ด้านมืดของ ‘สตรีทฟู้ด’

โดย...อินทรชัย พาณิชกุล ภาพ... เสกสรร โรจนเมธากุล

ปกติผมเป็นคนง่ายๆ โดยเฉพาะเรื่องอาหารการกินนี่ยังไงก็ได้ ไม่ต้องมีพิธีรีตองให้ยุ่งยาก

จะร้านข้าวแกงในตลาด บะหมี่เกี๊ยวหน้าปากซอย ลาบก้อยริมทาง ฟาสต์ฟู้ดบนห้าง ขึ้นเหลาเข้าภัตตาคารยันโรงแรมหรูอย่างไรก็ได้ทั้งนั้น ขอแค่มีใจอยากกิน (และมีเงิน) ก็เป็นพอ

แต่หลังได้ฟังข้อเท็จจริงอีกด้านของอาหารริมทางข้างถนน หรือสตรีทฟู้ด จากปากของอาจารย์สง่า ดามาพงษ์ นักโภชนาการชื่อดัง คงต้องคิดใหม่

หลายคนคงรู้จักอาจารย์สง่าในฐานะนักโภชนาการประจำกรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ผู้เดินสายให้ความรู้เรื่องสุขอนามัยด้านอาหารมาทั่วประเทศ เพื่อปลุกให้คนในสังคมหันมาใส่ใจเรื่องกินอาหารที่ปลอดภัย และมีประโยชน์ต่อร่างกาย

อาจารย์สง่า บอกว่า เลิกซื้ออาหารนอกบ้านกินมั่วๆ ซั่วๆ มานานกว่า 20 ปีแล้ว เพราะจากการคลุกคลีทำงานด้านสุขอนามัย ทำให้รู้ถึงอันตรายที่ปะปนอยู่ในอาหารการกินในชีวิตประจำวันของเรา ยิ่งรู้ลึกยิ่งสะพรึงกลัว สุดท้ายจึงพยายามปรุงอาหารกินเองให้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้

ยกตัวอย่างเช่น ร้านก๋วยเตี๋ยวบางร้าน มักจะเห็นกะละมังใส่น้ำวางไว้ 2-3 ใบ บ้างก็ใบเดียวโดดๆ โดยไม่มีก๊อกน้ำต่อสาย เมื่อลูกค้ากินเสร็จ ก็จะนำชาม ตะเกียบ ช้อนมาจุ่มๆ ล้างๆ อย่างว่องไว ก่อนจะวนไปให้ลูกค้ารายใหม่ใช้ต่อ วันหนึ่งล้างนับร้อยๆ ใบ แล้วจะสะอาดได้อย่างไร?

ร้านข้าวมันไก่ เจ้าของร้านบางคนมือหนึ่งถือปังตอ อีกมือจับไก่บนเขียง พอลูกค้ากินเสร็จเดินมาจ่ายเงิน ก็ใช้มือข้างที่จับไก่หยิบแบงก์ทอน แล้วมาจับชิ้นไก่โปะลงบนข้าวให้ลูกค้าคนอื่นกินต่อ

ไหนจะร้านอาหารอีสานจำนวนมากที่แขวนเนื้อวัว เครื่องในวัวในตู้ มีแมลงวันตอมหึ่ง ร้านอาหารตามสั่งบางร้านไม่ใส่ใจในการล้างผัก เช่น กะหล่ำปลี ผักกระเฉด กะเพรา พริก ถั่วฝักยาว ซึ่งเต็มไปด้วยสารปนเปื้อน ล้างแค่น้ำเดียวจบ ทั้งที่ควรล้างจากก๊อกที่ไหลแรง เพื่อชะล้างสารเคมีออกให้มากที่สุด กินทุกวันก็สะสมในร่างกายก่อให้เกิดโรคมะเร็งอีก

ยังไม่นับการใส่ผงชูรสชนิดที่เรียกว่าเขวี้ยงใส่ไม่กลัวเปลือง หรือเทน้ำมันพืชจนอาหารมันย่อง ตามมาด้วยโรคอ้วน โรคไต ความดันโลหิตสูง เกาต์ ตอกย้ำว่าการกินอาหารนอกบ้านยุคนี้ไม่ต่างจากฝากชีวิตไว้ในกำมือของพ่อค้าแม่ค้าจริงๆ

ผมฟังแล้วกลืนน้ำลายไม่ลง คงเป็นเหมือนคนอื่นๆ ที่อาจหลงลืม ละเลย เคยชินกับสตรีทฟู้ด เนื่องจากอร่อย สะดวก และราคาถูก เหมาะกับไลฟ์สไตล์อันเร่งรีบ ไม่นิยมทำกับข้าวกินเองที่บ้าน เพราะขี้เกียจ จึงจำเป็นต้องฝากท้องไว้กับร้านอาหารนอกบ้าน

แต่สตรีทฟู้ด ก็ไม่ได้เลวร้ายทุกร้าน บางร้านก็ใส่ใจพิถีพิถันในการจัดร้าน ปรุงอาหาร เสิร์ฟ จนถึงเก็บโต๊ะทำความสะอาด ฉะนั้นเราก็ควรมีวิจารณญาณในการเลือกร้าน อันไหนดูน่าไว้ใจ ไม่ซกมก เจ้าของร้านดูมีระเบียบ สะอาดสะอ้าน แค่นี้ก็ช่วยได้เยอะ

เมื่อเลือกร้านได้แล้ว การสั่งอาหารก็สำคัญไม่แพ้กัน อยากให้สุขภาพเป็นแบบไหนก็สั่งแบบนั้น อยากสุขภาพดี ไกลโรค ก็หลีกเลี่ยงอาหารดิบๆ ผงชูรส ของมันของทอด อย่ากินตามใจปากอย่างเดียว คิดถึงอนาคตด้วยว่า เงินห้าสิบบาทที่จ่ายไปมื้อนี้ อาจต้องจ่ายอีกนับแสนในอีกสิบปีข้างหน้าเพื่อรักษาโรคภัยไข้เจ็บที่ตามมาจากการกินไม่เลือก

ขอสารภาพตรงๆ ว่า ผมคงไม่ถึงขั้นดวงตาเห็นธรรม ตรัสรู้เป็นพระอรหันต์ พรุ่งนี้เลิกกินเด็ดขาดอะไรแบบนั้นหรอกครับ ตราบใดที่อยู่ในเมืองกรุง ชีวิตก็ยังคงต้องเวียนว่ายอยู่ในแวดวงสตรีทฟู้ด ต่อไปนั่นแหละ

เพียงแต่ว่าจากนี้ไปอาจต้องมีสติ ใช้ความคิดให้มากขึ้นก่อนจะเลือกหาอะไรใส่ท้อง จะกินให้น้อยลง เลือกกินให้มากขึ้น หรือเลิกกินบางเมนูก็ตามแต่ในเมื่อเราจำเป็นต้องอยู่ร่วมกับมัน ก็ต้องอยู่ให้เป็น อยู่ให้รอดปลอดภัย