อันตราย! ไข้เลือดออก ถึงตาย แต่ป้องกันได้ด้วยวัคซีน

กุ้ง สุทธิราช ได้โพสต์ข้อความแจ้งข่าวผ่านทาง Facebook ส่วนตัวถึงน้องสาว “วิรดา วงศ์เทวัญ” ที่ต้องเข้ารักษาตัวด้วยโรคไข้เลือดออกชนิดรุนแรง โดยเนื้อหาระบุว่า

 

“ถึงแฟนๆวงศ์เทวัญทุกคนนะครับ อยากแจ้งให้ทราบว่า เนื่องจากตอนนี้น้องวิ ภิญญ์วดี ภูวรุ่งเรืองหิรัญ (วิรดา วงศ์เทวัญ) กำลังรักษาตัวอยู่ในโรงพยาบาล เพราะโรคไข้เลือดออกชนิดรุนแรง อยู่ในขั้นวิกฤติ  เข้ารับการรักษาตั้งแต่เมื่อวันที่30 ธ.ค. 66 ตอนนี้ยังนอนไม่รู้สึกตัว 

กุ้งและครอบครัว อยากบอกกับแฟนๆทุกคนได้ทราบตรงกันและขอกำลังใจให้น้องวิ ภิญญ์วดี ภูวรุ่งเรืองหิรัญ จากแฟนๆที่รักน้องวิทุกคน ทั้งนี้กุ้งและแม่ขออนุญาตแจ้งผ่านสื่อนี้ครับ อาจจะไม่ได้ตอบกลับแฟนคลับทุกคน  เนื่องจากกุ้งและแม่อยากขอเวลาและระยะให้เรา ได้มีสมาธิในการให้กำลังใจน้องและการรักษาตัวในครั้งนี้ ขอจงช่วยภาวนาให้ น้องวิ ภิญญ์วดี ภูวรุ่งเรืองหิรัญกลับมาด้วยเถิด”

 

ซึ่งจากเหตุการณ์ข้างต้น คงไม่ผิดนักหากจะบอกว่าโรคไข้เลือดออกเป็นภัยร้ายที่เกิดขึ้นได้กับทุกคน และยังคาดเดาความรุนแรงของโรคได้ยาก รวมถึงยังไม่มียารักษาโรคไข้เลือดออกแบบเฉพาะเจาะจง การรักษาจึงเป็นไปตามอาการเพื่อประคับประคองให้ผู้ป่วยกลับเข้าสู่ภาวะปกติโดยเร็ว เช่น ให้ยาลดไข้แก้ปวด เช็ดตัวลดไข้ ดื่มน้ำเกลือแร่บ่อยๆ หลีกเลี่ยงการรับประทานยาลดไข้ที่ทำให้เกิดการระคายเคืองกระเพาะอาหารเนื่องจากจะเพิ่มความเสี่ยงของภาวะเลือดออกในระบบทางเดินอาหาร

อย่างไรก็ตาม ด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ก้าวหน้า ในปัจจุบัน เราสามารถฉีดวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกได้ เพื่อลดความเสี่ยงจากการป่วยหนัก และยังเป็นวิธีป้องกันโรคไข้เลือดออกที่มีประสิทธิภาพ

ไข้เลือดออกชนิดรุนแรงต่างจากไข้เลือดออกปกติอย่างไร?

โดยปกติแล้ว ผู้ป่วยไข้เลือดออกจะมีไข้สูงเฉียบพลันเกิน 38 องศาเซลเซียส ร่วมกับอาการอื่นๆ เช่น ปวดศีรษะ ปวดกระบอกตา ปวดเมื่อยตามตัว ปวดข้อหรือกระดูก เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน อาจมีผื่นขึ้นตามผิวหนัง ซึ่งผื่นมักขึ้นในช่วง 2-3 วันแรกของการป่วย ลักษณะผื่นเป็นจ้ำเลือดหรือจุดเลือดออกสีแดงเล็กๆ มักพบตามแขนขา ลำตัว หน้าอก แผ่นหลัง

ขณะที่ผู้ป่วยไข้เลือดออกชนิดรุนแรง จะมีไข้สูงเกิน 40  องศาเซลเซียส มีอาการปวดท้องอย่างรุนแรงบริเวณชายโครงขวา อาเจียนต่อเนื่อง เบื่ออาหาร อ่อนเพลีย ชีพจรเต้นเร็ว ความดันโลหิตต่ำ อาจมีภาวะเลือดออกผิดปกติ เช่น เลือดกำเดาไหล เลือดออกตามไรฟัน ปัสสาวะหรืออุจจาระมีเลือดปน มีภาวะช็อกจากการที่เลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ไม่พอซึ่งอาจนำไปสู่การเสียชีวิตได้

วัคซีนป้องกันไข้เลือดออก ใครฉีดได้บ้าง?

ปัจจุบันในไทยเอง มีวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกอยู่ 2 ชนิด ได้แก่ วัคซีน Dengvaxia (ชนิด 3 เข็ม) และ วัคซีน Qdenga (ชนิด 2 เข็ม)

• วัคซีน Dengvaxia (ชนิด 3 เข็ม)

วัคซีน Dengvaxia ผลิตโดย Sanofi Pasteur ประเทศฝรั่งเศส เป็นวัคซีนไข้เลือดออกชนิดแรกที่ได้รับการอนุมัติให้ใช้ใน 21 ประเทศทั่วโลก และเป็นวัคซีนไข้เลือดออกชนิดเดียวที่ได้รับการอนุมัติโดยองค์การอาหารและยาสหรัฐ (United States Food and Drug Administration: FDA) มีประสิทธิภาพในการป้องกันโรคไข้เลือดออกทั้ง 4 สายพันธุ์ได้ 80% ลดความรุนแรงของโรคได้ 80% และลดอัตราการนอนโรงพยาบาลได้ 75%

วัคซีนชนิดนี้เหมาะสำหรับผู้ที่มีอายุ 6-45 ปี ที่เคยมีประวัติป่วยเป็นไข้เลือดออกมาก่อน หรือมีผลการตรวจระดับภูมิคุ้มกันที่แสดงถึงการได้รับเชื้อในอดีต 

วัคซีน Dengvaxia จะฉีดบริเวณต้นแขน โดยเว้นระยะห่างกันเข็มละ 6 เดือน เมื่อฉีดครบ 3 เข็ม จะสามารถป้องกันโรคไข้เลือดออกได้ราว 5-6 ปี

• วัคซีน Qdenga (ชนิด 2 เข็ม)

วัคซีน Qdenga เป็นวัคซีนที่ผลิตโดย Q-Pharm ประเทศเยอรมนี และเป็นวัคซีนไข้เลือดออกตัวล่าสุด ที่พัฒนาโดยใช้  Backbone ของไข้เลือดออกสายพันธุ์ที่ 2 ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่ระบาดมากที่สุดในไทยมีประสิทธิภาพป้องกันโรคไข้เลือดออกทั้ง 4 สายพันธุ์ได้ 80% ลดอัตราการนอนโรงพยาบาล และลดความรุนแรงของโรคได้ 90.4%

วัคซีนชนิดนี้เหมาะสำหรับผู้ที่มีมีอายุ 4-60 ปี สามารถฉีดได้ทั้งผู้ที่เคยและไม่เคยเป็นไข้เลือดออกมาก่อน และไม่จำเป็นต้องตรวจภูมิคุ้มกันก่อนการรับวัคซีน

วัคซีน Qdenga จะฉีดบริเวณต้นแขน  โดยเว้นระยะห่างกันเข็มละ 3 เดือน

ส่วนอาการข้างเคียงหลังฉีดวัคซีนป้องกันไข้เลือดออก จะเป็นผลข้างเคียงทั่วไป เช่น ปวดบริเวณที่ฉีดวัคซีน ปวดหัว ปวดกล้ามเนื้อ มีไข้ต่ำๆ ซึ่งอาการดังกล่าวสามารถหายได้เองภายใน 1-3 วัน

คนท้องฉีดวัคซีนป้องกันไข้เลือดออกได้ไหม?

วัคซีนป้องกันไข้เลือดออกเป็นวัคซีนชนิดเชื้อเป็น ซึ่งหมายความว่าวัคซีนมีเชื้อไวรัสเดงกีที่อ่อนฤทธิ์อยู่ภายใน ดังนั้นจึงมีข้อห้ามในการฉีดวัคซีนบางประการ ดังนี้

• ผู้ที่แพ้วัคซีนป้องกันไข้เลือดออก หรือส่วนประกอบของวัคซีนที่ฉีดไปก่อนหน้านี้
• ผู้ที่มีอาการป่วย ควรรอให้หายดีก่อนฉีดวัคซีน
• หญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
• ผู้ที่มีภาวะการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันผ่านเซลล์บกพร่องมาแต่กำเนิด หรือในภายหลัง รวมถึงผู้ที่ได้รับการบำบัดรักษาด้วยการกดภูมิคุ้มกัน เช่น เคมีบำบัด หรือคอร์ติโคสเตียรอยด์ชนิดออกฤทธิ์ทั่วร่างกายที่ขนาดยาสูง ภายในระยะเวลา 4 สัปดาห์ ก่อนการได้รับวัคซีน
• ผู้ที่มีการติดเชื้อ HIV แบบแสดงอาการ หรือผู้ที่ติดเชื้อ HIV แบบไม่แสดงอาการ ที่มีหลักฐานแสดงถึงการทำงานของภูมิคุ้มกันบกพร่อง
• ควรเว้นระยะห่างจากการฉีดวัคซีนเชื้อเป็นอื่นๆ อย่างน้อย 4 สัปดาห์

 

สถานการณ์ผู้ป่วยไข้เลือดออกในไทย

ยุงลาย เป็นพาหะที่มีเชื้อไข้เลือดออก ซึ่งหากยุงลายกัดคนที่มีเชื้อไข้เลือดออก และมากัดเราต่อก็สามารถส่งต่อเชื้อได้ ประกอบกับในไทยเองเป็นชุมชนเมืองที่ประชากรอาศัยอย่างหนาแน่น มักทำให้มีแหล่งเพาะพันธุ์ยุงเพิ่มมากขึ้น 

ข้อมูลของกรมควบคุมโรครายงานว่าตั้งแต่ วันที่ 1 มกราคม - 27 ธันวาคม 2566 พบผู้ป่วยไข้เลือดออกในไทย 153,734 คน คิดเป็นอัตราป่วย 232.47 ต่อประชากรแสนคน ส่วนอัตราการเสียชีวิต พบ 168 คน คิดเป็นอัตราตายร้อยละ 0.11 ขณะที่ตั้งแต่ปลายปี 2566 ยังมีอัตราผู้ป่วยต่อเนื่องมาถึงต้นปี 2567 ซึ่งคาดว่าอัตราผู้ป่วยจะสูงต่อไปอีกระยะหนึ่ง และยังไม่ยุติลงง่ายๆ

 

เคยเป็นไข้เลือดออก ยังจำเป็นต้องฉีดวัคซีนไหม ?

คำตอบคือ ยังจำเป็น เพราะโรคไข้เลือดออกเกิดจากเชื้อไวรัสเดงกีที่มีอยู่ 4 สายพันธุ์ การติดเชื้อไวรัสเดงกีสายพันธุ์หนึ่ง ร่างกายจะสร้างภูมิคุ้มกันได้เฉพาะสายพันธุ์นั้น ๆ และจะสร้างภูมิคุ้มกันต่อสายพันธุ์อื่น ๆ ได้แค่เพียงชั่วคราว ดังนั้น ผู้ที่เคยเป็นไข้เลือดออกแล้ว ยังสามารถติดเชื้อไข้เลือดออกซ้ำได้ โดยเฉพาะหากติดเชื้อจากสายพันธุ์อื่นที่ร่างกายไม่เคยได้รับมาก่อน ซึ่งการติดเชื้อซ้ำอาจมีอาการรุนแรงกว่าการติดเชื้อครั้งแรกได้ เพราะการติดเชื้อซ้ำในครั้งที่ 2 จะกระตุ้นภูมิต้านทานของการติดเชื้อในครั้งก่อน แต่เป็นภูมิต้านทานชนิดที่ไม่สามารถป้องกันโรคได้

กลุ่มเสี่ยงป่วยหนักจากโรคไข้เลือดออก

แม้ว่าโรคไข้เลือดออกจะสามารถติดได้ทุกเพศ ทุกวัย ไม่ว่าเด็ก หรือผู้ใหญ่ก็มีความเสี่ยงในการเป็นโรคไข้เลือดออกรุนแรงได้ แต่หากพูดถึงกลุ่มเปราะบางที่อาจมีความเสี่ยงในการเป็นไข้เลือดออกรุนแรงมากกว่ากลุ่มอื่นๆ มีดังนี้

• เด็กเล็กอายุต่ำกว่า 5 ปี เมีโอกาสเป็นไข้เลือดออกรุนแรงได้มากกว่าผู้ใหญ่ เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันยังไม่แข็งแรงเต็มที่
• ผู้สูงอายุ เนื่องจากระบบภูมิคุ้มกันเริ่มเสื่อมสภาพลง
• ผู้ป่วยโรคเรื้อรัง เช่น โรคเบาหวาน โรคความดันโลหิตสูง โรคหัวใจ โรคไต โรคมะเร็ง เนื่องจากโรคเรื้อรังเหล่านี้ทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง
• หญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกายทำให้ระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอลง