องค์กรมีชีวิต

โดย...ทัธภร ธนาวริทธิ์

การบริหารจัดการธุรกิจเจ้าของ หรือผู้บริหารมักจะต้องใช้ทั้งศาสตร์และศิลป์ในการบริหารองค์กร เพราะนอกจากโครงสร้าง ระบบ ปัจจัยการผลิตต่างๆ รวมถึงข้อมูลที่เป็นวัตถุแล้ว ยังมีทรัพยากรมนุษย์ที่มีผลต่อการดำเนินขององค์กรเป็นอย่างมากในทุกๆ องค์กร

แต่อิทธิพลของทรัพยากรมนุษย์ที่มีอาจแตกต่างกันไป เช่น โรงงานที่มีสายการผลิตแบบเครื่องจักร และธุรกิจการบริการที่อาศัยการบริการของพนักงานเป็นหลักก็ย่อมมีความแตกต่างกัน มุมมองของเจ้าของ หรือผู้บริหารในการเลือกวิธีในการบริหารจัดการธุรกิจก็ย่อมไม่เหมือนกัน

ในอดีตหลักการในการบริหาร หรือทฤษฎีต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการบริหารให้ความสำคัญกับการใช้ศาสตร์ในการจัดการ ซึ่งในยุคแรกจะได้รับอิทธิพลจากวิศวกรหรือนักบริหาร ซึ่งมองว่าองค์กรเป็นสิ่งไม่มีชีวิต ใช้โครงสร้าง กระบวนการ ขั้นตอนต่างๆ มาควบคุมคน

หลักการดังกล่าวก็ยังมีผลมาจนถึงปัจจุบัน ทั้งในระบบราชการ การบริหารองค์กรขนาดใหญ่ หรือการบริหารงานในโรงงาน เช่น Weberian model, POSDCORB (Planning, organizing, staffing, directing, coordinating, reporting, budgeting), Scientific management model (One best way)

มุมมองในลักษณะนี้ มองว่าคนจะต้องถูกบังคับควบคุมพฤติกรรม ซึ่งในอดีตการสร้างสิ่งมหัศจรรย์ของโลกก็เป็นหลักฐานให้เห็นถึงความสำเร็จดังกล่าว

ต่อมาเริ่มมีนักบริหารที่มองว่าองค์กรไม่ได้มีแค่โครงสร้างหรือระบบเพียงอย่างเดียว แต่องค์กรนั้นมีคนอาศัยอยู่ด้วย ซึ่งโครงสร้าง กระบวนการ หรือระบบการควบคุมในอดีตเริ่มไม่สามารถนำมาใช้บริหารองค์กรได้ให้ได้ผลเหมือนในอดีต

ดังนั้น จึงมีการเปลี่ยนจากการมองคนจากทฤษฎี X ที่มองคนว่าต้องถูกควบคุม ทำงานแบบใช้แรงงานในสายการผลิต เป็นแบบทฤษฎี Y นั่นคือให้ความสำคัญกับพฤติกรรมของคน ความแตกต่างของคน ความสัมพันธ์ของคนในองค์กร มีความเป็นประชาธิปไตยมากขึ้น เช่น Human relation model, Human resource model ซึ่งมีอิทธิในการบริหารทรัพยากรมนุษย์ขององค์กรแทบจะทุกองค์กรในปัจจุบัน

อย่างไรก็ตาม ยังมีมุมมองที่นำทั้งสองแบบ โดยมองว่าองค์กรไม่ได้มีแค่องค์กรตั้งอยู่โดดๆ แต่องค์กรต้องปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม

องค์กรจะต้องปรับตัวให้สามารถเข้ากับสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อความอยู่รอดขององค์กรเองซึ่งมององค์กรเป็นสิ่งมีชีวิตเช่นเดียวกับหลักชีววิทยา และมองว่าองค์กรที่ประกอบด้วยระบบย่อยๆ แต่ละส่วนนั้นไม่สามารถละเลยความสำคัญส่วนใดส่วนหนึ่งได้เลย เหมือนระบบร่างกาย ซึ่งหากส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกายทำงานบกพร่องก็จะส่งผลให้ระบบทั้งหมดมีปัญหาเช่นเดียวกับองค์กร ซึ่งมีทฤษฎีการบริหารที่เกี่ยวข้อง เช่น System theory, Contingency model เป็นต้น

บางองค์กรให้ความสำคัญกับการคิดกลยุทธ์ การลงทุนในเทคโนโลยีมากมายมีการจ้างที่ปรึกษาเสียเงินไปเป็นหลักล้าน สิบล้าน หรือแม้กระทั่งร้อยล้าน แต่กลับละเลยเรื่องคน ไม่เห็นความสำคัญของคน ซึ่งอาจลืมไปว่าสุดท้ายไม่ว่าจะเป็นกลยุทธ์ หรือเทคโนโลยีต่างๆ ก็ถูกนำมาปฏิบัติก่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ต้องการโดยคน เมื่อคนในองค์ไม่สนับสนุน หรือไม่มีคนมาปฏิบัติงาน การลงทุนทั้งหมดก็เปล่าประโยชน์