TOD กับการพัฒนา Mass Transit (2)

ข่าวใหญ่ที่น่าสนใจในธุรกิจอสังหาริมทรัพย์และการพัฒนาเมืองขณะนี้คือ การรถไฟแห่งประเทศไทยจะส่งมอบที่ดิน 3 สถานีใหญ่ คือ 1) บางซื่อ 350 ไร่ 2) มักกะสัน 350 ไร่ และ 3) สถานีแม่น้ำ 200 ไร่ ให้กระทรวงการคลัง เพื่อชำระหนี้สาธารณะให้กระทรวงการคลังนำไปพัฒนา และเหลือหนี้ที่ก่อโดยการรถไฟฯ โดยตรงอีก 3-4 หมื่นล้านบาท ที่การรถไฟฯ ต้องนำที่ดินตัวเอง โดยเฉพาะสถานี Grand Central Station ที่บางซื่อ 3 แปลงใหญ่ไปพัฒนาใช้หนี้ที่เหลือนี้

ข่าวนี้เกี่ยวข้องกับ TOD (Transit Oriented Development) ที่ผู้เขียนได้ทิ้งท้ายไว้คราวที่แล้วโดยตรง TOD เป็นแนวคิดพัฒนาเกิดขึ้นที่อเมริกา ซึ่งมีปัญหารถยนต์มากเกินไป ปัญหารถติด
สิ่งแวดล้อมเสียหาย ใช้น้ำมันฟุ่มเฟือย โลกร้อน การพัฒนาเมืองใหม่ยังขาดประสิทธิภาพ ส่วนใหญ่เป็นเมืองชานเมือง (อเมริกาเป็นเมืองรถยนต์ คนอยู่ชานเมืองมาทำงานกลางเมืองใหญ่)

จากปัญหาดังกล่าวทำให้มีการพัฒนาแนวใหม่ “คิดถึงการขนส่งมวลชน Transit Oriented มากกว่าใช้รถ สร้างเมืองให้มีคุณภาพกับสิ่งแวดล้อม มวลมนุษย์ คิดถึงที่โล่งกว้าง คนเดินเท้ามากกว่ารถยนต์ ซึ่งเป็นของคู่กายคนอเมริกัน (อัตราส่วนคนต่อรถ 1:1.2) กระแสนี้แพร่หลายสู่การพัฒนาเมืองในอเมริกา ยุโรป และเอเชีย

อันที่จริง เมืองที่มี Transit ขนส่งมวลชนเป็นหลัก เกิดนานแล้วในยุโรป London เป็นเมืองแรกที่มีประชากร 1 ล้านคน เมื่อ 200 ปีมาแล้ว ไม่มีรถส่วนตัว มีแต่ Street Tran หรือ Street Car วิ่งด้วยเครื่องจักรไอน้ำของนายเจมส์ วัตต์ นักประดิษฐ์เครื่องจักรไอน้ำของอังกฤษ ต่อมาหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ปี 1945 อังกฤษโดยเฉพาะ London พังยับเยินจากเรือบินของนาซี อังกฤษต้องสร้างเมืองใหม่ จึงออกกฎหมาย New Town Act ปี 1945 เวนคืนที่ดินสร้างเมืองส่วนใหญ่เป็นเมืองที่อยู่อาศัย เรียกว่าเป็น Satellite Town หรือ Dormitory Town คนก็ยังต้องเข้ามาทำงานในเมืองใหญ่ ก็ติดต่อด้วย Rail หรือรถไฟ

มีเมืองใหม่ New Town เกิดรอบอังกฤษและ Scotland 70 เมือง แต่มิได้วางแผนที่ดี มีปัญหาคนไปอยู่แล้วไม่มีงานทำจากปี 1945-1970 25 ปี มีการพัฒนามีแนวคิดว่าการสร้าง New Town ต้องเป็น Planned Community ผสมผสานที่อยู่แหล่งงานและการเดินทางด้วยอย่างสมดุล เมืองต้นแบบก็คือ Milton Keynes ห่าง London 120 กม. ขนส่งโดยรถไฟก็เป็นหัวใจเหมือนเดิม

แนวคิดนี้อเมริกาก็นำไปใช้พัฒนาเมืองศูนย์กลางรถยนต์คือ Detroit เอาอุตสาหกรรมรถยนต์ที่ใหญ่สุดในโลกโดยแรงงานก็ย้ายไปทำงาน แต่เมืองก็เป็นเมืองอุตสาหกรรมรถยนต์ การขนส่งมวลชน Transit ก็เป็นรอง

ฝรั่งเศส และ Paris เช่นกัน แม้ไม่ถูกสังคมโลกทำลาย แต่มีแนวคิดอนุรักษ์เมืองเก่า Paris ไม่ยอมให้สร้าง Paris เพิ่ม บังคับให้ไปสร้างเมืองใหม่นอก Paris 10 กม. ชื่อว่า La Defence เป็นเมืองสมัยใหม่สร้างเป็นตึกสูงๆ ด้วยกระจกและเหล็กทั้งเมือง ให้นำแนวคิด Transit มาเป็นหัวใจ มีทั้งรถไฟ Mass Transit และรถ Bus หลายสายกระจุกตัวเป็น Transportation Hub ในตัวเมือง

TOD ตอน 2 ต้องขอเล่าที่มาที่ไปมากหน่อย อยากจะให้เห็นความต่อเนื่องของแนวคิด TOD ที่กระแสแรงมากใน Style ของอเมริกัน อยากจะให้มองเชิงเปรียบเทียบและต่อยอดความคิดมากกว่าจะมาลอกแบบแห่งหนึ่งแห่งใด คราวหน้าจะเขียนเรื่อง TOD ของตะวันออกที่มีคนล้นหลามจะทำอย่างไร