เส้นทางเศรษฐกิจ 6 ประเทศ

โดย...รศ.ดร.อัทธ์ พิศาลวานิช  ผู้อำนวยการศูนย์ศึกษา การค้าระหว่างประเทศมหาวิทยาลัยหอการค้าไทย

ระหว่างวันที่ 26-30 มี.ค. 2561 ศูนย์ศึกษาการค้าระหว่างประเทศ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย ร่วมกับสำนักงานนโยบายและยุทธศาสตร์การค้า (สนค.) กระทรวงพาณิชย์ได้จัดประชุมที่ จ.มุกดาหารและนครพนม เรื่อง "การเชื่อมโยงห่วงโซ่การผลิตโคเนื้อไทยกับ สปป.ลาว" ที่มีตลาดเป้าหมายสุดท้ายคือ เวียดนามและจีน ภายใต้ โครงการหุ้นส่วนยุทธศาสตร์การค้ากลุ่มจังหวัดของไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน ประเทศไทยติดกับ สปป.ลาว 8 จังหวัด (จ.มุกดาหาร หนองคาย น่าน อุบลราชธานี นครพนม เชียงราย เลย บึงกาฬ) ตัวเลขของกรมการค้าต่างประเทศในปี 2558 มูลค่าการค้ารวมทุกด่านอยู่ที่ 1.76 แสนล้านบาท และเพิ่มเป็น 203,300 ล้านบาท ปี 2560 ด่านมุกดาหารเป็นด่านที่มีมูลค่าการค้าสูงที่สุด มูลค่า 63,579 ล้านบาท (ตัวเลขของกรมศุลกากรอยู่ที่ระดับ 2 แสนล้านบาท) ตามด้วยด่านหนองคาย 5 หมื่นกว่าล้าน (ปี 2558 หนองคายมาเป็นอันดับหนึ่ง ตามด้วยมุกดาหาร)

ทั้ง จ.มุกดาหาร และนครพนม ติดกับ สปป.ลาวและมีสะพานมิตรภาพ โดยสะพานมิตรภาพไทย-ลาวแห่งที่ 2 (มุกดาหารกับแขวงสะหวันนะเขต) และสะพานมิตรภาพไทย-ลาวแห่งที่ 3 (นครพนม-แขวงคำม่วน) และถูกกำหนดให้เป็นเขตเศรษฐกิจทั้งพิเศษสองประเทศ มุกดาหารอยู่บนระเบียงเศรษฐกิจตะวันออก-ตะวันตก East-West Economic Corridor : EWEC) ที่ทางขวาสุดอยู่ที่ตัวเมืองดานังของเวียดนามและซ้ายสุดทางที่เมืองมะละแหมงของเมียนมา ระยะทาง 1,450 กม. จากมุกดาหารไปดานังระยะทาง 517 กม. (ถึงเว้ 417 กม.) ที่สามารถเชื่อมประเทศอาเซียนมากที่สุด 4 ประเทศ เมียนมา ไทย สปป.ลาว และเวียดนาม ซึ่งเป็น เส้นทางที่เรียกว่า "R9" ในขณะที่เส้นทาง R12 จากนครพนม เส้นทาง R12 นี้มีความยาวทั้งสิ้น 823 กม. (จากนครพนมถึงด่านหยวนอื้กวน) ซึ่งมีระยะทางสั้นกว่าจากชายแดนมุกดาหารถึงด่านหยวนอี้กวนที่มีระยะ 1,090 กม. แต่ปัจจุบันเส้นทาง R12 เริ่มทรุดบ้างแล้ว เพราะมีการขนส่งเยอะเกินไป

จ.นครพนมมีแม่น้ำโขงกั้นกับ สปป.ลาวด้วยระยะทาง 174 กม. เมื่อพูดถึงตัวเลขการค้าชายแดนมี 2 หน่วยงานคือ กรมการค้าต่างประเทศและศุลกากร แต่ตัวเลขการค้าของสองหน่วยงานไม่เท่ากัน เช่น ในปี 2558 ตามรายงานของ กรมการค้าต่างประเทศ ด่านหนองคายเป็นด่านที่มีมูลค่าการค้าชายแดนรวมสูงสุดที่ 61,621 ล้านบาท เป็นอันดับที่ 1 แต่ตัวเลขของศุลกากรเท่ากับ 71,207 ล้านบาท ส่วนด่านมุกดาหาร 53,936 ล้านบาท (ตัวเลขศุลกากร 57,286 ล้านบาท) และด่านนครพนม 7,998 ล้านบาท (อยู่อันดับที่แปด) (ตัวเลขศุลกากร 106,061 ล้านบาท) ซึ่งหากเราเอาตามข้อมูลของกรมการค้าต่างประเทศ มูลค่าการค้าชายแดนเรียงตามอันดับ 1-3 คือ หนองคาย มุกดาหาร และอุบลราชธานี แต่ตามข้อมูลด่านศุลกากร มูลค่าการค้าชายแดนเรียงอันดับ 1-3 คือ นครพนม หนองคาย และมุกดาหาร เหตุผลที่ตัวเลขไม่เท่ากัน เพราะกรมศุลกากรคิดตัวเลขของสินค้าชายแดนและผ่านแดน

อีกไม่เกิน 10 ปี เส้น R9 จะเป็นเส้นทางเศรษฐกิจเชื่อมกับ 6 ประเทศคือ จีน (มณฑลกว่างซี) เวียดนาม ลาว ไทย เมียนมา และอินเดีย โดยจะมีเส้นทางรถไฟจากด่านแดนสะหวันกับลาวบาว (มาเลเซียได้รับสัมปทาน) ถึงแขวง สะหวันนะเขต พร้อมกับการสร้างสะพานข้ามแม่น้ำแห่งใหม่เพื่อรองรับเส้นทางรถไฟเข้ามาเชื่อมกับเส้นทางรถไฟจากมุกดาหารไปยังแม่สอด หลังจากนั้น ก็เชื่อมต่อกับเส้นทาง "Trilateral Highway" จากแม่สอดไปมัณฑะเลย์ เข้า ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอินเดีย ซึ่งหากเราวาดรูปเส้นทางรถไฟและการเชื่อมโยงกับประเทศต่างๆ นี้จะเป็น "รูปกระทะ" ตรงก้นกระทะจะครอบคลุมประเทศ และ สปป.ลาว

หากเส้นทางรถไฟนี้เสร็จเรียบร้อย คาดว่า มูลค่าการค้าตรงด่านมุกดาหารกับสะหวันนะเขตก็จะเพิ่มขึ้นอีกจากมูลค่า 2 แสนล้านบาทเป็น 4 แสนล้านบาท

คำถามที่สำคัญคือ "มุกดาการกับสะหวันนะเขตจะได้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจจากมูลค่าการค้าที่เพิ่มขึ้นบ้าง" หากกลุ่มจังหวัดทั้งสองประเทศไม่มีอะไรรองรับก็ยังเหมือนปัจจุบัน ที่แม้ว่ามูลค่าการค้าขายชายแดนเพิ่มขึ้น แต่เศรษฐกิจไม่ได้ตกอยู่กับสองจังหวัด

ทั้งนี้ กิจกรรมหนึ่งที่ควรทำคือ การกำหนดการเดินทางระหว่างชายแดนมุกดาหารกับสะหวันนะเขตต้องกำหนดให้นักท่องเที่ยวหรือนักธุรกิจแวะพัก 1 วัน เพื่อดำเนินการเอกสารเดินทาง ซึ่งจะส่งผลให้เกิดการจับจ่ายใช้สอย เหมือนตรงด่านจังหวัดลางเสิ่นของเวียดนามกับด่านหยวนอี้กวนของจีน ที่ผู้เดินทางตรงลงจากรถไฟ เพื่อตรวจเอกสารการเดินทางครับ