อ้ายคำ

มณฑลยูนนาน เป็นมณฑลทางภาคใต้ของจีน ซึ่งมีอาณาเขตติดกับพม่าและลาว

โดย...จำลอง บุญสอง

มณฑลยูนนาน เป็นมณฑลทางภาคใต้ของจีน ซึ่งมีอาณาเขตติดกับพม่าและลาว เรียกว่าอยู่ไม่ไกลจากเมืองไทยเท่าใดนัก คนในบ้านเราจึงข้ามไปเที่ยวยังมณฑลนี้มาตลอด โดยเฉพาะเมื่อเส้นทางอาร์3เอ เชื่อมไทย-ลาว-จีน ปี 2551

นักท่องเที่ยวไทยมักใช้วิธีนั่งเรือข้ามฟากจาก อ.เชียงของ จ.เชียงราย ไปยังฝั่งลาว แล้วนั่งรถต่อผ่านเมืองห้วยทราย แขวงบ่อแก้ว ไปด่านบ่อเต็น แขวงหลวงน้ำทา ชายแดนลาว จากนั้นถึงด่านโมหานชายแดนจีน เข้าเมืองหล้าจนไปถึงเมืองเอกของเขตปกครองตนเองชนชาติไท สิบสองปันนา คือ “เชียงรุ่ง หรือเชียงรุ้ง” หรือ “จิ่งหง” ระยะทาง 240 กิโลเมตร จากลาวไปจีน

อ้ายคำ หรือชื่อจีน “ยันฮั่น” เป็นชาวไทลื้อที่พูดภาษาไทยได้คล่อง วันนี้นอกจากเขาจะเป็นสมาชิกวุฒิสภาท้องถิ่นแล้ว ยังเป็นรองประธานหอการค้าและเป็นรองประธานชนเผ่า 13 ชนเผ่าด้วย

รวมชนกลุ่มน้อย 13 ชนเผ่า

ที่สิบสองปันนาคนจีนจะมากที่สุดและมีชนเผ่า 13 เผ่า ที่นี่เป็นเมืองเกษตร ไม่ได้เป็นเมืองอุตสาหกรรม ตอนนี้รัฐบาลจีนก็ส่งเสริมทุกชนเผ่าให้ไปต่างประเทศ ไปสัมผัสที่โน่นที่นี่ ไปเปิดหูเปิดตา เพื่อกลับมาพัฒนาท้องถิ่น คนในสิบสองปันนาอยากไปเที่ยวต่างประเทศก็มีเยอะ แต่มีปัญหาเรื่องเอกสาร เรื่องการบิน และยังไม่รู้ภาษาอังกฤษ บางคนต้องใช้ล่าม ใช้บริษัททัวร์ ถ้าไปทำการค้า ไปทำธุรกิจ ต้องมีล่ามไปด้วย จึงลำบากตรงนี้

เรื่องท่องเที่ยว คนจีนก็มากันเยอะ เพราะจีนมี 2122 มณฑล ฮ่องกง ไต้หวัน ก็เข้ามา

ที่สิบสองปันนาเปิดโรงเรียนวัฒนธรรมศึกษา เพื่อเรียนรู้เรื่องวัฒนธรรม เรื่องภาษา ตอนนี้คนสิบสองปันนาพูดไทยได้เยอะ และก็มีคนจีนไปเรียนเมืองไทยก็เยอะ ซึ่งถ้ามีการแลกเปลี่ยนกันเรื่อยๆ ผมเองไม่ได้เรียนภาษาไทยที่ไหน เพราะผมเป็นคนไทลื้ออยู่ เราสัมผัสมา มีพรรคพวก คุยไปคุยมาก็พูดได้

ประเพณีวัฒนธรรมไทลื้อบางอย่างหายไป

เราก็ไปเรียนจากเมืองไทยมา จีนบ้าง ลาวบ้าง แต่ไม่มีอะไรเสียหาย เราไปเอาข้อมูลนี้กลับมา มาเริ่มต้น พยายามสร้างให้มันเหมือนเดิม ซึ่งอาจจะเจริญกว่าของโบราณ แต่ให้มันคล้ายเคียงให้มันเหมือน ยกตัวอย่าง เรื่องทางศาสนาพุทธและทางวัฒนธรรม เนื่องจากหลับหูหลับตามานาน วัฒนธรรม เรื่องอยู่ เรื่องกินก็ยังต้องปรับปรุง และเรื่องที่เราจะดูแล ลายไม้ ลายมือที่เราแกะสลัก ตอนนี้เริ่มทำแล้ว รัฐบาลเอาเงินมาก้อนหนึ่งมาส่งเสริมให้เป็นอิสระ ว่าไปแล้วสภาพที่สิบสองปันนาเป็นอยู่นี้ ทุกประเทศก็เหมือนกัน ที่รักษาวัฒนธรรมไว้ยังมีอยู่ แต่อาจจะดูแลทั่วถึง

เรามีโครงการจะเปิด 6 ประเทศ แลกเปลี่ยนความคิด ฝีไม้ลายมือ แลกเปลี่ยนวัฒนธรรม แลกเปลี่ยนท่องเที่ยวกัน ไม่รู้จักกันก็มาแลกเปลี่ยนให้รู้จักกัน ไม่เห็นก็เอามาให้เห็น เปิดเป็นประตูให้ไปสู่ทั่วประเทศจีน เป็นประตูที่สิบสองปันนาเปิดหาเอเชีย ให้พวกเราเข้าใจจีน

สำหรับศาสนาพุทธกับคนไทลื้อก็ยังเหนียวแน่นอยู่ วัฒนธรรมยังไงต้องให้สร้าง ยังไงต้องให้เก็บไว้ ไม่ทอดทิ้ง

ผลผลิตทางการเกษตรมีอะไรบ้าง

ชาวบ้านปลูกหลายอย่างทั้งยางพารา ชา อ้อย ข้าวก็เยอะเหมือนกัน ชาปลูกมากที่เมืองไฮ ไม่ว่าจะไปทางไหนก็เป็นเขตชาที่ดีที่สุด เป็นต้นชาที่ปลูกกัน จากนั้นเอามาตั้งชื่อเป็นชาผู่เอ๋อ พ่อกับแม่เราเกิดมาก็ปลูกชากันแล้ว ชามีตั้งแต่หลายร้อยปีแล้ว ส่วนชาอู่หลง ก็เอายอดมันมา ทั้งสองอย่างเป็นชาพันธุ์เดียวกัน มันต่างกันที่ผู่เอ๋อเป็นชาแผ่น ชาอัดไว้ เรียกว่าผู่เอ๋อ ที่สิบสองปันนาก็ทำผู่เอ๋อด้วย อู่หลงก็มี แต่คนสิบสองปันนาจะชอบอู่หลง จะชอบชาเขียว

พืชแต่ละชนิดทำรายได้ดีเหมือนกัน ปีที่แล้วดีทุกอย่างเลย ไม่ว่าปลูกชาก็มีรายได้ ปลูกอ้อยก็มีรายได้

เห็นมีการปลูกยางพาราเยอะ คิดว่าอนาคตยังไปได้ดีไหม

ปลูกยางพารายังไปได้ไกล เพราะอย่างทำถนนก็ต้องใช้ยาง รถหนึ่งคันก็ต้องใช้ยาง เกิดมาก็ต้องใช้ อยู่ในโรงพยาบาลก็ดี อยู่ในครอบครัวก็ดี อย่างจักรยานก็ต้องใช้ยาง ตอนนี้ปลูกยางกันไปเรื่อยๆ แต่พูดถึงน้ำยางของเมืองไทย จะมีความยืดหยุ่นดีกว่า ยางพาราที่นี่แม้ปลูกเยอะแต่ก็ไม่พอ ต้องไปซื้อเพิ่มเติมที่เมืองไทย

ปลูกกล้วยหอมกันเยอะ

ใช่ แต่ถ้าเทียบกับกล้วยหอมเมืองไทย ของไทยอร่อยกว่า ที่นี่ปลูกไม่พอ ปลูกหลายแสนหมื่นไร่ก็ไม่พอ ปลูกแล้วส่งไปขายที่ทุกมณฑลในจีน ไปทิเบตและรัสเซีย ใช้เวลาปลูกแค่ 23 เดือนก็ตัดขายได้แล้ว สู้กล้วยหอมเมืองไทยไม่ได้ อย่างกล้วยเล็บมือนางของเมืองไทยก็อร่อย ทุกอย่างของเมืองไทยอุดมสมบูรณ์กว่า เพราะว่าเมืองไทยเป็นผลไม้สุก ถ้าเราอยู่ดีทุกอย่าง อุดมสมบูรณ์ เมืองไทยมีหมดทุกอย่าง

สิบสองปันนาเปลี่ยนแปลงเร็วมาก

ผมว่าน่าจะพัฒนาไปเรื่อยๆ เรื่องจะพัฒนาไม่มีใครหยุดเราได้ อย่างตั้งครอบครัว ในบ้านจะซื้ออะไรมามันก็ต้องซื้อเพิ่ม ต้องพัฒนาเรื่อยๆ เพราะบางคนสมัยก่อนมีบ้านแบบชาวไทลื้อสมัยเก่าก็ต้องรื้อสร้างใหม่ เพราะมันเก่า บางหลังก็ไม่ค่อยดี จำเป็นต้องซื้อข้าวของใหม่หมด

เหมือนกับว่าคนจีนมีสตางค์ เพราะเศรษฐกิจดี เปิดหูเปิดตามา ก็มีบ้านตึก บ้านปูนบ้านไม้ มันอยู่มานานแล้ว มันมีความคิดแบบใหม่ คนที่อยู่บ้านนอกลำบากลำบนมานานแล้ว สี่ห้าสิบปี เขากินข้าวโพด กินกล้วย ไม่ได้กินหมู เขาลำบากลำบนมานาดไหน ตอนนี้บ้านเมืองดีเขาก็อยากอยู่ ปรับปรุงของตัวเอง

อย่างไรก็ตาม บ้านเก่าของไทลื้อต้องมีการอนุรักษ์รักษาไว้และส่งเสริม ถ้าใครปลูกบ้านบบแจีน รัฐบาลจะไม่ช่วยเหลืออะไร แต่ถ้าปลูกบ้านวัฒนธรรมไทลื้อ แบบของโบราณเก่า จะช่วยเหลือ เป็นค่าไม้หรือค่าอะไรแล้วแต่รัฐบาลจะส่งเสริม

คนที่นี่นิยมสินค้าไทยหรือไม่

สินค้าไทย ผ่านเข้าที่ท่าเรือเชียงแสนก็ดี เชียงของก็ดี เข้ามาสิบสองปันนาก็ไปสู่จีนหมด .คนจีนก็นิยมอาหารไทย ประเภทของกิน กินกันทุกอย่าง เขาบอกว่ารสชาติอาหารของไทยอร่อย สินค้าของไทยมีชื่อเสียง ถ้าเป็นของกินหากนำเข้ามาได้ ขายได้ทุกอย่าง ขอให้มีของอย่างเดียว

มีคำแนะนำอะไรบ้างสำหรับผู้ที่อยากเข้ามาทำธุรกิจที่เขตนี้

มีคนไทยมาทำธุรกิจยังไม่ค่อยเยอะเท่าไหร่ มาดูแล้วอยากจะทำเยอะ แต่ว่ามาทำจริงๆ จังๆ ยังไม่ค่อยมี

อยากให้เข้ามา เราไม่ได้ห้าม ไม่ได้ปิด ไม่ได้ว่า ตอนนี้สิ่งที่ดีคือไปมาหาสู่กัน สอง... ต้องรู้ว่าเราไปทางที่เราไปจะไปอย่างไรบ้าง จะไปทำอะไรบ้าง มีจุดประสงค์อะไรบ้าง ถ้าเรามีจุดประสงค์อยู่ ไกลขนาดไหน นั่งเครื่องบินไป เราก็ยังไปหาอยู่ จุดประสงค์ของใครของมัน มันไม่ใช่ว่าเมืองท่องเที่ยวแล้วมาหมดเลย มันต้องมีค่าใช้จ่าย ค่าขนส่ง

ความสัมพันธ์ระหว่างสิบสองปันนากับไทยแน่นแฟ้นขนาดไหน

สิบสองปันนากับเมืองไทย เป็นบ้านพี่เมืองน้อง เป็นสายเลือดตระกูลเดียวกัน ทุกอย่างมันเป็นน้ำโขง สิบสองปันนากับไทย ไม่ว่าจังหวัดไหนก็ดี เขตไหนก็ดี ถ้ามาถึงสิบสองปันนา คิดว่าเหมือนบ้านพี่เมืองน้องเรา เหมือนเราไปถึงเมืองไทย ทุกจังหวัดก็เหมือนเป็นบ้านของเราเหมือนเมืองของเรา

เราไม่ได้นึกถึงว่าเราอยู่สิบสองปันนาเลย มันไม่ได้ต่างกัน มันต่างกันแค่ว่าธงชาติจีนกับธงชาติไทยเท่านั้นเอง มันไม่มีอะไรแตกต่างกัน วันเข้าพรรษา ออกพรรษา ลอยกระทง รดน้ำดำหัวคนแก่ ประเพณีทุกอย่างก็มีเหมือนกันหมด

ถ้ามาที่นี่ควรไปเที่ยวที่ไหนบ้าง

ก็มีไม่กี่ที่ อย่างสวนป่าดงดิบ วัดหลวงเมืองลื้อ หรือไปดูโชว์พาราณสี สามารถมาเที่ยวสิบสองปันนาได้ตลอดทั้งปี หน้าไหนไม่สำคัญ แต่สิบสองปันนามันก็เหมือนเชียงใหม่ บรรยากาศก็เหมือน วิวก็เหมือนเชียงใหม่ แต่ทางนี้คนจีนอาจจะเยอะกว่า และอาจจะไม่อุดมสมบูรณ์เหมือนทางเชียงใหม่แค่นั้น ถ้าจะเที่ยวที่ไหนในสิบสองปันนาก็เหมือนเชียงใหม่ หนาวก็เหมือนกัน ร้อนก็ร้อนเหมือนกัน เวลาฝนก็ฝนเหมือนกัน

การมาเที่ยวที่นี่ หนึ่งเรามาเยี่ยมญาติพี่น้อง สองเราอยากมารู้ว่า สิบสองปันนาเขาอยู่กินกันยังไง บรรพบุรุษของเราเป็นอย่างไรบ้าง เหมือนเรามาพักผ่อนหย่อนใจ ที่ผ่านมาคนไทยบางคนซื้อของจนไม่มีที่ใส่

ห่วงไหมว่าคนรุ่นใหม่จะไม่สนใจวัฒนธรรมไทลื้อ

ไม่มี เพราะตอนนี้ให้หนุ่มสาวที่เป็นไกด์ ไม่ว่าจะไปไหนโรงแรม ราชการ ท่องเที่ยว ไม่ว่าแหล่งไหน ให้เขาใส่ชุดไทลื้อ เราต้องให้เขา 1.พูดภาษาไทลื้อให้ได้ 2.ต้องใส่ชุดไทลื้อ ถ้าไม่มีชุดไทลื้อ จะไม่ให้จดทะเบียนเป็นไกด์ รัฐบาลจะไม่ส่งเสริม ไม่ให้การสนับสนุน