พูดจาประสา ‘แพะ’ (1)

ยิ่งเข้าใกล้เทศกาลตรุษจีนเท่าใด ก็ถึงเวลาของการบอกลาปีมะเมีย อ้าแขนต้อนรับปีมะแมนักษัตรลำดับถัดไป ในช่วงไม่กี่สัปดาห์ต่อจากนี้ ชาวจีนต่างก็ขะมักเขม้นกันสะสางงานให้เสร็จสิ้น เพื่อจะได้กลับไปฉลองปีมะแมกับสมาชิกในครอบครัวกันอย่างพร้อมหน้าพร้อมตาและอบอวลไปด้วยบรรยากาศแห่งความสุข

สำหรับปีมะแมที่กำลังจะมาเยือนในไม่ช้านี้ (นับตามปฏิทินจันทรคติของจีน) น่าจะเป็นปีที่มีทารกถือกำเนิดจำนวนไม่น้อย ทว่ากระแสเรื่องการพูดถึงเด็กที่เกิดในปีมะแมมักมีโชคชะตาไม่ค่อยดีนัก กลายเป็นประเด็นที่พูดคุยกันหนาหูตามสื่อแขนงต่างๆ ถึงกับมีการสำรวจบรรดาว่าที่คุณแม่ทั้งหลายว่ามีอยู่หลายรายทีเดียวที่ตัดสินใจคลอดบุตรก่อนกำหนดโดยพยายามให้ทารกเกิดภายในปีมะเมีย ด้วยเชื่อว่าเด็กที่เกิดมาจะมีโชคชะตาดีกว่าเด็กที่คลอดในปีมะแม เราลองไปค้นหาคำตอบที่แท้จริงของคำกล่าวข้างต้นกัน

ว่ากันตามหลักทางวิทยาศาสตร์แล้ว เด็กที่เกิดในปีมะแมย่อมไม่มีนัยของการเป็นผู้ที่โชคชะตาที่เลวร้ายแต่อย่างใด เพราะนักษัตรเป็นเพียงหน่วยการนับปีเกิดที่ไม่ได้ส่งผลต่อความเป็นไปในชีวิต หากแต่ความเชื่อที่ต่างกันอาจส่งผลต่อมุมมองที่แตกต่างของคนในสังคม ที่จริงแล้วคำกล่าวเกี่ยวกับโชคชะตาของผู้เกิดปีมะแมซึ่งเป็นไปในทิศทางไม่ค่อยดีนัก เกิดขึ้นในช่วงราชวงศ์ชิงตอนปลาย โดยมีวัตถุประสงค์ในการโค่นล้มการปกคองของซูสีไทเฮา ด้วยเหตุที่พระนางเกิดในนักษัตรดังกล่าว จึงมีผู้ที่ต่อต้านการปกครองแบบเผด็จการ ช่วยกันป่าวประกาศว่าผู้ที่เกิดในนักษัตรมะแมมีโชคชะตาไม่ดี ถือเป็นการเล่นสงครามจิตวิทยา หวังจะบั่นทอนความรู้สึกของพระนางซูสีไทเฮานั่นเอง

ย้อนกลับไปพลิกหน้าประวัติศาสตร์จีนในยุคที่ผ่านมา จะพบว่าบุคคลที่มีชื่อเสียงและสร้างคุณูปการให้แก่บ้านเมืองหลายต่อหลายคน ล้วนเกิดในนักษัตรมะแมทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นกษัตริย์ถังไท่จง แม่ทัพงักฮุย ขุนนางที่มีชื่อเสียงในยุคราชวงศ์ชิงอย่างเจิงกั๋วฟานและหลี่หงจาง ฯลฯ ดังนั้นคำกล่าวที่ว่าโชคชะตาของผู้ที่เกิดในปีมะแมไม่ดี ก็ไม่ได้เป็นเช่นนั้นเสมอไป

มะแมหรือที่เรียกกันคุ้นปากว่า “แพะ” นั้น ถือเป็นสัตว์เลี้ยง 1 ใน 6 ชนิด ที่อยู่คู่สังคมจีนมาช้านาน อาศัยอยู่ตามเขตทุ่งหญ้าทางตอนเหนือของประเทศ มีความสัมพันธ์กับพัฒนาการของวัฒนธรรมแบบดั้งเดิมของชาวจีนอย่างแนบแน่น เห็นได้จากอิทธิพลที่มีต่อตัวอักษร อาหาร คุณธรรม ธรรมเนียมปฏิบัติ ศิลปะแขนงต่างๆ

ในส่วนของพัฒนาการด้านการปศุสัตว์นั้น แพะถือเป็นสัตว์เลี้ยงในลำดับต้นๆ ที่ชาวจีนรู้จัก จากนั้นก็เรียนรู้ที่จะนำมาบรรเทาความหิวด้วยการใช้เป็นวัตถุดิบในการประกอบอาหารนานาชนิด นับแต่การรู้จักจับปลามารับประทานเรื่อยไปจนถึงการรับประทานเนื้อแพะ สะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการการรับประทานเนื้อสัตว์ของสังคมจีน ทั้งนี้ชาวจีนยุคโบราณไม่เพียงจะนำแพะมาประกอบอาหาร แต่ยังเป็นของเซ่นไหว้ชั้นเลิศอีกด้วย

หากพิจารณาจากมุมมองทางด้านวัฒนธรรมแล้ว สัตว์ชนิดนี้ถือเป็นตัวแทนแห่งความสิริมงคล เห็นได้จากชาวจีนโบราณมีความเชื่อที่ว่า หากยามเช้ามองเห็นเมฆที่มีรูปร่างคล้ายแพะลอยอยู่บนท้องฟ้าถือเป็นนิมิตหมายที่ดี ทั้งยังเป็นสัญลักษณ์ของคุณธรรมอีกด้วย ศัพท์จีนหลายคำที่มีความหมายในเชิงดีงาม ล้วนมีส่วนประกอบของคำว่า “แพะ”&O5288;&&2650;&O5289;ทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นคำว่า ดีงาม&O5288;&>1892;&O5289;สวยงาม&O5288;&&2654;&O5289;มงคล&O5288;&&1077;&O5289;ฯลฯ

ในยุคโบราณปรากฏว่ามีธรรมเนียมการ “มอบแพะ” ในหมู่ชนเผ่าฮั่น ถือเป็นเรื่องที่นิยมปฏิบัติกันในพื้นที่ทางตอนใต้ของมณฑลเหอเป่ย ขณะที่ชนเผ่ากลุ่มน้อยอย่างชนเผ่ามองโกลมีธรรมเนียมการต้อนแพะเข้าเส้นชัยในงานรื่นเริงต่างๆ หลังจากรู้ผลแพ้ชนะแล้ว ก็นำเอาแพะตัวดังกล่าวมาย่างแบ่งกันรับประทานอย่างอิ่มอร่อย

สำหรับคำทำนายที่มีต่อผู้ที่เกิดในนักษัตรมะแมก็มีอยู่ว่า โดยทั่วไปคนที่เกิดในปีดังกล่าวจะมีนิสัยอ่อนโยน มีความกตัญญูกตเวที มักยอมเสียสละตัวเองเพื่อสังคม เป็นผู้ที่ใคร่ครวญปัญหาอย่างรอบคอบ ชอบที่จะอยู่อย่างสันโดษ ไม่ค่อยแสดงออกทางด้านอารมณ์ จึงยากที่จะคาดเดาว่าอยู่ในสภาวะจิตใจเช่นไร มีศรัทธาอย่างแรงกล้าต่อสิ่งที่นับถือ ทั้งยังมีความเชื่อที่ว่าหากแต่งงานกับนักษัตรมะเมีย ถือว่าเป็นคู่ที่เหมาะสมกันมากที่สุด รองลงมาก็เป็นนักษัตรกุน และนักษัตรเถาะ ไม่ควรแต่งงานกับนักษัตรฉลู เพราะดวงขัดกัน ซึ่งแต่ละคนล้วนมีมุมมองที่แตกต่างเกี่ยวกับคำนายข้างต้น ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความเชื่อส่วนบุคคลเป็นสำคัญ

เราจะสังเกตได้ว่าชาวจีนยุคใหม่มักไม่ค่อยสนใจเกี่ยวกับคำกล่าวเหล่านี้เท่าใดนัก หากคิดจะแต่งงานก็มักไม่ยึดถือเรื่องดังกล่าวเป็นหลัก แตกต่างชาวจีนยุคก่อนที่เห็นความสำคัญของความเข้ากันของแต่ละนักษัตรอย่างมาก