Chloe Zhao ลูกสาวที่จีนไม่อยากเอ่ยถึง

หลังจากที่ "โคลเอ้ จ้าว" (Chloé Zhao) ผู้กำกับหญิงชาวจีนสร้างประวัติศาสตร์ด้วยการเป็นผู้กำกับหญิงชาวเอเชียคนแรกที่คว้ารางวัลออสการ์ และยังเป็นผู้กำกับหญิงคนที่ 2 ของโลกที่คว้ารางวัลดังกล่าว โดยเธอได้รางวัลในสาขาผู้กำกับยอดเยี่ยมจากผลงานเรื่อง Nomadland นอกจากนี้ผลงานของเธอยังได้รับรางวัลสาขาภาพยนตร์ยอดเยี่ยมอีกด้วย

ขณะที่งานประกาศรางวัลออสการ์ซึ่งจัดขึ้นเมื่อวันที่ 25 เม.ย. ตามเวลาท้องถิ่นนั้นได้มีการถ่ายทอดไปทั่วโลกแต่จีนกลับออกคำสั่งแบนการถ่ายทอดสดการประกาศรางวัลดังกล่าวตลอดจนออกคำสั่งนี้ไปยังฮ่องกงด้วย โดยถูกตั้งข้อสังเกตว่าเหตุผลส่วนหนึ่งนั้นก็เพราะ "โคลเอ้ จ้าว"

Chloé Zhao is first woman of color to win an #Oscar for Best Director, winning for @nomadlandfilm: “This is for anyone who has the faith and the courage to hold onto the goodness in themselves and to hold onto the goodness in each other.” https://t.co/5MWR9oTWsq #Oscars #NMDLND pic.twitter.com/kqubX4wkMC

— ABC News (@ABC) April 26, 2021

ความสำเร็จครั้งนี้ควรเป็นความภาคภูมิใจครั้งใหญ่ของชาวจีนแต่มันกลับไม่เป็นเช่นนั้นเมื่อมีเรื่องของการเมืองเข้ามาเกี่ยว

ย้อนกลับไปเมื่อเดือนมีนาคมที่ผ่านมา โคลเอ้ จ้าวได้รับรางวัลลูกโลกทองคำในสาขาผู้กำกับยอดเยี่ยม ท่ามกลางการแสดงความยินดีจากสื่อของรัฐบาลจีนอย่างรวดเร็ว ถึงขนาดที่ Global Times เรียกเธอว่าความภาคภูมิใจของจีน

แต่เหตุการณ์ครั้งนี้กลับตาลปัตรเมื่อมีผู้ใช้อินเทอร์เน็ตชาวจีนขุดบทสัมภาษณ์เมื่อปี 2013 โคลเอ้ จ้าว หรือในชื่อภาษาจีนว่า "จ้าวถิง" เคยให้สัมภาษณ์กับนิตยสาร Filmmaker โดยเล่าถึงประสบการณ์ที่เธออาศัยอยู่ในประเทศจีนก่อนที่จะย้ายไปยังสหรัฐอเมริกา ซึ่งเธอกล่าวว่า "ตอนเป็นวัยรุ่นในประเทศจีนนั้นมีแต่ความหลอกลวงอยู่ทุกหนทุกแห่ง" นั่นทำให้เธอถูประณามอย่างหนักจากชาวจีน แม้ว่าในภายหลังจะมีการแก้ไขว่าบทสัมภาษณ์นั้นเกิดจากความเข้าใจคลาดเคลื่อนแต่ก็ไม่เป็นผล

แม้ว่าภาพยนตร์เรื่อง Nomadland ของเธอซึ่งบอกเล่าเรื่องราวชีวิตของคนเร่ร่อนในสหรัฐจะได้รับเสียงชื่นชมจากทั่วโลกและการันตีด้วยรางวัลระดับโลกไปสดๆ ร้อนๆ แต่ไม่ใช่กับประเทศจีนซึ่งมีการเซ็นเซอร์ช่องทางโปรโมทและเผยแพร่ภาพยนตร์ดังกล่าว ตลอดจนโปรแกรมเข้าฉายภาพยนตร์ดังกล่าวในประเทศจีนซึ่งมีกำหนดเมื่อเดือนเมษายนก็ถูกถอดออกไป

นอกจากนี้แฮชแท็ก #Nomadland ใน Weibo โซเชียลมีเดียยอดนิยมของจีนยังมีการขึ้นคำเตือนว่าเป็นการกระทำที่ผิดกฎหมาย และการค้นหาในภาษาจีนสำหรับ #Nomadland และ #NomadlandReleaseDate ก็ถูกบล็อกใน Weibo

นอกจากนี้ยังทำให้นักแสดงชื่อดังชาวจีน ซ่งตานตาน (Song Dandan) ผู้เป็นแม่เลี้ยงของโคลเอ้ จ้าวถูกชาวจีนโจมตีไปด้วย

อย่างไรก็ตาม ซ่งตานตานได้กล่าวถึงความสำเร็จของลูก (เลี้ยง) ของเธอหลังจากที่เป็นผู้หญิงเอเชียคนแรกที่ได้รับรางวัลออสการ์ในสาขาผู้กำกับยอดเยี่ยมว่าโคลเอ้ จ้าวได้สร้างตำนานให้แก่ครอบครัว ผ่านการโพสต์ข้อความลงบน Weibo ว่า

"ลูกรัก แม่ไม่รู้จะแสดงความยินดีกับลูกอย่างไร แต่ละรางวัลที่ลูกได้รับมันเหนือความคาดหมายของพวกเราและทำให้พวกเราทึ่งมาก ลูกคือตำนานของครอบครัว"

แต่ชาวเน็ตมาแสดงความเห็นใน Weibo ของซ่งตานตานว่า "ฉันอยากจะรู้จริงๆ ว่าสภาพครอบครัวแบบไหนกันที่ทำให้เธอ (โคลเอ้ จ้าว) คิดว่าประเทศจีนเต็มไปเด้วยเรื่องหลอกลวง" ความเห็นนี้มีคนกดถูกใจถึงกว่า 2,300 ครั้ง

อีกคนบอกว่า "ลองมาดูที่ลูกชาวอเมริกันของคุณบอกในการสัมภาษณ์กับสื่อออสเตรเลียเมื่อ 2 ปีก่อนสิ" และอีกคนบอกว่าในระหว่างการสัมภาษณ์ปี 2020 เธอบอกว่า "ถึงที่สุดแล้วอเมริกาคือบ้านของฉัน" ตามมาติดๆ กับความเห็นที่บอกว่า "นี่มันผู้หญิงอเมริกันต่อต้านจีน ต่อต้านพรรค (คอมมิวนิสต์)" ความคิดเห็นเหล่านี้คือท็อปคอมเมนต์ที่มีคนกดถูกใจเป็นพันครั้งทั้งสิ้น 

ความเห็นเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าไม่ใช่แค่รัฐบาลจีนที่เซ็นเซอร์เธอ แต่คนจีนจำนวนไม่น้อยไม่พอใจเธอ และบอกกลายๆ เหมือนกับจะไม่ยอมรับว่าเป็นพลเมืองคนหนึ่งของจีน

นอกจากนี้อีกหนึ่งสาเหตุที่จีนสั่งแบนการถ่ายทอดสดการประกาศรางวัลดังกล่าวอาจเป็นเพราะภาพยนตร์สารคดีเรื่อง Do Not Split ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับการประท้วงในฮ่องกงเมื่อปี 2020 ถูกเสนอชื่อเข้าชิงรางวัลออสการ์ในสาขาภาพยนตร์สารคดีสั้นยอดเยี่ยม

Photo by Chris Pizzello / POOL / AFP