อยู่อย่างอายุยืนยาว แบบชาวโอกินาวา

โดย...ทีมงาน โลก 360 องศา facebook : โลก 360 องศา youtube : โลก 360 องศา

หลังจากที่ได้ทำความรู้จักกับ “โอกินาวา” มาแล้วในตอนแรก ครั้งนี้ทีมงานโลก 360 องศายังคงนำเสนอซีรี่ส์ “โอกินาวา เที่ยวญี่ปุ่นในมุมที่แตกต่าง” ซึ่งจะเจาะลึกถึงวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวโอกินาวา เป้าหมายสำคัญก็เพื่อจะได้รู้ถึงเคล็ดลับการมีอายุยืนของพวกเขานั่นเอง

จากการจัดอันดับประเทศที่มีประชากรอายุยืนที่สุดในโลก โดย World Economic Forum

พบว่าประเทศญี่ปุ่นครองแชมป์อันดับหนึ่ง รองลงมาคือ อิตาลี ฝรั่งเศส เยอรมนี เบลเยียม กรีซ สวีเดน สเปน สวิตเซอร์แลนด์ ตามลำดับ โดยมีชาวญี่ปุ่นมากกว่า 5.8 หมื่นคน มีอายุมากกว่า 100 ปี และมีผู้สูงที่มีอายุเกิน 80 ปี คิดเป็นสัดส่วน 80% ของจำนวนผู้สูงอายุทั้งประเทศ

ข้อมูลล่าสุด ที่ทำการสำรวจโดยองค์การสหประชาชาติ ยังระบุอีกว่า ชาวญี่ปุ่นมีอายุขัยเฉลี่ยสูงที่สุดในโลก คือ 83.7 ปี ในขณะที่ประเทศไทย อยู่อันดับที่ 70 คือมีอายุขัยเฉลี่ย 74.9 ปี  และประเทศที่มีอายุขัยต่ำที่สุดในโลก คือ ประเทศเซียร์ราลีโอน เฉลี่ยเพียงแค่ 50.1 ปีเท่านั้น

สิ่งที่ทำให้คนญี่ปุ่นมีอายุยืนยาวที่สุดในโลกนั้น ลองมาดูด้านพฤติกรรมการใช้ชีวิตกันก่อน ชาวญี่ปุ่นเป็นคนที่มีการตั้งเป้าหมายและให้ความสำคัญกับการวางแผนชีวิตเป็นอย่างมาก ซึ่งหนึ่งในเคล็ดลับก็คือการมีสมุดจดบันทึกตารางชีวิตที่เรียกว่า “เทะโจ” (Techou) เจ้าสมุดจดเล่มนี้เปรียบเสมือนคุณเลขาคู่กาย ที่ใช้ในการจดบันทึกประจำวัน การนัดหมาย แผนงานในอนาคต ตารางการท่องเที่ยวในวันหยุด ไปจนถึงตารางการนัดเดท

แต่ละคนจะมีการปรับประยุกต์วิธีการใช้งานเทะโจตามแต่ความถนัด ทั้งนี้เพื่อให้เกิดการจดจำ หรือสร้างแรงบันดาลใจให้บรรลุเป้าหมาย ดังนั้น เทะโจ จึงช่วยลดความเสี่ยง เพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน และยังบริหารจัดการชีวิตให้มีเวลาผ่อนคลายได้อีกด้วย

อาหารธรรมดาๆ สมัยคุณยายกลายมาเป็นเมนูสุขภาพอันเลื่องชื่อของโอกินาวา

สำหรับด้านอาหารการกินนั้น มื้ออาหารของชาวญี่ปุ่น ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้พวกเขาอายุยืน เพราะผลการวิจัยทางโภชนาการ พบว่า ในหนึ่งวันชาวญี่ปุ่นรับแคลอรีจากอาหารน้อยกว่าชาวยุโรปและอเมริกา ทั้งนี้เพราะอาหารในแต่ละมื้อของชาวญี่ปุ่นมีความหลากหลาย ซึ่งอาหารที่มักจะขาดไม่ได้ คือ ผักดองและซุปสาหร่าย

มีคุณสมบัติในการเพิ่มแบคทีเรียชั้นดีในกระเพาะอาหาร และอุดมไปด้วยสารต้านอนุมูลอิสระ ที่สำคัญก็คือสัตว์ทะเล ก็แทบจะเป็นเนื้อสัตว์หลักบนเมนูอาหารของชาวญี่ปุ่น โดยเฉพาะปลาดิบนั้นมีประโยชน์ต่อสุขภาพมาก เพราะปราศจากการปรุงด้วยความร้อน ที่จะทำให้ลดทอนคุณค่าสารอาหาร รับประทานแล้วจะได้รับโอเมกา 3 ที่ช่วยในเรื่องการจดจำอีกด้วย

และอีกเคล็ดลับสำคัญสำหรับเรื่องอาหารการกิน ก็คือ คนญี่ปุ่นนิยมรับประทานผลิตภัณฑ์จากถั่วเหลือง เช่น เต้าหู้ ถั่วหมัก และมิโซะ ซึ่งอุดมไปด้วยโปรตีนสูง ย่อยง่าย แถมกรรมวิธีที่เอาไปหมักดอง นึ่ง ต้ม และทำเป็นซุปสารพัด มากกว่าจะทอดด้วยน้ำมันก็มีส่วนทำให้ชาวญี่ปุ่นมีอัตราการเป็นโรคอ้วนน้อยกว่ากลุ่มประเทศยุโรปและอเมริกา ซึ่งโรคอ้วนนั้นก็นำพาไปสู่โรคร้ายสารพัดที่ทำให้เสียชีวิตก่อนวัยอันควร

แปลงปลูกผักหลากชนิดไว้กินเอง ที่มีให้เห็นได้เกือบทุกบ้าน

อีกหนึ่งเคล็ดลับการมีอายุยืนของชาวญี่ปุ่นที่ทำได้ง่ายๆ ก็คือ “การเดิน” ชาวญี่ปุ่นมีอัตราการเดินเฉลี่ยวันละไม่ต่ำกว่า 30 นาที ไม่ว่าจะเป็นการเดินไปทำงาน การเดินเพื่อเชื่อมต่อระบบขนส่งสาธารณะ ซึ่งการเดินนี้ก็เป็นสิ่งที่ปลูกฝั่งกันมาตั้งแต่เด็กๆ เช่น การเดินไปโรงเรียน สอดคล้องกับผลวิจัยที่ระบุว่า การเดินอย่างน้อยสัปดาห์ละ 2 ชั่วโมง จะช่วยเพิ่มอายุขัยได้ถึง 7 ปี ในจำนวนผู้คนของญี่ปุ่นทั้งหมดที่ได้ขึ้นชื่อว่ามีอายยืนมากที่สุดในโลกนั้น โฟกัสลงลึกไปแล้วพบว่า ชาวโอกินาวามีอายุเฉลี่ยยืนยาวที่สุดในญี่ปุ่น ดังนั้นชาวโอกินาวาจึงเป็นกลุ่มคนที่มีอายุยืนสูงที่สุดในโลก

ในปัจจุบันมีนักมานุษยวิทยาพากันให้ความสนใจและศึกษาเกี่ยวกับการมีอายุยืนกันมากขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มคนที่มีอายุเกิน 100 ปีขึ้นไป ซึ่งได้มีการบัญญัติชื่อเรียกคนกลุ่มนี้ว่า “Centenarian” (เซน-เท-นา-เรียน) หรือ “ศตวรรษิกชน” (สัด-ตะ-วัด-สิก-กะ-ชน ) จากการสำรวจล่าสุดขององค์การสหประชาชาติ พบว่า มีศตวรรษิกชนที่ยังมีชีวิตอยู่ประมาณ 4.5 แสนคนทั่วโลก ในจำนวนนี้เป็นชาวญี่ปุ่นมากถึง 6.1 หมื่นคน ในขณะที่ประเทศไทยคาดการณ์กันว่ามีประมาณ 2,000 คนทั่วประเทศ

เกาะโอกินาวามีสัดส่วนของศตวรรษิกชนหนาแน่นที่สุดในญี่ปุ่น ซึ่งกระทรวงสาธารณสุขของญี่ปุ่นเอง ก็ได้มีการจัดทำงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่โด่งดังและตีพิมพ์ไปทั่วโลก ชื่อว่า “Okinawa Program” ที่ได้เก็บข้อมูลตัวอย่างพันธุกรรมและพฤติกรรมผู้สูงอายุที่นี่ พบว่า บรรพบุรุษของชาวโอกินาวาล้วนมีอายุยืน ซึ่งส่งผลทางพันธุกรรมคิดเป็น 25% ส่วนอีก 75% มาจากพฤติกรรมการกินอยู่ที่ทำให้ผู้คนที่นี่อายุยืน

นอกจากผลของพันธุกรรมแล้ว ในด้านภูมิศาสตร์ของเกาะโอกินาวาก็เอื้อให้เป็นผู้มีอายุยืน  เนื่องจากตั้งอยู่ในเขตภูมิอากาศกึ่งเขตร้อน ส่งผลให้มีอากาศอบอุ่นตลอดทั้งปี ในหน้าร้อนก็ไม่ร้อนอบอ้าว ส่วนในหน้าหนาวก็เย็นสบายไม่มีหิมะ ชาวโอกินาวาจึงสามารถทำกิจกรรมกลางแจ้งได้ตลอดทั้งปี แตกต่างจากชาวญี่ปุ่นบนเกาะหลัก ที่ต้องเผชิญอุปสรรคในการใช้ชีวิตจากหิมะในฤดูหนาว

ขณะเดียวกัน ผลจากการที่เกาะโอกินาวามีอากาศอบอุ่น ทำให้พืชพรรณธัญญาหารมีความหลากหลาย เพราะเป็นพืชพรรณเขตร้อน ที่สามารถเพาะปลูกได้ตลอดทั้งปี เช่น ถั่ว หัวไชเท้า กระเทียม ขมิ้น มะระ มันเทศสีม่วง และแครอตสีเหลือง ซึ่งมีผลการวิจัยระบุว่า พืชพรรณที่มีสีม่วงและสีเหลือง มีปริมาณเบตาแคโรทีนสูงกว่าผักสีเขียวและสีส้ม

นอกจากนี้ ยังพบด้วยว่าชาวโอกินาวาส่วนใหญ่นิยมปลูกผักไว้รับประทานเอง เกือบทุกบ้านจะต้องมีแปลงผัก ดังนั้นพืชผักที่ปลูกไว้รับประทานจึงมีความปลอดภัยสูง ไม่จำเป็นจะต้องใส่ปุ๋ยเคมี หรือใช้ยาฆ่าแมลง และการปลูกผักยังเป็นกิจกรรมที่ทำให้เกิดการเคลื่อนไหวของร่างกาย ซึ่งส่งผลดีต่อกระดูกอีกด้วย ชาวโอกินาวามีหลักปรัชญาในการกินที่เรียกว่าอีกเคล็ดลับที่สำคัญที่จะไม่กล่าวถึงไม่ได้ ก็คือ การถือหลัก “ฮาระ ฮาจิบุ” ของชาวโอกินาวา ซึ่งก็คือหลักการกินแค่พออิ่ม หัวใจสำคัญคือในทุกๆ มื้ออาหาร ชาวโอกินาวาจะกินแค่เพียง 8 ใน 10 ส่วนของอาหารทั้งหมด โดยปกติอาหารของชาวโอกินาวาก็มีปริมาณน้อยกว่าอาหารญี่ปุ่นในภูมิภาค อื่นๆ อยู่แล้ว อีกทั้งขนาดของภาชนะที่ชาวโอกินาวาใช้ก็มีขนาดเล็กกว่าของชาวญี่ปุ่นทั่วไป ส่งผลให้ผู้คนได้รับปริมาณแคลอรีเฉลี่ยแล้ววันละประมาณ 1,800 กิโลแคลอรี ในขณะที่ชาวยุโรปได้รับประมาณวันละ 2,500-3,000 กิโลแคลอรี ส่งผลให้ชาวโอกินาวามีดัชนีมวลร่างกายน้อยที่สุดในประเทศ

อากาศดี ท้องฟ้าใส อบอุ่นสบายๆ ตลอดทั้งปี

แม้ชาวโอกินาวาจะมีร่างกายผอมบาง แต่ก็ไม่ได้หมายความว่าผู้คนที่นี่อ่อนแอ การเกษตรยังคงเน้นการใช้แรงงานคนและสัตว์ ดังนั้นพฤติกรรมการใช้ชีวิตของผู้คนจึงเรียบง่าย ไม่รีบเร่ง มีความเป็นมิตรและใส่ใจคนรอบตัว ด้วยเหตุนี้ผู้สูงอายุจึงมักรวมตัวกันทำกิจกรรมต่างๆ ซึ่งก็มีคำศัพท์เรียกว่า “โมเอะ” (MOE) หมายถึง การรวมกลุ่มมิตรภาพ เพื่อช่วยเหลือเกื้อกูลกันในด้านต่างๆ หนึ่งในการรวมกลุ่มทำกิจกรรมของผู้สูงอายุที่มีชื่อเสียง คือ กลุ่มนักร้องประสานเสียงที่มีชื่อว่า KBG 84 ซึ่งมีอายุเฉลี่ยรวมกันแล้วได้ 84 ปี โดยจงใจตั้งชื่อวงให้คล้ายกับวงดนตรีไอดอลชื่อดัง นั่นก็คือวง AKB 48 (เอเคบี โฟร์ตี้เอ๊ก)

ในทางการแพทย์มีการสำรวจ พบว่า ผู้สูงอายุชาวโอกินาวามีอัตราเสี่ยงเป็นโรคหัวใจน้อยที่สุด รวมถึงโรคเกี่ยวกับหลอดเลือดและสมอง โรคอัมพฤกษ์อัมพาต และโรคเกี่ยวกับกระดูก สรุปเคล็ดลับสำคัญของการมีอายุยืนของชาวโอกินาวานอกจากเรื่องพันธุกรรมแล้ว จะประกอบด้วย อาหาร อากาศ ออกกำลังกาย และอารมณ์ สอดคล้องกับที่คนไทยรณรงค์เพื่อการมีสุขภาพดี 5 อ. และอีกตัวก็คือการอุจจาระนั่นเอง ตัวท้ายนี้เป็นที่รับรู้ทั่วไป จึงไม่ได้เจาะลึกพฤติกรรมของชาวโอกินาวามาฝากแต่อย่างใด

ติดตามเรื่องราวเหล่านี้ได้ทางรายการ โลก 360 องศา เสาร์นี้ เวลา 21.20 น. ททบ.5