อนาคตพลังงานสะอาดของประเทศไทย เมื่อ SMR ไม่ใช่เรื่องไกลตัว

แรงกดดันจากวิกฤตโลกร้อน ค่าไฟฟ้าที่ผันผวน และเป้าหมาย Net Zero ที่ประเทศไทยประกาศต่อเวทีโลก คำถามสำคัญจึงไม่ใช่แค่ “จะใช้พลังงานสะอาดหรือไม่” แต่คือ “เราจะเลือกเทคโนโลยีใดที่มั่นคง ปลอดภัย และเดินไปกับเศรษฐกิจไทยได้จริง” หนึ่งในคำตอบที่เริ่มถูกพูดถึงมากขึ้นคือ โรงไฟฟ้าปฏิกรณ์นิวเคลียร์โมดูลาร์ขนาดเล็ก หรือ SMR (Small Modular Reactors)

 

ดร.ไชยยศ สุนทราภา หัวหน้ากลุ่มอนุญาตสถานประกอบการทางนิวเคลียร์ จากสำนักงานปรมาณูเพื่อสันติ (OAP) มองว่า SMR คือวิวัฒนาการของพลังงานนิวเคลียร์ที่ถูกออกแบบมาเพื่อตอบโจทย์โลกยุคใหม่ ทั้งในแง่ความปลอดภัย ต้นทุน และความยืดหยุ่นในการใช้งาน โดยเฉพาะสำหรับประเทศที่ยังไม่เคยมีโรงไฟฟ้านิวเคลียร์มาก่อนอย่างประเทศไทย

 

หัวใจของ SMR อยู่ที่คำว่า “เล็ก” และ “โมดูลาร์” โรงไฟฟ้าประเภทนี้มีกำลังผลิตไม่เกิน 300 เมกะวัตต์ต่อหน่วย และสามารถผลิตชิ้นส่วนหลักจากโรงงาน ก่อนนำมาประกอบหน้างานราวกับการต่อเลโก้ วิธีคิดแบบนี้ไม่เพียงช่วยลดระยะเวลาก่อสร้าง แต่ยังลดความเสี่ยงจากงานก่อสร้างขนาดใหญ่ที่ซับซ้อนแบบโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ดั้งเดิม

 

แต่สิ่งที่ทำให้ SMR ถูกจับตามองมากที่สุดคือเรื่อง ความปลอดภัย ดร.ไชยยศอธิบายถึงแนวคิด “Walk away safety” หรือความสามารถในการปล่อยให้ระบบดูแลตัวเองได้ หากเกิดเหตุฉุกเฉินหรือไฟฟ้าดับ ระบบจะระบายความร้อนออกจากแกนปฏิกรณ์โดยอัตโนมัติผ่านกลไกธรรมชาติ เช่น แรงโน้มถ่วงและการไหลเวียนของน้ำ โดยไม่ต้องพึ่งพาการควบคุมจากมนุษย์ ซึ่งช่วยลดความเสี่ยงของเหตุการณ์รุนแรงที่เคยสร้างภาพจำด้านลบให้กับนิวเคลียร์ในอดีตอย่างมีนัยสำคัญ

 

ในระยะเริ่มต้น เทคโนโลยี SMR ที่ใช้น้ำเป็นตัวหล่อเย็นยังถูกมองว่าเหมาะสมที่สุด เพราะเป็นเทคโนโลยีที่ผ่านการใช้งานและพิสูจน์มาแล้ว แตกต่างจาก SMR รุ่นใหม่บางประเภทที่ยังอยู่ในห้องทดลองหรือช่วงสาธิตเท่านั้น

 

อย่างไรก็ตาม อุปสรรคที่แท้จริงของประเทศไทยในวันนี้ ไม่ใช่เทคโนโลยี แต่คือกฎหมาย ดร.ไชยยศชี้ชัดว่า ประเทศไทยจำเป็นต้องมี พระราชบัญญัติความรับผิดทางละเมิดจากความเสียหายทางนิวเคลียร์ (Nuclear Liability Act) ก่อนจะก้าวไปสู่ขั้นตอนใด ๆ เพราะหากไม่มีกฎหมายรองรับ หรือไม่เข้าเป็นภาคีอนุสัญญาระหว่างประเทศ ผู้พัฒนาเทคโนโลยี SMR จะไม่ยอมขายหรือถ่ายทอดเทคโนโลยีให้ไทยอย่างเด็ดขาด

 

ข่าวดีคือ ร่างกฎหมายดังกล่าวผ่านการจัดทำเรียบร้อยแล้ว และกำลังเตรียมเสนอเข้าสู่การพิจารณาของคณะรัฐมนตรี โดยคาดว่าจะสามารถประกาศใช้ได้ภายใน 1–2 ปีข้างหน้า ซึ่งถือเป็นหมุดหมายสำคัญของการเตรียมความพร้อมด้านนโยบายพลังงานของประเทศ

 

ในแง่ผู้ดำเนินโครงการ ดร.ไชยยศมองว่า การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) มีความเหมาะสมที่สุดในการเป็น “ผู้บุกเบิก” รายแรก เนื่องจากโครงการนิวเคลียร์จำเป็นต้องอาศัยหน่วยงานรัฐที่สังคมให้ความเชื่อถือสูง เพื่อสร้างมาตรฐานและความมั่นใจในช่วงเริ่มต้น

 

แต่เหนือกฎหมายและเทคโนโลยี สิ่งที่ยากที่สุดกลับเป็นเรื่องที่คำนวณไม่ได้ นั่นคือ ความเชื่อมั่นของประชาชน ดร.ไชยยศเปรียบเทียบอย่างชัดเจนว่า ในเชิงวิศวกรรม นิวเคลียร์คือความแน่นอนเหมือน 2 บวก 2 เท่ากับ 4 แต่ในเชิงความรู้สึก ความกลัวสามารถขยายตัวได้ไกลกว่าสมการใด ๆ

 

บทเรียนที่น่าสนใจคือกรณีของเกาหลีใต้ ซึ่งสามารถสร้างการยอมรับต่อโรงไฟฟ้านิวเคลียร์ผ่านการดูแลชุมชนอย่างจริงจัง ตั้งแต่การสร้างงานในพื้นที่ ทุนการศึกษาให้เยาวชน ไปจนถึงการดูแลสุขภาพประชาชนฟรี โมเดลนี้สะท้อนว่า ความปลอดภัยทางเทคนิคต้องเดินคู่กับ “ความเป็นธรรมทางสังคม” จึงจะทำให้โครงการขนาดใหญ่ได้รับการยอมรับอย่างยั่งยืน

 

ในฐานะหน่วยงานกำกับดูแล สำนักงานปรมาณูเพื่อสันติยืนยันว่าจะทำงานด้วยความโปร่งใส ให้ข้อมูลที่ถูกต้อง และเปิดพื้นที่ให้สังคมตรวจสอบ เพื่อค่อย ๆ เปลี่ยนทัศนคติจาก “ไม่เอาในบ้านฉัน” ไปสู่การตัดสินใจบนฐานของข้อเท็จจริงและเหตุผล

 

แม้ SMR จะดูมีอนาคต แต่ท่าทีของประเทศไทยยังคงเป็นแบบ “Wait and See” ดร.ไชยยศย้ำว่า ปัจจุบันมีเพียงไม่กี่ประเทศ เช่น รัสเซียและจีน ที่เริ่มใช้งานจริง ขณะที่หลายประเทศยังอยู่ในช่วงทดสอบหรือก่อสร้าง “เราไม่อยากเป็นหนูทดลองของเทคโนโลยีที่ยังไม่ผ่านการพิสูจน์อย่างเต็มที่” คือจุดยืนที่สะท้อนความระมัดระวังของภาครัฐไทย

 

ในระยะยาว พลังงานนิวเคลียร์อาจไม่ใช่คำตอบเดียวของระบบพลังงานไทย แต่เป็นหนึ่งในฟันเฟืองสำคัญที่จะช่วยเสริม ความมั่นคงทางพลังงาน ควบคู่กับพลังงานหมุนเวียน หากประเทศสามารถวางกติกาที่รัดกุม สร้างความเชื่อมั่น และบริหารจัดการอย่างมืออาชีพ SMR ก็อาจกลายเป็นพลังงานสะอาดที่ช่วยพาไทยก้าวสู่สังคมคาร์บอนต่ำได้อย่างมั่นคง

 

ดร.ไชยยศทิ้งท้ายด้วยการเปรียบเปรยที่เข้าใจง่ายว่า โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ก็เหมือน “เตาไมโครเวฟในบ้าน” หากมีคู่มือชัดเจน ใช้อย่างถูกวิธี และรู้จักจัดการเมื่อหมดอายุการใช้งาน มันก็เป็นเทคโนโลยีที่ให้ประโยชน์ได้อย่างปลอดภัย โดยไม่จำเป็นต้องหวาดกลัวเกินเหตุ

 

 

ที่มา: The Nation