“เสียง” จากกลุ่ม...ที่ถูกลืม ในนโยบายการเลือกตั้งครั้งนี้

ใกล้เข้าสู่การเลือกตั้ง ทุกพรรคการเมืองต่างออกนโยบายมาแข่งขันกันอย่างเข้มข้น มีการนำเสนอชุดนโยบายสวัสดิการออกมาแข่งขันกันหลายชุด ไม่ว่าจะเป็นการแจกเงินดิจิทัล การขึ้นค่าแรงขั้นต่ำ การเติมเงินเข้าบัตรสวัสดิการแห่งรัฐ การประกันรายได้สำหรับเกษตรกร รวมไปถึงการเพิ่มเงินสวัสดิการผู้สูงอายุ/คนพิการ

ท่ามกลางการออกนโยบายข้างต้น กลับพบว่านโยบายเพื่อสุขภาวะสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะยังคงมีไม่มากนัก และไม่เด่นชัดแบบนโยบายเพื่อเศรษฐกิจและสังคมอื่นๆ

ประชากรกลุ่มเฉพาะ คือ  กลุ่มประชากรที่มีความเปราะบาง มีความเสี่ยง หรือต้องการกระบวนการพิเศษในการเข้าถึงการสร้างเสริมสุขภาพและสุขภาวะ ซ้ำยังต้องเผชิญหน้ากับปัญหาความเหลื่อมล้ำและไม่เป็นธรรมในการเข้าถึงบริการทางสุขภาพ ทำให้ไม่สามารถมีคุณภาพชีวิตที่ดีได้

การลดความไม่เป็นธรรมที่เกิดขึ้น เป็นหนึ่งในปัญหาสังคมที่สำคัญและเร่งด่วนที่รัฐบาลชุดใหม่ควรที่จะให้ความสำคัญไม่น้อยไปกว่าประเด็นอื่นๆ เนื่องจากประชากรกลุ่มเฉพาะเหล่านี้ต่างก็อาศัยอยู่ในประเทศไทยและต่างก็เป็นกำลังสำคัญในการขับเคลื่อนเศรษฐกิจทั้งทางตรงและทางอ้อม 

ความไม่เป็นธรรมที่สำคัญ ประเด็นหนึ่ง คือ ปัญหาการเข้าไม่ถึงหลักประกันทางสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะ ซึ่งเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นกับทั้งกลุ่มผู้มีปัญหาสถานะ กลุ่มประชากรข้ามชาติ/แรงงานข้ามชาติที่เข้ามาอย่างผิดกฎหมาย กลุ่มคนไร้บ้านและกลุ่มประชากรที่อยู่ในทะเบียนบ้านกลาง

กลุ่มผู้ที่มีปัญหาสถานะ หมายถึง กลุ่มที่ไม่มีบัตรประชาชน หรือ ไม่มีเลข 13 หลักที่ใช้ในการเข้าถึงสิทธิสวัสดิการทางด้านสุขภาพของไทย ซึ่งเป็นปัญหาที่เกิดขึ้นกับประชากรหลากหลายกลุ่ม เช่น กลุ่มคนไทยไร้สิทธิที่อยู่ตามพื้นที่เฉพาะ ไม่ว่าจะเป็นพื้นที่ภูเขา พื้นที่ห่างไกล พื้นที่เกาะแก่งต่างๆ ที่ไม่ได้มีการลงทะเบียนมาก่อน กลุ่มประชากรข้ามชาติที่เข้ามาอย่างผิดกฎหมาย กลุ่มคนไร้บ้านที่บัตรประชาชนหายและไม่สามารถระบุเลขได้ รวมไปถึงกลุ่มประชากรที่อยู่ในทะเบียนบ้านกลางจึงไม่สามารถทำบัตรประชาชนได้

เมื่อไม่มีบัตรประชาชน หรือ เลข 13 หลักที่ทำให้สามารถเข้าถึงสิทธิ เมื่อประชากรเหล่านี้เกิดเจ็บป่วยต้องการเข้าไปรักษาตัวเข้าไปใช้บริการทางด้านสุขภาพก็ไม่สามารถเข้าไปใช้บริการตามสถานพยาบาลต่างๆได้ หรือหากสามารถใช้บริการได้ ทางสถานพยาบาลจะไม่สามารถเบิกเงินจากภาครัฐได้ ต้องรับภาระค่าใช้จ่ายเอง

ประเด็นปัญหานี้สามารถแก้ไขได้ หากใน พ.ร.บ. หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ มีการตีความใหม่ จากเดิมที่มีการตีความให้ผู้ที่มีสัญชาติไทยเท่านั้นที่จะได้รับสิทธิ กลายเป็นให้ประชากรทุกคนบนผืนแผ่นดินไทยสามารถเข้าถึงสิทธิได้ 

ในระหว่างการดำเนินการเพื่อแก้ไขการตีความดังกล่าว ภาครัฐยังควรที่จะต้องขับเคลื่อนให้สิทธิสวัสดิการของทุกระบบมีความใกล้เคียงกันมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง กองทุนคืนสิทธิ ซึ่งเป็นกองทุนที่ให้สิทธิทางด้านสุขภาพสำหรับกลุ่มผู้ที่มีปัญหาสถานะ และกองทุนสวัสดิการสุขภาพแรงงานต่างด้าว ซึ่งเป็นกองทุนที่ให้สิทธิทางด้านสุขภาพสำหรับแรงงานข้ามชาติ โดยปรับให้สิทธิทางด้านสุขภาพมีความใกล้เคียงกันกับสิทธิบัตรทองให้ได้มากที่สุด 
    

นอกจากนี้ ภาครัฐควรจะเพิ่มประสิทธิภาพในกลไกการพิสูจน์สิทธิ- เพื่อให้ประชากรกลุ่มเปราะบางเหล่านี้สามารถเข้าถึงสิทธิได้อย่างรวดเร็วและเท่าทันต่อความต้องการใช้สิทธิ

โดย : ดร. นณริฏ พิศลยบุตร สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศ (TDRI)