ผีเสื้อและคาร์เนชั่นในสวนฤดูร้อน

โดย...ม.ล.จารุพันธ์ ทองแถม

ผีเสื้อในที่นี้หมายถึงไม้ดอกแสนสวยชนิดหนึ่งซึ่งมีชื่อว่า ไดแอนทัส ไชเนนซีส (Dianthus Chinensis) นับเป็นไม้ดอกล้มลุกฤดูเดียวที่ทุกสวนจำเป็นต้องมีไว้ เป็นสมบัติล้ำค่าที่เต็มไปด้วยสีสัน ยากที่จะหาไม้ดอกใดมาเปรียบ

การปลูกผีเสื้อให้เป็นกลุ่มประดับแปลงด้วยสีชมพูและสีแดงสด ช่วยทำให้เกิดจุดเด่นที่มีชีวิตชีวาภายในสวน นอกจากนี้มันยังมีอายุการบานดอกที่ทนนาน ทำให้คุณค่าของไม้ดอกชนิดนี้เพิ่มมากขึ้นเป็นทวีคูณ

ผีเสื้อเป็นไม้ดอกฤดูหรือพืชข้ามปี (True Perennial) แต่บัดนี้เราจัดให้มันเป็นเพียงพืชฤดูเดียวเท่านั้น ทั้งนี้เพราะชนิดจากประเทศจีน (Chinensis) ทำให้มันกลายเป็นพืชที่มีอายุนาน และเกือบจะไม่มีโรคแมลงรบกวนเลย

 

ผีเสื้อเป็นไม้ดอกที่นิยมปลูกกลางแจ้งในทวีปอเมริกาเหนือมานาน โดยมันมีถิ่นกำเนิดจากหลายแห่งในโลก จึงมีประวัติความเป็นมาที่ยาวนานในด้านการปลูกเลี้ยง แม้ว่าครั้งหนึ่งจะเป็นพืชที่ปลูกไม่ง่ายนักในเขตร้อน แต่จากการปรับปรุงพันธุ์ใหม่ ทำให้ได้พันธุ์ที่ทนร้อนและปลูกได้ทั่วไปในยุโรปและอเมริกาเหนือ

ผีเสื้อ (Dianthus Chinensis) ปัจจุบันมีลูกผสมซึ่งคงลักษณะความสวยงามของดอกดั้งเดิมเอาไว้อย่างครบถ้วน ให้ทั้งกลิ่นหอมและใบที่เล็กละเอียดงดงาม ลูกผสมพันธุ์ใหม่มีสีฉูดฉาดและกิ่งที่แข็งแรงชูช่อดอกได้เด่นชัด ดูจนเป็นพุ่มทึบ เราอาจปลูกผีเสื้อไม้ขอบแปลงหรือเป็นกลุ่มตามสวนหินก็ได้ เนื่องจากมันมีต้นหรือพุ่มเตี้ย จึงทำให้ดอกดูเด่นในแปลงปลูกไม้ดอกฤดูเดียวต่างๆ ผีเสื้อดอกสีชมพูและสีเหลืองปนแดงของพันธุ์ล่าสุด ทำให้ปลูกในกระบะหรือภาชนะปลูกขนาดใหญ่ได้ดี

พืชสกุลไดแอนทัสนี้ ยังมีอีกชนิดที่มีชื่อเสียงโด่งดัง ปลูกกันเป็นการค้าอย่างกว้างขวางในหลายประเทศ ไดแอนทัสชนิดนี้ได้แก่ D. Caryophyllus หรือรู้จักกันดีกว่าในนามของคาร์เนชั่น ซึ่งเมืองไทยเคยปลูกกันเป็นการค้ามาพักใหญ่โดยโครงการหลวง สมัยที่ ดร.อรดี สหวัชรินทร์ เป็นหัวหน้าโครงการไม้ดอก และปลูกคาร์เนชั่นได้ผลดีบนดอยอินทนนท์ แต่ต่อมาในสมัยหลังจะเป็นเพราะเรื่องของเทคโนโลยีที่ก้าวไม่ทันโรคแมลงและความผิดปกติ (Calyx Split) ซึ่งเกิดกับคาร์เนชั่นที่ปลูก ทำให้โครงการส่งเสริมคาร์เนชั่นต้องล้มเลิกไปจนทุกวันนี้ คาร์เนชั่นเป็นพืชที่มีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมในแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน แต่ไม่ทราบจุดกำเนิดหรือแนวกระจายพันธุ์ที่แน่นอน จนมันถูกขยายพันธุ์ปลูกกันอย่างกว้างขวางทั่วโลก ภายในช่วงเวลา 2,000 ปีที่ผ่านมา

 

คาร์เนชั่นจัดเป็นพืชหลายฤดูที่เป็นไม้เนื้ออ่อน โตสูงได้ถึง 80 ซม. ใบสีเขียวอมเทา ใบเล็กเรียวยาวปลายใบแหลม สีเขียวอมเทา ยาวได้ถึง 15 ซม. เส้นผ่านศูนย์กลางใบที่กว้างที่สุดอาจถึง 5 ซม. ดอกเกิดเป็นดอกเดี่ยวหรืออาจเกิดเป็นช่อ 5 ดอกย่อยในช่อกระจุก (Cyme) ซึ่งมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 5 ซม. และมีกลิ่นหอมอ่อน สีดอกในธรรมชาติดั้งเดิมเป็นสีม่วงอมชมพูสดใส แต่พันธุ์ปลูกการค้าช่วงหลังๆ มีหลายสี ทั้งแดง ขาว เหลือง เขียว และบลู ถูกพัฒนาขึ้นในระยะหลัง

เทคนิคปลูกเลี้ยง

คาร์เนชั่นชอบดินร่วนที่ระบายน้ำดี ชอบความเป็นด่างอ่อนและได้รับแสงแดดจัดจ้าทั้งวัน พันธุ์การค้าที่นิยมกัน ได้แก่ เรดร็อกเกต เลซโรมิโอ จินาปอร์โต ทั้งนี้ปัจจุบันโคลัมเบียเป็นผู้ปลูกใหญ่ที่สุดของโลก ในประเทศที่มีศัตรูในดินรบกวน เช่น ไส้เดือนฝอย รากปม หรือไส้เดือนฝอยชนิดอื่นๆ การปลูกคาร์เนชั่นดูจะไม่ได้ผลในเชิงพาณิชย์ ในฟิลิปปินส์มีการปลูกคาร์เนชั่นเป็นการค้าโดยบริษัท คิงหลุยส์ เขาเลือกที่ปลูกบนยอดเขาสูงในเขต Mountain Province สูงกว่าบาเกียว และได้รับเทคโนโลยีการผลิตจากเนเธอร์แลนด์มาช่วยให้การปลูกคาร์เนชั่นในฟิลิปปินส์ประสบผลสำเร็จเป็นอย่างดี

คาร์เนชั่น สัญลักษณ์สำหรับมวลมนุษย์

หลายประเทศถือว่าดอกคาร์เนชั่นหมายถึงความรัก ความประทับใจ และความสวยงามโดดเด่น เทียบกับดอกกุหลาบแดงแล้ว ดอกคาร์เนชั่นสีแดงสดมีความหมายรุนแรงกว่ากุหลาบ เพราะมันเกี่ยวกับเครื่องหมายทางสังคมและการปฏิวัติแรงงาน ซึ่งในประวัติศาสตร์ดอกคาร์เนชั่นถูกใช้ในการปฏิวัติและการเดินขบวนโดยแรงงานนานาชาติในวันกรรมกร (May Day) ในโปรตุเกส คาร์เนชั่นดอกแดงสดเป็นเครื่องหมายการปฏิวัติ (คูพเดตา : Coup de tat) โดยกำลังทหารและยุติการปกครองโดยพวกฟาสซิสต์ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1926