มะขามกับชีวิตคนเมียนมา

โดย...กริช อึ้งวิทูรย์สถิตย์

เมื่อหลายวันก่อน ผมได้มีโอกาสติดตามกรรมการผู้จัดการ บริษัท อาท เคมีคอล จากประเทศญี่ปุ่น ไปเยี่ยมเพื่อนของท่านที่ย่างกุ้งและมีโอกาสเสวนากับอดีตรัฐมนตรีกระทรวงป่าไม้ Win Myint ท่านอายุ 80 กว่าแล้ว แต่ยังแข็งแรงมาก ท่านคุยสนุกมากๆ ท่านเล่าถึงสุขภาพของท่าน โดยท่านเดินออกกำลังกายทุกเช้า วันละ 3 ไมล์ อีกทั้งยังระมัดระวังการทานมาก โดยอาหารโปรดของท่าน คือ ใบมะขามต้มซุป ที่จะทานเป็นประจำ ท่านจึงเล่าเรื่องมะขามให้ฟัง

มะขาม เป็นต้นไม้ยืนต้นที่มีทุกครัวเรือนในเมียนมา ประโยชน์มีสารพัด ตั้งแต่ต้น คนเมียนมาจะตัดมาใช้ในการทำไม้กระดาน ไม้เขียง และกิ่งก้านเล็กๆ นำมาเผาถ่านและก่อไฟหุงต้มได้ ส่วนเปลือกใช้แทนไม้ทานาคาได้ โดยนำกิ่งก้านพอเหมาะมือมาตัดในระหว่างที่ยังสดๆ อยู่ แล้วนำไปตากแดด พอแห้งก็จะนำมาฝนกับแป้นหินสำหรับฝนเป็นทานาคา เพื่อมาใช้ทดแทนกรณีที่ไม่มีไม้ทานาคา

บางครั้งจะใช้เปลือกต้นมะขามและใบมะขามแห้งมาผสมกับใบยาสูบนำมาสับให้หยาบๆ แล้วจึงมามวนเป็นบุหรี่ เซเปาะเล หรือบุหรี่ขี้โยของชาวเมียนมา เพื่อลดนิโคตินจากใบยาสูบได้ ส่วนใบมะขามสดที่เมียนมาเขานิยมนำมาต้มซุปเป็นฉิ่นเยฮิน หรือซุปผักเปรี้ยวๆ คล้ายแกงส้มบ้านเรา แต่ของเขาจะใช้ผักบุ้งเป็นตัวชูโรง บางครั้งก็ใช้มะขามเปียกมาปรุงรส ส่วนเนื้อสัตว์ที่จะนำมาใส่ในแกงฉิ่นเยฮิน นิยมเอาเนื้อปลาเป็นหลัก หมู เป็ด ไก่ หรือเนื้อ จะไม่ค่อยนิยมกัน ผักนอกจากผักบุ้งก็จะเห็นเป็นหัวผักกาดครับ บางแห่งเขาจะนิยมผสมผักสดหลายๆ ชนิดต้มโดยไม่ต้องใส่เนื้อสัตว์ก็ได้ แต่เขาจะนิยมนำเอากุ้งแห้งมาแช่น้ำพอคลายตัว แล้วนำมาตำใส่เขาไปในหม้อต้ม เพิ่มรสชาติได้ดีทีเดียว ทานแล้วรสชาติเปรี้ยวๆ ทานแล้วสดชื่นคล่องคอดีครับ ผลของมะขามเขาจะใช้คล้ายๆ คนไทยที่นิยมทานกัน ที่เมียนมาเขาจะใช้ผลอ่อนมาตำน้ำพริก โดยจะเอาพริกสดมาตำใส่กะปิ ใส่พริกสด หัวหอม กระเทียม เกลือ ก็อร่อยไปอีกแบบครับ

มะขามเปียก คนเมียนมาชอบทานกันมาก โดยเฉพาะที่รัฐฉาน เขาเอามะขามเปียกมาแช่น้ำ ทิ้งไว้ 2-3 ชั่วโมง แล้วเอาน้ำตาลมะพร้าวที่เป็นก้อนๆ มาใส่ เอาไปเป็น เครื่องดื่มฤดูร้อน นอกจากนี้ที่นี่เขายังมีข้าวแช่น้ำมะขามโดยเอาข้าวที่หุงสุกแล้วมาแช่ในน้ำมะขาม นิยมทานกัน ในฤดูร้อนเช่นกัน น้องคนเมียนมา ที่มาด้วยกัน พอฟังท่านอดีตรัฐมนตรีเล่าให้ฟัง ถึงกับบอกว่า "หนูชอบทานมากเลยค่ะ แม่หนูบอกว่าข้าวแช่ นี่ทานแล้วแก้ร้อนใน ทำให้ตัวเย็น ตื่นเช้ามาถ่ายดีมากเลยค่ะ" เห็นไหมครับ ว่ามะขามนั้นมีอิทธิพลต่อชีวิตคนเมียนมาจริงๆ