ลดสร้าง "ขยะพลาสติก" หนทางหยุดยั้งหายนะสัตว์และมนุษย์โลก
หนทางหยุดยั้งการเพิ่มจำนวนของขยะพลาสติกอย่างถูกต้องและข้อแนะนำการใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่าเพื่อช่วยโลก
หนทางหยุดยั้งการเพิ่มจำนวนของขยะพลาสติกอย่างถูกต้องและข้อแนะนำการใช้ประโยชน์อย่างคุ้มค่าเพื่อช่วยโลก
จากข้อมูลขององค์การสหประชาชาติ (UN) และองค์กรรณรงค์ด้านสิ่งแวดล้อมระดับโลกอย่างกลุ่มกรีนพีซ (Greenpeace) พบว่าตั้งแต่ปี พ.ศ. 2493 จากการที่ภาคอุตสาหกรรมทั่วโลกมีการผลิตพลาสติกเพิ่มขึ้นจาก 1.5 ล้านตันต่อปี เป็นมากกว่า 330 ล้านตันต่อปีในปัจจุบัน ส่งผลให้จำนวนการสะสมของขยะพลาสติกทั่วโลกมีมากกว่า 9,000 ล้านตัน
สำหรับไทยก็ถือว่าเป็นประเทศที่ใช้พลาสติกมากติดอันดับ 6 ของโลก หรือราว 27 ล้านตันต่อปี จำนวนนี้ยังไม่นับรวมพลาสติกที่ถูกทิ้งตามแหล่งน้ำธรรมชาติอีกกว่า 1.3 ล้านตัน
จากปรากฏการณ์ข้างต้นจึงเป็นสาเหตุทำให้ไม่กี่ปีมานี้ นักวิจัยพบว่าอาหารหลักของมนุษย์ อาทิ น้ำประปา เกลือ หรือสัตว์ทะเล มักถูกตรวจพบว่ามีการปนเปื้อนของพลาสติกจิ๋ว หรือ ไมโคพลาสติก มากขึ้นตรงนี้จึงถือเป็นสัญญาณเตือนว่าปัญหาจากขยะพลาสติกที่ย่อยสลายยากเหล่านี้ กำลังเริ่มส่งผลต่อชีวิตมนุษย์แล้วทั้งทางตรงและทางอ้อม
นี่จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่สมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย ซึ่งเป็นองค์กรเล็กๆส่วนหนึ่งที่มีการใช้พลาสติกตระหนักเห็นถึงปัญหา จึงได้ชักชวนผู้เกี่ยวข้องทุกภาคส่วนมานั่งพูดคุยเพื่อให้ความรู้เรื่องการใช้พลาสติกอย่างถูกต้องและหารือว่าจะทำอย่างไรให้เราใช้ประโยชน์จากพลาสติกให้ได้คุ้มค่ามากที่สุด เพื่อหวังว่าอาจเป็นอีกหนึ่งหนทางการช่วยลดปริมาณขยะพลาสติก
“ขยะพลาสติก” หายนะแห่งท้องทะเลและมนุษย์โลก
ผศ.ดร.ธรณ์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ รองคณบดีคณะประมง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ฉายภาพถึงสถานการณ์ปัญหาจากขยะพลาสติกว่า จากการเดินทางไปยังเกาะแห่งหนึ่งในมัลดีฟส์ ซึ่งเป็นเกาะที่ห่างจากชายฝั่งหลายพันกิโลเมตรตั้งอยู่ใจกลางมหาสมุทรอินเดียและไม่มีผู้คนอาศัยอยู่ แต่น่าแปลกใจบริเวณชายหาดกลับมีเศษขยะเกลื่อนกลาดเต็มไปหมด และเมื่อนำมาประกอบกับผลสำรวจที่พบว่าสาเหตุหลักการตายของสัตว์ทะเลเกิดขึ้นจากขยะพลาสติก จึงเป็นการสะท้อนให้เห็นชัดเจนว่า ขยะพลาสติกได้ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงมากต่อท้องทะเล
สอดคล้องกับ ศ.ดร.ธงชัย พรรณสวัสดิ์ ศาสตรจารย์กิตติคุณภาควิชาวิศวกรรมสิ่งแวดล้อม คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เปิดเผยว่า ตอนนี้นักวิจัยได้พบนาโนพลาสติกซึ่งมีขนาดเล็กจำนวนมากในสัตว์เปลือกแข็งที่อาศัยอยู่ใต้ทะเลลึกกว่า 11 กิโลเมตร จากปรากฏการณ์นี้แสดงให้เห็นว่าเมื่อขยะพลาสติกมันเริ่มสร้างปัญหาต่อระบบนิเวศในท้องทะเล จากนั้นมันจะส่งผลกระทบต่อชีวิตมนุษย์ เนื่องจากเรานิยมบริโภคอาหารทะเลกันเป็นประจำ และหากบริโภคสัตว์ที่มีพลาสติกเข้าไปมากๆสิ่งเหล่านี้มันจะสะสมอยู่ในร่างกาย
“ปฏิเสธการใช้พลาสติก” หนทางหยุดยั้งการเกิดขยะ
ขณะที่การบริหารจัดการขยะประเภทนี้ ผศ.ดร.ธรณ์ กล่าวว่า ไม่อยากให้มองพลาสติกเป็นผู้ร้ายเพียงฝ่ายเดียว เพราะอีกด้านอุตสาหกรรมกลุ่มนี้ช่วยสร้างรายได้ให้ประเทศไทยมายาวนาน เพียงแต่ว่าควรต้องมีการบริหารจัดการอย่างถูกต้องและได้มาตรฐาน นอกจากนี้ควรทำให้คนในสังคมตระหนักถึงเรื่องนี้เพื่อช่วยกันลดการใช้พลาสติก
ส่วนการบริหารจัดการรีไซเคิลขยะพลาสติกให้นำกลับมาใช้ใหม่ รองคณบดีคณะประมงฯมหาวิทยาลัยเกษตรฯ มองว่า ควรมีวิธีการจัดการให้ชัดเจนและเพียงพอต่อจำนวนการเกิดใหม่ของขยะ แต่สิ่งที่สำคัญกว่านั้นต้องส่งเสริมให้ผู้คนและสังคมเกิดจิตสำนึกร่วมกันทำ “มันไม่เกี่ยวว่าเราลดพลาสติกได้แค่ไหนอย่างเดียว แต่มันต้องทำให้เกิดตัวอย่าง และทำให้เกิดการลดพลาสติกว่าได้แค่ไหน เพราะถ้าเราทำเต็มที่จากวันนี้ที่ลดพลาสติกได้ 200 กว่าตัน อนาคตมันอาจกลายเป็น 2,000 ถึง 20,000 กว่าตัน”
นักวิชาการด้านสิ่งแวดล้อม มองว่า การรณรงค์ลดขยะในทะเลไม่ควรเป็นเพียงกระแสเพราะมันจะเกิดขึ้นได้ไม่นานเดี๋ยวก็หมดลง แต่ควรทำให้คนในสังคมเกิดจิตสำนึกซึ่งจะเป็นหนทางเดียวที่จะหยุดยั้งการเกิดขยะพลาสติกได้ ไม่เช่นนั้นมันจะเกิดผลกระทบต่อมนุษย์ทุกคน หลังจากที่ก่อนก่อนหน้านี้มันได้สร้างปัญหาแก่สัตว์ทะเลมาแล้ว “ทุกคนควรทำหน้าที่ของตัวเองในการรับผิดชอบต่อโลกและลูกหลานเราในอนาคต เพราะถ้าไม่ทำอะไรเลย โลกเราในอนาคตจะมีจำนวนพลาสติกมากกว่าปลา”
ขณะที่ ศ.ดร.ธงชัย กล่าวว่า พลาสติกเป็นสิ่งที่อยู่ในชีวิตประจำวันทุกคน อาทิ รองเท้า เสื้อ ถุงเท้า เข็มขัด แว่นตา เพราะสิ่งของเหล่านี้ถูกสร้างขึ้นมาจากน้ำมันและแก๊สซึ่งเราไม่สามารถปฏิเสธได้ แต่หนทางที่จะหยุดยั้งมันได้ตั้งแรกก่อนไปถึงกระบวนการรีไซเคิลคือ ปฏิเสธ (Reject) ซึ่งเป็นวิธีดีที่สุด “ผมไม่ใช้หลอดดูดน้ำมากว่า 30 ปี ซึ่งเชื่อว่าถ้าทุกคนทำได้แบบนี้ ก็จะช่วยลดการเกิดขยะพลาสติกได้มาก”
ด้าน วิจารย์ สิมาฉายา ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ยอมรับว่า ขยะพลาสติกในประเทศไทยเป็นปัญหาอันดับต้นๆ เนื่องจากขั้นตอนกระบวนการรีไซเคิลอย่างถูกวิธีสามารถทำได้เพียง 1 ใน 5 ของจำนวนขยะพลาสติกที่เกิดขึ้นทั้งหมด ตรงนี้จึงเป็นปัญหาสำคัญที่รัฐบาลตระหนักจึงมีการสั่งให้คณะกรรมการสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ แต่งตั้งคณะอนุกรรมการจัดการขยะพลาสติกขึ้นมา เพื่อแก้ปัญหาเรื่องนี้โดยหวังว่าประเทศไทยจะสามารถลดจำนวนขยะพลาสติกได้มากว่านี้ในอนาคต
ขณะที่ สุชาดา สหัสกุล นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย ตัวแทนอุตสาหกรรมธุรกิจสื่อสิ่งพิมพ์หนึ่งในผู้ใช้พลาสติก ยอมรับว่า กลุ่มธุรกิจหนังสือและสิ่งพิมพ์คือหนึ่งในผู้ใช้พลาสติกจำนวนมากหลายขั้นตอน อาทิ เคลือบหนังสือด้วยฟิล์มพลาสติก ห่อหุ้มปกหนังสือด้วยพลาสติก เฉลี่ยจำนวนการใช้อยู่ที่ 221 ตันต่อปี
จากปัญหานี้สมาคมฯจึงตระหนักและเสนอเป็นตัวกลางระหว่างผู้จำหน่ายหนังสือกับหน่วยงานรัฐ ในการร่วมมือกันลดการใช้ผลิตภัณฑ์พลาสติกเพื่อรักษาสภาพอากาศและสิ่งแวดล้อม เบื้องต้นตอนนี้ร้านจำหน่ายหนังสือเกือบทุกแห่งเริ่มนโยบายลดการใช้พลาสติกอาทิ ลดแจกถุงพลาสติกและห่อปกพลาสติกนอกจากลูกค้าบางคนที่ต้องการเท่านั้น ส่วนแนวทางอื่นขณะนี้อยู่อยู่ระหว่างการประเมินผลเพื่อนำมาต่อยอดเป็นโครงการต่อไปในการช่วยลดจำนวนการใช้พลาสติกให้ได้มากขึ้น
