ธนาคารคนจน
ไมโครเครดิต หรือธนาคารคนจนนั้น เป็นที่รู้จักกันดีมาได้ระยะหนึ่งในฐานะที่มอบเงินกู้ให้กับคนยากจนที่ไม่มีเครดิตจะไปขอกู้กับแบงก์ เพื่อให้พวกเขาสามารถเปิดธุรกิจเลี้ยงชีพเล็กๆ ลืมตาอ้าปากได้บ้าง
ไมโครเครดิต หรือธนาคารคนจนนั้น เป็นที่รู้จักกันดีมาได้ระยะหนึ่งในฐานะที่มอบเงินกู้ให้กับคนยากจนที่ไม่มีเครดิตจะไปขอกู้กับแบงก์ เพื่อให้พวกเขาสามารถเปิดธุรกิจเลี้ยงชีพเล็กๆ ลืมตาอ้าปากได้บ้าง
โดย...นันทิยา วรเพชรายุทธ
ไมโครเครดิต หรือธนาคารคนจนนั้น เป็นที่รู้จักกันดีมาได้ระยะหนึ่งในฐานะที่มอบเงินกู้ให้กับคนยากจนที่ไม่มีเครดิตจะไปขอกู้กับแบงก์ เพื่อให้พวกเขาสามารถเปิดธุรกิจเลี้ยงชีพเล็กๆ ลืมตาอ้าปากได้บ้าง
การช่วยเหลือคนจนเช่นนี้ ทั้งลดอัตราความยากจนในประเทศ และลดปัญหาทางสังคมไปพร้อมๆ กัน ทำให้ มูฮัมหมัด ยูนุส ผู้ก่อตั้งกรามีน แบงก์ ในบังกลาเทศ เมื่อปี 1976 ได้รับรางวัลโนเบลสาขาสันติภาพประจำปี 2005 ไปครอง
ทุกวันนี้มีหลายประเทศได้รับเอาระบบไมโครเครดิตไปใช้ทั้งทางตรงและทางอ้อม เพื่อแก้ปัญหาความยากจนในประเทศ อาทิ อินเดียและอินโดนีเซีย หรือแม้แต่ไปรษณีย์ธนาคารในประเทศไทย
ทว่า ที่บังกลาเทศนั้น ยูนุสกำลังถูกโจมตีอย่างหนักเรื่องการบริหารกรามีน แบงก์ และกรณีถ่ายโอนเงินบริจาคขององค์กรนอราด จากนอร์เวย์ ไปยังธนาคารลูกอย่างลับๆ แม้ว่าท้ายที่สุดจะไม่พบว่ามีเจตนายักยอกเงินก็ตาม
แต่ปัญหาเหล่านี้ก็ดูจะเป็นแค่เรื่องการเมือง และยังน่าห่วงน้อยกว่าในอินเดียอยู่หลายขุมค่ะ
ระบบไมโครเครดิตในอินเดียกำลังเกิดปัญหาหนัก ชาวนาจำนวนมากต้องฆ่าตัวตายเซ่นเงินกู้ที่ไม่มีปัญญาใช้ เพราะหัวใจสำคัญของการช่วยคนจนกำลังถูกบิดเบือนไป
จากตัวเลขการรายงานของบลูมเบิร์ก 9 เดือนแรกของปี 2010 เฉพาะในรัฐอุตตรประเทศ ซึ่ง 3 ใน 4 ของประชากร 76 ล้านคน อยู่ในเขตชนบทและมีฐานะยากจนนั้น มีรายงานการฆ่าตัวตายเพื่อหนีหนี้ถึง 14,364 ราย
ปัญหาที่เกิดขึ้นคือ ธนาคารคนจนบางแห่งขอกู้มาจากแบงก์พาณิชย์บนดอกเบี้ย 13% ก่อนจะไปปล่อยกู้ให้คนจนในดอกที่สูงกว่ามาก ซึ่งอาจสูงถึง 36% เพื่อผลกำไร ส่วนภาคเอกชนก็หวังเข้ามามีส่วนในธุรกิจไมโครเครดิตที่หอมหวาน ขณะที่การปล่อยกู้ตามท้องถิ่นก็เป็นไปอย่างหละหลวม และมีถึงขั้นที่เจ้าหน้าที่แบงก์ถูกจับกุมในข้อหาพนันว่าลูกค้าของตนจะฆ่าตัวตายเพราะไม่มีปัญญาใช้หนี้
ในบังกลาเทศนั้น รัฐบาลมีบทบาทสำคัญกับระบบไมโครเครดิตในประเทศในฐานะเจ้าของเงินก้อนใหญ่ กรามีน แบงก์ มีสถานะเป็นธนาคารที่รับเงินฝากได้ และยังให้การศึกษาลูกค้าเพื่อให้สามารถค้าขาย ไม่ให้ต้องเป็นหนี้ไปตลอดชีวิต
แต่ที่อินเดีย กรามีน แบงก์ส่วนใหญ่ต้องระดมเงินกันเองจากภาคเอกชน ทั้งที่ขอกู้จากแบงก์พาณิชย์และนักลงทุน สิ่งที่ถูกคาดหวังตามมาจึงเป็นผลกำไร ซึ่งขัดต่อเจตนาดั้งเดิม และส่งผลให้ต้องตัดสินใจว่าจะทำงานเพื่อลูกค้า (คนจน) หรือนักลงทุน (เจ้าของเงินกู้)
นี่เป็นแค่ตัวอย่างที่น่าอัปยศของระบบที่ถูกบิดเบือนไปค่ะ และก็น่าจะเป็นตัวอย่างที่ดีให้กับทุกฝ่ายที่หวังแก้ปัญหาคนจนได้ไปศึกษากัน ไม่ว่าจะรับมาทางตรงหรือทางอ้อมก็ตาม