูงชี้ขาดว่า ผู้คัดค้านโดยอ้างมโนธรรมมีความชอบธรรมในการปฏิเสธการเกณฑ์ทหาร

• แคนาดา

แคนาดามีกลุ่มปฏิเสธศีลล้างบาป เช่นชุมชนฮัตเทอไรท์อยู่เป็นจำนวนมาก เริ่มอนุญาตให้กลุ่มนี้ไม่ต้องรับการเกณฑ์ตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่ 1 ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 รัฐบาลเกณฑ์ให้กลุ่มนี้ปฏิบัติหน้าที่นอกเหนือการรบ หรือทำงานเพื่อสังคม หรืองานโยธา

• เบลเยี่ยม

ในช่วงที่เบลเยี่ยมยังบังคับผู้ชายทุกคนให้เกณฑ์ทหาร (ยกเลิกไปเมื่อปี 1994) เบลเยี่ยมอนุญาตให้ผู้ค้านโดยอ้างมโนธรรม รับใช้ชาติด้วยการทำงานราชการด้านอื่นที่มิใช้งานกลาโหม หรืองานเพื่อสังคม หลังจากยกเลิกเกณฑ์ทหาร เป็นการอาสารับใช้ชาติ กลุ่มผู้ค้านโดยอ้างมโนธรรมจึงไม่จำเป็นต้องแจ้งเจ้าหน้าที่อีกต่อไป

• เชคโกสโลวาเกีย

แม้ว่าประเทศเชคโกสโลวาเกียจะไม่มีอยู่อีกต่อไป แต่เป็นตัวอย่างที่น่าสนใจ เพราะเป็นประเทศคอมมิวนิสต์ที่ใส่ใจกับผู้ค้านโดยอ้างมโนธรรม โดยอนุญาตให้คนกลุ่มนี้ไม่ต้องเกณฑ์ทหาร แต่ไปทำงานของพลเรือนเพื่อรับใช้ชาติ แต่อาจเป็นงานที่ไม่น่าอภิรมย์นัก เช่น ส่งไปทำเหมืองนานหลายปี ปัจจุบันทั้งสาธารณรัฐเชค และสโลวักเลิกการเกณฑ์ทหารแล้ว

• ฟินแลนด์

ยอมรับผู้ค้านโดยอ้างมโนธรรม แต่ต้องแจ้งก่อนล่วงหน้าที่จะเกิดวิกฤตการณ์ ซึ่งจะต้องมีการเกณฑ์แรงงานไปปกป้องประเทศ หรือทำงานสาธารณะด้านอื่นๆ หากแจ้งหลังเกิดวิกฤตจะต้องชีค้แจงกับคณะกรรมการว่าเป็นผู้ที่ห้ามจับอาวุธโดยอุดมกาณณ์จริงๆ ไม่ใช่โมเมขึ้นมาเพื่อหนีทหาร

• อิสราเอล

อิสราเอลเป็นประเทศที่มีการเกณฑ์ทหารทั้งชายและหญิง แต่อนุญาตให้ชาวยิวที่นับถือนิกายเคร่งครัด (ออร์ทอดอกซ์) ไม่ต้องรับการเกณฑ์ทหาร เนื่องจากมีหลักศาสนาว่าหากชายคนใดที่จะอุทิศตนเพื่อศาสนา ก็สามารถปลีกตัวจากการปฏิบัติหน้าที่สาธารณะได้ อย่างไรก็ตาม ในระยะหลัง มีจำนวนผู้ที่อ้างสิทธิทางศาสนาเพิ่มขึ้น ทำให้เกิดการถกเถียงกันถึงสิทธิในการเลี่ยงการเกณฑ์ทหารดังกล่าว

 

 

ภาพ Photo by JUNG Yeon-Je / AFP