เหมือนหรือต่าง สิทธิกับเสรีภาพ

วันนี้ประชาชนชาวไทยเข้าใจสิทธิและเสรีภาพมากขึ้น แต่การแยกแยะว่าอะไร คือ สิทธิ อะไร คือ เสรีภาพ ยิ่งโดยเฉพาะการอ้างใช้ทั้งสองสิ่งไปพร้อมๆ กันว่า “สิทธิเสรีภาพ” ทำให้เห็นไปในทางที่ว่าทั้งสองสิ่งเป็นสิ่งเดียวกัน หรือจะต้องใช้ไปพร้อมๆ กัน บางกรณีแม้แยกทั้งสองสิ่งออกจากกันว่า “สิทธิและเสรีภาพ” แต่เมื่อในยามที่ใช้ในบทบัญญัติของกฎหมายไม่เว้นแม้กระทั่งในรัฐธรรมนูญ กลับบัญญัติทั้งสองสิ่งนี้ไว้ด้วยกันทำให้กลับมาที่จุดเดิมว่าทั้งสองสิ่งนี้ต้องใช้ไปร่วมกันหรือ

หากจะพูดกันถึงเสรีภาพ คือ ความเป็นอิสระ หรืออิสรภาพ ก็จะทำอะไรก็ได้ ซึ่งหากไม่มีบทบัญญัติของกฎหมายออกมาเพื่อคุ้มครองผู้คนส่วนใหญ่ เสรีภาพของคนคนหนึ่งจะถูกจำกัดได้แต่โดยเสรีภาพของคนอีกคนหนึ่ง หากบุคคลใดใช้เสรีภาพจนเกินส่วนไปล่วงล้ำเสรีภาพของผู้อื่น บุคคลอื่นนั้นก็จะใช้เสรีภาพในการตอบโต้ ก่อให้เกิดปัญหาของการใช้เสรีภาพ แต่เมื่อมีกรอบกฎหมายอันเป็นเครื่องมือที่ทำให้คนสามารถอยู่ร่วมกันในสังคมเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของกิจกรรมต่างๆ ในสังคม การจำกัดเสรีภาพก็สามารถที่จะเกิดขึ้นได้โดยอาศัยกฎหมาย โดยเฉพาะรัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุดของประเทศ โดยรัฐธรรมนูญมีบทบัญญัติรับรองเสรีภาพไว้ชัดเจน โดยกำหนดไม่ให้มีการล่วงละเมิด แม้จะโดยรัฐก็ตาม เว้นแต่ในกรณีเพื่อความมั่นคงของรัฐ หรือเพื่อประโยชน์ของส่วนรวม หรือเพื่อความสงบเรียบร้อยและศีลธรรมอันดีของประชาชน

ส่วนสิทธินั้นมองได้สองลักษณะ ลักษณะแรก คือ กฎหมายรับรองความเป็นบุคคล ไม่ว่าจะเป็นกฎหมายธรรมชาติ หรือกฎหมายของรัฐ เท่ากับว่าเมื่อมีสภาพบุคคลหรือความเป็นมนุษย์เกิดขึ้น แม้กฎหมายไม่มีบทกำหนดสิทธิเอาไว้ บุคคลย่อมมีสิทธิโดยกำเนิด หรือที่เรียกกันว่า “สิทธิมนุษยชน” เนื่องจากความเป็นบุคคล หรือความเป็นมนุษย์นั้น ในลักษณะนี้ สิทธิไม่จำต้องมีกฎหมายรองรับเพราะเป็นสิ่งที่ได้รับติดตัวมาแต่กำเนิด สิทธิในลักษณะที่สอง คือ การมองว่าสิทธินั้นเกิดขึ้นได้ก็แต่โดยกฎหมาย นั่นคือหากไม่มีกฎหมายกำหนดสิทธิหรือรับรองสิทธิใดไว้ ก็ต้องถือว่าสิทธินั้นๆ ไม่มีอยู่ ดังนั้นหากมองในลักษณะนี้ สิทธิ กับ เสรีภาพ จะมีความแตกต่างกันอย่างชัดเจน นั่นคือ สิทธิ ย่อมต้องมีกฎหมายรองรับ หากไม่แล้ว เท่ากับว่าไม่มี สิทธิ ส่วนเสรีภาพติดตัวมาแต่กำเนิด ส่วนการเข้าแทรกแซงของรัฐนั้น เนื่องจากสิทธิก่อเกิดโดยกฎหมาย ดังนั้นกฎหมายย่อมจะสามารถอ้างเอาเหตุใดๆ ที่เห็นเหมาะสมเพื่อการจำกัดสิทธินั้น แต่เสรีภาพแม้กฎหมายไม่สามารถจำกัดได้ เว้นแต่มีความจำเป็นสำหรับคนหมู่มากจริงๆ

พอเป็นสังเขปแต่รายละเอียดของสิทธิและเสรีภาพรวมถึงรูปแบบต่างๆ นั้นมีอีกมากที่จะได้หยิบยกมาคุยกันครับ