ครั้งแรกของโลก ร่างกฎหมายควบคุม AI ฉบับแรกผ่านการอนุมัติ

ปัญญาประดิษฐ์ หรือ AI ถือเป็นเทคโนโลยีที่เติบโตและพัฒนาอย่างก้าวกระโดด จากความสนใจของบริษัทน้อยใหญ่ไปจนสตาร์ทอัพ ผลักดันทั่วโลกให้เข้าสู่ยุคสมัยแห่งเอไออย่างเต็มรูปแบบ แม้แต่ในประเทศไทยเองก็ตื่นตัวเริ่มมีการปรับใช้และพัฒนา AI ขึ้นมาเช่นกัน

 

          จากความก้าวหน้าในเทคโนโลยีนี้เองกลับทำให้เกิดความกังวลมากไปตามกัน โดยเฉพาะการบังคับควบคุมเทคโนโลยีใหม่ที่โลกไม่เคยพบ ด้วยขีดความสามารถรอบด้านย่อมนำไปสู่ผลกระทบอย่างกว้างขวาง จนอาจนำไปสู่ความวุ่นวายโกลาหลในทุกภาคส่วน

 

          นี่เองจึงเป็นเหตุผลให้ทางสหภาพยุโรปเริ่มมีร่างกฎหมายควบคุม AI จนได้รับการอนุมัติในสภา

 

 

ร่างกฎหมายควบคุม AI ฉบับแรกของโลก

 

          ในวันที่ 13 มีนาคม 2024 รัฐสภาแห่งสหภาพยุโรปได้ผ่านอนุมัติร่างกฎหมายควบคุม AI ตามระดับความเสี่ยง ด้วยคะแนนโหวตรับรอง 523 เสียง ไม่รับรอง 46 เสียง และงดออกเสียงอีก 49 เสียง โดยถือเป็นร่างกฎหมายควบคุม AI ฉบับแรกของโลกที่ได้รับอนุมัติการใช้งาน

 

          ตัวกฎหมายจะแบ่งความเสี่ยงในการใช้งาน AI ออกเป็นระดับต่ำ กลาง สูง และต้องห้าม โดยแบ่งตามรูปแบบและระบบการใช้งานคัดแยกออกเป็นหมวดหมู่เพื่อให้ควบคุมอย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันการคุกคามที่อาจจะเกิดขึ้นต่อความปลอดภัยและการดำรงชีวิตภายในสังคม พร้อมกำหนดบทลงโทษสำหรับการฝ่าฝืนข้อบังคับต่างๆ

 

          นิยามของระบบ AI ที่จะถูกพูดถึงและควบคุมในข้อกฎหมายนี้คือ ระบบเครื่องจักรที่ได้รับการออกแบบให้มีอิสระในการตัดสินใจ หรือสามารถปรับตัวได้หลังมีการนำไปใช้งาน โดยสามารถคาดการณ์เนื้อหา ให้คำแนะนำ หรือทำการตัดสินใจที่สามารถสร้างอิทธิพลทั้งต่อโลกทางกายภาพหรือโลกเสมือนจริง

 

          สำหรับระดับการควบคุมของปัญญาประดิษฐ์ภายในร่างฉบับนี้จะถูกแบ่งออกเป็นเกณฑ์ดังนี้

 

 

AI ต้องห้ามที่ไม่ได้รับอนุญาตอย่างเด็ดขาด

 

          ส่วนนี้จะระบุเงื่อนไขเกี่ยวกับ AI ที่ถูกจัดในหมวดหมู่ต้องห้าม ถูกระบุไว้ว่าห้ามทำการจัดสร้าง พัฒนา และใช้งานอย่างเด็ดขาดในสหภาพยุโรป ได้แก่

          - AI ที่มีคุณสมบัติในการหลอกลวง บิดเบือน หรือชักจูงถึงระดับจิตใต้สำนึก ที่อาจทำให้เกิดการรับรู้หรือพฤติกรรมแบบผิดๆ(เช่น การสะกดจิต หรือ เทคนิค Subliminal)

 

          - AI ที่ใช้ประโยชน์จากช่องโหว่ จุดอ่อน หรือข้อบกพร่อง ทางกายภาพ เศรษฐกิจ และสังคมของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลเพื่อสร้างอันตราย

 

          - AI จัดหมวดหมู่บุคคลโดยใช้ข้อมูลส่วนตัวที่อ่อนไหว เช่น เชื้อชาติ, ศาสนา, ความคิดเห็นทางการเมือง, ความเชื่อ, เพศสภาพ ฯลฯ ยกเว้นเป็นชุดข้อมูลที่ได้รับอนุญาตเข้าถึง หรือเป็นการใช้งานเพื่อบังคับใช้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย

 

          - AI จัดคะแนนทางสังคม ที่ใช้ในการประเมินและจำแนกบุคคลตามพฤติกรรมทางสังคม ที่อาจนำไปสู่การเกิดอันตรายและการเลือกปฏิบัติ

 

          - AI พยากรณ์ความเสี่ยงในการก่ออาชญากรรมล่วงหน้าโดยอาศัยหน้าตาหรือบุคลิกภาพอย่างเดียว เว้นแต่จะใช้เมื่อตรวจสอบได้ว่ามีความเกี่ยวข้องกับความผิดทางอาญาจากการประเมินของมนุษย์

 

          - AI จดจำใบหน้าไม่เฉพาะเจาะจง โดยการใช้ข้อมูลจากภาพวงจรปิดหรืออินเทอร์เน็ตโดยไม่กำหนดเป้าหมาย

 

          - AI วิเคราะห์อารมณ์ในสถานที่ทำงานหรือสถานศึกษา ยกเว้นจากเหตุผลทางการแพทย์หรือความปลอดภัย

 

          - AI ระบุตัวตนจากระยะไกลแบบเรียลไทม์ในพื้นที่สาธารณะ ยกเว้นเพื่อค้นหาเหยื่อจากการสูญหายลักพาตัว, ความเสี่ยงคุกคามการชีวิต, การโจมตีของผู้ก่อการร้าย หรือระบุผู้ต้องสงสัยในคดีอุกฉกรรจ์ โดยทำตามข้อบังคับและข้อยกเว้นที่กำหนด

 

 

          AI ที่มีความเสี่ยงสูง

 

          เป็นระบบ AI ที่ได้รับอนุญาตให้มีการใช้งานแต่จะถูกควบคุมอย่างเข้มงวดในหลายด้าน ตั้งแต่การตรวจสอบอย่างละเอียดก่อนเริ่มมีการใช้งานทั่วไป มีระบบจัดการความเสี่ยงในกรณีต่างๆ ไปจนข้อบังคับอีกมากมายเพื่อให้แน่ใจว่าสามารถใช้งานอย่างปลอดภัย เช่น

 

          - AI ควบคุมจัดการโครงสร้างพื้นฐานที่มีความสำคัญ เช่น อินเทอร์เน็ต, การจราจร, ไฟฟ้า, น้ำประปา, ก๊าซ ฯลฯ

 

          - AI ประเมินการศึกษา ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการประเมินเพื่อเข้าถึงสถาบันและการฝึกฝนในสายอาชีพต่างๆ

 

          - AI จ้างงานหรือประเมินผลการทำงาน โดยการประเมินการจัดสรรงานทั้งบุคลิกภาพ พฤติกรรม และผลการปฏิบัติงาน ที่ส่งผลกระทบต่อการรับสมัคร จ้าง และเลื่อนตำแหน่งงาน ไปจนการเซ็นสัญญาต่างๆ

 

          - AI ที่ใช้ในการประเมินและตรวจสอบผู้อพยพ ผู้ลี้ภัย ไปจนการขอวีซ่าต่างๆ ยกเว้นกรณีการตรวจสอบเอกสารเดินทาง

 

          - AI บังคับใช้กฎหมาย โดยเฉพาะการประเมินความเสี่ยงและน่าเชื่อถือของหลักฐานในคดีอาญา เป็นต้น

 

 

          AI ที่มีความเสี่ยงระดับกลางและต่ำ

 

          สำหรับ AI ในส่วนนี้จะถูกำหนดให้เป็นการใช้งานทั่วไปสำหรับตอบสนองวัตถุประสงค์อื่นๆ ไม่จำเป็นต้องถูกสั่งห้ามหรือได้รับการควบคุมอย่างเข้มงวดอย่างหมวดหมู่ก่อนหน้า อย่างไรก็ตามผู้ให้บริการยังจำเป็นต้องปฏิบัติตามข้อบังคับ เช่น

 

          - จัดทำเอกสารทางเทคนิคในขั้นตอนการฝึกอบรม การทดสอบ และการประเมินผลของโมเดลนั้นๆ ให้โปร่งใส

 

          - จำกัดควบคุมการทำงานของ AI ไม่ให้สร้างและเผยแพร่ข้อมูลที่ผิดกฎหมายหรือเป็นอันตราย

 

          - กำหนดนโยบายที่เคารพข้อมูลและผลงานด้านลิขสิทธิ์ต่างๆ

 

          - เปิดเผยสรุปข้อมูลที่มีการใช้งานสำหรับนำมาป้อนเข้าสู่ AI

 

          โดยทั้งหมดเป็นข้อกำหนดข้างต้นไม่รวมกับการประเมินความเสี่ยงและการปรับปรุงแก้ไขมาตรการต่างๆ ที่อาจมีการเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมในอนาคต

 

 

          บทลงโทษและการบังคับใช้

 

          ในกรณีมีการฝ่ามือมาตรา AI ต้องห้าม จะมีโทษปรับสูงสุด 35 ล้านบาท หรือในกรณีบริษัทจะมีการปรับเป็น 7% จากมูลค่าการซื้อขายทั่วโลกโดยเลือกอันที่สูงกว่า กรณีไม่ทำตามข้อบังคับอื่นของร่างกฎหมาย จะถูกปรับเป็นเงิน 15 ล้านยูโร หรือ 3% จากรายได้รวมบริษัท ส่วนกรณีข้อมูลที่แจ้งไม่ตรงกับความเป็นจริงจะเสียค่าปรับ 7.5 ล้านยูโร หรือ 1% ของรายได้

 

          ในส่วนการบังคับใช้จะถูกแบ่งเป็นส่วนๆ ตัวบทจะเริ่มมีการบังคับใช้ภายในช่วงเดือนมิถุนายน 2024 โดยในส่วนการห้ามและระงับการใช้ AI ต้องห้ามนั้นจะถูกบังคับใช้ภายในสิ้นปี 2024 ส่วนข้อกำหนดสำหรับ AI ทั่วไปจะเริ่มบังคับใช้ในปี 2025 แล้วจึงบังคับใช้กฎหมายทั้งฉบับภายในปี 2026

 

 

 

 

          แน่นอนเราไม่อาจทราบได้ว่าร่างกฎหมายควบคุม AI ของสหภาพยุโรปนี้ดีพอหรือไม่ เพราะนี่เป็นร่างกฎหมายฉบับแรกที่มีการริเริ่มควบคุมปัญญาประดิษฐ์อย่างจริงจัง ยังอาจมีส่วนที่มองข้ามละเลยที่จำเป็นต้องได้รับการปรับปรุงแก้ไขเพิ่มเติมในอนาคต ซึ่งเราคงต้องรอดูต่อไปว่าการบังคับใช้จะให้ผลลัพธ์แบบไหน

 

          รวมถึงต้องหันกลับมาถามเช่นกันว่า ประเทศไทยจะมีร่างกฎหมายควบคุม AI เมื่อใด

 

 

          ที่มา

 

          https://artificialintelligenceact.eu/article/3/

 

          https://artificialintelligenceact.eu/article/5/

 

          https://artificialintelligenceact.eu/high-level-summary/

 

          https://artificialintelligenceact.eu/article/71/