เยี่ยมอาณาจักรฟูนัน ที่มุมหนึ่งของไซ่ง่อน
การใช้เวลาอยู่ในห้องจัดแสดงศิลปะฟูนัน ได้เรียนรู้เกี่ยวกับอารยะธรรมโบราณนี้ คือความภูมิใจในความยิ่งใหญ่ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยกรกิจ ดิษฐาน
โดยกรกิจ ดิษฐาน
ไซง่อน หรือนครโฮจิมินห์ เป็นเมืองที่มีชีวิตชีวา เคลื่อนไหวอย่างดุดัน รถราบนท้องถนนเหมือนจะไม่เคยหยุด (และจะไม่หยุดให้คนข้ามถนน ยกเว้นเราจะข้ามเอาเองด้วยความมั่นใจว่ารถจะไม่ชน) ท่ามกลางความจอแจของเมืองนี้ มีหลายมุมที่สงบร่มเย็น นครโฮจิมินห์เต็มไปด้วยต้นไม่สูงใหญ่และแผ่ร่มเงากว้าง ดังนั้นในบางครั้งเราจึงรู้สึกเหมือนเดินอยู่ในสวน
นครโฮจิมินห์มีชื่อเดิมในภาษาเขมรว่า ไพรนคร เพราะเป็นป่าดงพงไพรมาก่อน และชื่อไซ่ง่อนในภาษาเวียดนามน่าจะหมายถึงต้นนุ่นที่มีอยู่มากมาย ที่นี่จึงเป็นเมืองแห่งแมกไม้อย่างแท้จริง
มุมต้นไม้ที่มีพื้นที่ใหญ่ที่สุดของนครโฮจิมินห์คือสวนสัตว์และสวนพฤษศาสตร์ไซง่อน (Saigon Zoo and Botanical Gardens) ตั้งอยู่ในเขตที่ 1 สร้างมาตั้งแต่ปีค.ศ. 1865 ในพื้นที่นี้มีทั้งสวนสัตว์ สวนพฤษศาสตร์ มีช้างสำริดที่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานให้ชาวเวียดนาม และมีพิพิธภัณฑ์ชั้นเยี่ยม นั่นคือ พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์เวียดนาม (Museum of Vietnamese History)
พิพิธภัณฑ์แห่งนี้สร้างขึ้นในปี 1926 ออกแบบโดยสถาปนิกชาวฝรั่งเศสชื่อโอกุสต์ เดอลาวัล (Auguste Delaval) มีรูปแบบสถาปัตยกรรมลูกผสมระหว่างอาร์ตเดโคแบบตะวันตกและศิลปะแบบเวียดนาม โดยเฉพาะโดมกลางที่มียอดหลังคาแบบเวียดนาม
พิพิธภัณฑ์นี้มีชื่อเสียงในเรื่องคอลเล็กชั่นศิลปะวัตถุของอาณาจักรโบราณที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศเวียดนาม เช่น อาณาจักรฟูนัน อาณาจักรจามปา และวิถีชีวิตของชาวเวียดนามทางภาคใต้ที่ร่ำรวยและมั่งคั่งมากกว่าทางตอนเหนือ แต่สำหรับผู้ที่สนใจประวัติศาสตร์จริงๆ การมาเยือนที่นี่หมายถึงการมาชมโบราณวัตถุสมัยฟูนันเสียมากกว่า
อาณาจักรฟูนันเป็นจุดกำเนิดของวัฒนธรรมเขมรโบราณ จุดศูนย์กลางของอาณาจักรนี้คาดว่าอยู่ทางตอนใต้ของกัมพูชาและตอนใต้ของเวียดนาม แต่มีการขุดค้นพบสิ่งของสำคัญเป็นอันมากในเวียดนาม โดยเฉพาะในเขตดินโคลนปากแม่น้ำโขง ที่มีคุณสมบัติเก็บรักษาไม้แกะสลักได้เป็นอย่างดี ที่นี่จึงมีงานประติมากรรมไม้ที่มีอายุกว่า 1,500 ปี ซึ่งเป็นเรื่องที่น่าทึ่ง เพราะงานไม้ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มักจะมีอายุแค่ไม่กี่สิบปี เนื่องจากสภาพอากาศในดินแดนนี้มีความชื้นสูง
แม้จะมีงานศิลป์ที่น่าชมมากมายแต่สิ่งที่ควรชมอย่างมากคือ ห้องจัดแสดงพิเศษ หรือโดมกลาง มีการจัดแสดงเครื่องทองของชาวฟูนันไว้ที่จุดนี้ (ห้องที่ 18) ส่วนจัดแสดงต่อมาเกี่ยวกับฟูนันคือห้องด้านหลังสุด (ห้องที่ 7) ซึ่งมีทั้งสิ่งละอันพันละน้อยเกี่ยวกับฟูนัน เช่น ลูกปัด เงินเหรียญ และเครื่องประดับอาคารไม้และดินเผา และยังมีศิลาจารึกที่สำคัญมากเพราะเอ่ยชื่อกษัตริย์เขมรโบราณองค์แรกๆ ในพระนามภาษาสันสกฤต
ไฮไลท์คือส่วนจัดแสดงพระพุทธรูปไม้แกะสลักฟูนัน ซึ่งมีอายุราวค.ศ. ที่ 400 - 700 อยู่ในสภาพที่หลากหลาย ทั้งเกือบสมบูรณ์และที่ถูกกาลเวลาทำให้สึกกร่อนจนเหลือแต่เค้าโครง ถือเป็นกลุ่มโบราณวัตถุชิ้นเอกของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
การใช้เวลาอยู่ในห้องจัดแสดงศิลปะฟูนัน ได้เรียนรู้เกี่ยวกับอารยะธรรมโบราณนี้ คือความภูมิใจในความยิ่งใหญ่ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เพราะฟูนันไม่ใช่แค่จุดกำเนิดของวัฒนธรรมเขมรโบราณ และไม่ใช่แค่มีดินแดนอยู่ในเวียดนามปัจจุบัน (โดยเฉพาะที่เมืองอ็อก แอว) แต่รูปแบบศิลปะยังคล้ายกับศิลปะทวารวดีที่พบในไทย และบันทึกของจีนเกี่ยวกับฟูนันยังเอ่ยถึงเกี่ยวข้องกับดินแดนของประเทศไทย
บันทึกของจีนเอ่ยถึงอาณาจักรผันผัน ที่คาดว่าคือพุนพิน ในจังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยกล่าวว่ากษัตริย์องค์แรกของฟูนัน คือเกาฑิณยะเดินทางมาจากอินเดีย แวะที่อาณาจักรผันผัน ก่อนที่จะได้นิมิตให้เดินทางมาปกครองแผ่นดินฟูนัน หากมองจากแผนที่ก็คือเดินทางจากแถวอ่าวบ้านดอนมายังแหลมญวนเป็นเรื่องไม่ยากเย็นนัก โดยเฉพาะช่วงมรสุมตะวันตกเฉียงใต้
ฟูนันสถาปนาขึ้นเมื่อค.ศ. 50 หรือ 68 แล้วล่มสลายลงในปีค.ศ. 550 หลังจากนั้นอารยธรรมของชาวเขมรโบราณก็ถอยร่นขึ้นไปตอนบน กลายเป็นอาณาจักเจินล่า (Chenla) และกลายเป็นจักรวรรดิเขมรในที่สุด ส่วนศิลปวัตถุของฟูนันนั้นถูกโคลนเลนของปากแม่น้ำโขงกลบฝังยาวนานนับพันปี พวกมันจึงยังอยู่ในสภาพที่ดีอย่างเหลือเชื่อ ผิดกับงานไม้ยุคเจินล่าและเขมรโบราณที่แทบหาชมไม่ได้
แต่งานไม้ของฟูนันยังมีอยู่ และพบได้ที่พิพิธภัณฑ์ประวัติศาสตร์เวียดนาม ในเมืองแห่งแมกไม้ที่ชื่อว่าไซ่ง่อน
