ชาผักหวานป่า ผลิตภัณฑ์ชุมชนเพื่อสุขภาพ

โดย...จักรพันธ์ นาทันริ

ต้องยอมรับว่าในปัจจุบันปัญหาสุขภาพเป็นปัญหาหลักของสังคมไทย ด้วยเหตุเพราะพฤติกรรมในการใช้ชีวิต การบริโภคอาหาร ความเครียด หรือแม้กระทั่งพฤติกรรมการดำเนินชีวิตในแต่ละวันในภาพรวม ซึ่งส่งผลต่อการเกิดโรคต่างๆ ตามมามากมาย โดยเฉพาะ 5 โรคหลักที่สำคัญที่คร่าชีวิตคนไทยสูงสุด ไม่ว่าจะเป็นโรคมะเร็ง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคระบบทางเดินการหายใจ โรคของต่อมไร้ท่อ และโรคที่มาจากการดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

ขณะเดียวกัน จากการสำรวจข้อมูลก็ยังคงพบอีกว่า คนไทยทุกวันนี้สนใจการรักษาโดยวิธีการแพทย์ทางเลือกธรรมชาติบำบัด และหนึ่งในนั้นคือ การใช้สมุนไพรในการบำบัดรักษา จึงกลายมาเป็นผลงานวิจัย “ชาผักหวานป่า” จากผลงานของนักศึกษาหลักสูตรบริหารธุรกิจ สาขาการจัดการ คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยขอนแก่น (มข.) กับชาวชุมชนบ้านท่าพระยาณรงค์ ต.ศรีสุขสำราญ อ.อุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น

ทีมนักวิจัยจึงได้คัดเลือกพื้นที่บ้านท่าพระยาณรงค์เป็นพื้นที่เป้าหมาย เนื่องจากเป็นพื้นที่ชุมชนต้นแบบที่คนในชุมชนเน้นหนักในเรื่องของการดูแลรักษาสุขภาพ มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการรับประทานอาหารรวมถึงการนำสมุนไพรเข้ามาช่วยในการรักษา โดยทุกบ้านมีการปลูกพืชผักสวนครัวรั้วกินได้ ก่อนทำการคัดเลือกบ้านของ สมศรี สิงห์ศักดา เป็นบ้านต้นแบบในการจัดทำโครงการดังกล่าว ด้วยการนำหลักวิชาการมาใช้ในการแปรสภาพผักพื้นบ้านสู่การเป็นชาผักหวานป่า

“คุณครูสมศรีป่วยด้วยโรคมะเร็งปากมดลูกมานานกว่า 6 ปี เข้ารับการรักษาทางการแพทย์แผนปัจจุบันมาอย่างต่อเนื่อง แต่ยังคงไม่ดีขึ้น ทีมนักวิจัยและกลุ่มนักศึกษาคณะวิทยาการจัดการได้ลงพื้นที่เพื่อหารือและร่วมกันศึกษาวิธีรักษาทางธรรมชาติ และก็พบว่า หลังบ้านของคุณครูสมศรีปลูกผักหวานป่าเป็นจำนวนมาก โดยยอดอ่อนของผักหวานป่านิยมนำประกอบอาหาร ส่วนใบแก่ไม่นิยมนำมารับประทาน จึงได้เกิดแนวคิดด้วยการแปรรูปเป็นชาผักหวานป่า ซึ่งในระยะแรกทดลองทำเพื่อทานรักษาโรคมะเร็งปากมดลูก แต่พอรับประทานไปสักระยะหนึ่งพบว่าผลการตรวจพบว่าเซลล์มะเร็งลดลง จึงก่อให้เกิดการต่อยอดมาเป็นผลิตภัณฑ์เพื่อจำหน่ายให้แก่ผู้ที่สนใจและเป็นการสร้างรายได้ให้กับชุมชน”

สมศรี สิงห์ศักดิ์ดา ประธานกลุ่มชาวบ้านบ้านท่าพระยาณรงค์ กล่าวว่า ที่ประชุมร่วมระหว่างนักวิชาการ คณะวิทยาการจัดการ มข. และชาวบ้านบ้านท่าพระยาณรงค์ ได้ข้อสรุปที่ตรงกันในการพัฒนาผักหวานป่าหลังบ้านให้กลายเป็นชาสมุนไพร จึงมีการจัดตั้งกลุ่มและจัดทำบ้านพักของตนเองให้กลายเป็นบ้านต้นแบบเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อสร้างผลิตภัณฑ์ชาผักหวานป่าให้มีมาตรฐานและออกจำหน่ายได้ และที่สำคัญคือ การให้ชาผักหวานป่าเป็นที่รู้จักของผู้บริโภค ด้วยการมีส่วนร่วมระหว่างชาวชุมชนกับนักวิชาการที่เริ่มจากการร่วมกันศึกษาสภาพแวดล้อมและวิเคราะห์ปัญหาของบ้านต้นแบบเศรษฐกิจพอเพียง ต่อด้วยการจัดสรรพื้นที่ภายในบ้านต้นแบบได้อย่างเป็นระบบ และที่สำคัญคือ การพัฒนาบ้านต้นแบบสู่การเป็นหมู่บ้านผักหวานป่าเพื่อสุขภาพ

“ขั้นตอนของการผลิตนั้นเริ่มจากการคัดเลือกใบผักหวานแก่ในลักษณะที่ไม่แก่มากนัก นำมาล้างและคัดใบผักหวานป่าที่ไม่มีคุณภาพออก โดยเฉพาะใบที่มีสีเหลือง จากนั้นนำใบผักหวานป่ามาหั่นให้มีขนาด 0.5x4.0 ซม. พร้อมทั้งตัดก้านใบออกทั้งหมด ทิ้งไว้ให้สะเด็ดน้ำนำไปคั่วในกระทะด้วยไฟอ่อนสุดจนได้ที่ พอคั่วเสร็จนำมาตากแดด เพื่อไล่ความชื้นออกอีกประมาณ 1-2 ชั่วโมง ก็จะได้ชาผักหวานป่าที่มีสรรพคุณทางโภชานาการและคงไว้ซึ่งรสชาติอาหารอีสานพื้นบ้านอย่างดั้งเดิม จากนั้นก็จะทำการบรรจุ ซึ่งชาวชุมชนจัดทำเป็น 2 รูปแบบ คือ แบบชง (แบบใบ) 1 กล่อง จะมีน้ำหนักสุทธิ 50 กรัม และแบบลิปตันหรือแบบผงชง ซึ่ง 1 กล่อง จะบรรจุ 25 ซอง ซองละ 2 กรัม น้ำหนักรวมสุทธิ 50 กรัมเช่นกัน”

สมศรี บอกอีกว่า ชาผักหวานป่าเป็นผลิตภัณฑ์ที่หาได้ยาก เนื่องจากเป็นเจ้าแรกในตลาดที่ได้จัดทำขึ้นมาจำหน่าย ทำให้เป็นผลิตภัณฑ์ที่แปลกใหม่สำหรับผู้บริโภค ซึ่งเชื่อว่าสักระยะจะเป็นที่ได้รับความสนใจจากผู้ที่รักในสุขภาพและผู้ที่ชื่นชอบชาสมุนไพรอย่างมาก อย่างไรก็ตามสำหรับผู้ที่สนใจสามารถอุดหนุนผลิตภัณฑ์ชุมชนที่มีการวางจำหน่ายแล้วที่ร้านมนฐกร ซึ่งตั้งอยู่ที่บริเวณหน้าเขื่อนอุบลรัตน์ อ.อุบลรัตน์ จ.ขอนแก่น ร้านกาแฟ 2 แห่ง บริเวณอาคารจอดรถ คณะวิทยาการจัดการ มข. และทางชุมชนยังคงมองหาช่องทางการกระจายสินค้าในสัดส่วนที่เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง รายละเอียดเพิ่มเติม โทร. 08-1717-4404