โลกตะวันตกก็เบียดเบียนแรงงานสัตว์ แต่แล้วกลับเพ่งเล็งไทยใช้งานลิง

อย่างที่ทราบกันว่าตอนนี้บรรดาซุปเปอร์มาร์เก็ตและห้างสรรสินค้าชั้นนำในอังกฤษอย่าง Waitrose, Ocado, Co-op และ Boots ต่างสั่งเก็บผลิตภัณฑ์ที่เกี่ยวข้องกับมะพร้าวจากประเทศไทย เพื่อตอบสนองต่อการประท้วงของกลุ่มองค์กรพิทักษ์สัตว์ PETA ที่บอกว่าผลิตภัณฑ์เหล่านี้มาจากใช้แรงงานลิงในการปีนเก็บมะพร้าวซึ่งเป็นการทรมานสัตว์

หลังจากที่มีข่าวนี้ออกไป ชาวไทยต่างแสดงความไม่เห็นด้วยและหลายคนไม่พอใจที่ชาวต่างชาติตีความการร่วมแรงทำงานระหว่างคนกับลิงว่าเป็นการทรมานสัตว์

เรื่องนี้เป็นปัญหาระหว่างประเทศไทยและโลกตะวันตกมานานแล้ว โลกตะวันตกมองว่าการใช้ลิงด้วยวิธีการนี้เป็นเรื่องทารุณ และไม่ใช่แค่ไทย แต่คนศรีลังกา, มาเลเซีย, อินเดียและอีกหลายประเทศในเอเชียก็ใช้ลิงเก็บมะพร้าวเหมือนกัน

ไม่รู้ว่าห้างอังกฤษจะเก็บสินค้าจากประเทศเหล่านี้ออกจากหิ้งหรือไม่

ข้อโต้เถียงหนึ่งจากชาวตะวันตกก็คือลิงเหล่านี้ถูกเก็บมาจากป่าเพื่อนำมาใช้งาน แต่คนเหล่านี้คงลืมไปว่าลิงไม่ได้อยู่ในป่าเสมอไป หลายแห่งลิงอยู่กันเป็นกลุ่มใหญ่ใกล้ชุมชน เช่น ลพบุรี และอีกหลายจังหวัด

ลิงกับคนในเมืองไทยอยู่ใกล้ชิดกันมาหลายร้อยหลายพันปี หากจะอ้างว่าคนไทยพรากสัตว์ป่ามาใช้งานควรจะอ้างเรื่องช้างมากกว่า แต่การอ้างช้างก็ลักลั่นอีกเพราะคนอยู่กับช้างมานานหลายพันปี

ส่วนเรื่องทารุณกรรม สำนักข่าว NPR ของสหรัฐเคยมีบทความเรื่องลิงเก็บมะพร้างในไทยมาแล้ว และได้ซักถามผู้เชี่ยวชาญหลายฝ่ายทั้งฝ่ายต่อต้านคือกลุ่มอนุรักษ์สัตว์ (ที่อ้างว่าคนไทยไปพรากลิงจากป่า) และผู้เชี่ยวชาญด้านมานุษยวิทยาที่เคยอยู่ในไทย

Leslie Sponsel ศาสตราจารย์กิตติคุณด้านมานุษยวิทยาที่มหาวิทยาลัยฮาวาย และภรรยาคือ ดร. Poranee Natadecha-Sponsel ได้ศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับลิงในประเทศไทยและตีพิมพ์บทความในหัวข้อนี้ได้ให้สัมภาษณ์กับ NPR ว่า ในช่วงเวลาที่ทั้งสองอยู่ที่ภาคใต้ของไทย ไม่เคยสังเกตหรือได้ยินเรื่องความโหดร้ายหรือการใช้ลิงในทางที่ผิด ที่จริงแล้วลิงนั้นมีลักษณะคล้ายกับสัตว์เลี้ยงในครอบครัว และในบางครอบครัวเป็นเหมือนกับสมาชิกคนหนึ่งในครอบครัวในระดับหนึ่ง

ดังนั้นชาวตะวันตกจึงต้องทำความเข้าใจเรื่องลิงเก็บมะพร้าวเสียใหม่ อย่างแรกต้องเลิกคิดว่าคนไทยไปขโมยลิงจากป่ามาอย่างเดียวเพราะยังมีลิงใกล้ๆ ชุมชนมากมายให้เลือกใช้ อย่างที่สองต้องเข้าใจว่าการใช้งานลิงก็เหมือนกับที่ชาวตะวันตกใช้งานสัตว์ชนิดอื่นๆ ที่ถึงขั้นทารุณด้วยซ้ำ เช่น สุนัขเลี้ยงแกะ การเลี้ยงโคนมในอุตสาหกรรมที่ปฏิบัติต่อวัวอย่างโหดร้าย

สุนัขเลี้ยงแกะ/วัวถูกฝึกเหมือนกัน มันถูกดุ ถูกล่ามโซ่ ถูกขังกว่าจะเป็นสุนัขเลี้ยงสัตว์ที่เชื่อง หลายรัฐหลายประเทศมีกฎหมายห้ามล่ามโซ่สุนัข "ยกเว้น" สุนัขเลี้ยงสัตว์สามารถถูกล่ามได้

ล่าสุด มีการฝึกที่ดูเหมือนจะศิวิไลซ์ นั่นคือการใช้ปลอกคอไฟฟ้า หรือ e-collars (เรียกให้น่ากลัวกว่านี้คือ Shock collar) สวมไว้ที่สุนัขเพื่อเปลี่ยนพฤติกรรมพวกมันให้ทำงานได้ตามต้องการ แต่มีการถกเถียงกันมากเรื่องความปลอดภัยและการทารุณสัตว์

แต่แล้วภาพลักษณ์ของสุนัขเลี้ยงแกะก็ถูกฟอกขาวให้ดูเชื่องและรักมนุษย์ที่ใช้งานพวกมัน ดังจะเห็นได้จากภาพยนต์หลายเรื่อง โดยเฉพาะภาพยนต์เด็ก เรียกได้ว่าปลูกฝังให้เด็กเชื่อกันมาแต่อ้อนแต่ออดว่าการใช้สุนัขวิ่งไปวิ่งมาแล้วเห่าตะคอกแกะนั้นเป็นเรื่องดี

จากการสำรวจพบว่าสุนัขพวกนี้ตายก่อนวัย เป็นไปได้หรือไม่ว่าพวกมันถูกใช้งานหนักมากเกินไป และไหนจะมีปัญหาเรื่องแกะถูกทารุณจากทั้งหมาและคนอีก

ห้างสรรพสินค้าอังกฤษก็ควรจะถอดสินค้าเนื้อแกะที่ใช้สุนัขเลี้ยงแกะออกไปด้วย เพราะมันทารุณสุนัขเหมือนกัน

จากการศึกษาในสหรัฐพบว่าสุนัขเลี้ยงสัตว์มีอายุสั้นและ 32% จะตายก่อนที่จะโตเต็มวัย สาเหตุที่ตายมากที่สุด "ไม่ทราบสาเหตุการตาย" (23%) และที่เท่าๆ กันคือถูกยิงตาย (23%)

สุขัขดมกลิ่นและสุนัขช่วยนำทางล้วนแต่ต้องโยงสายผูกคอมันไม่ต่างอะไรจากลิงในเมืองไทยเหมือนกัน แล้วทำไมการใช้ลิงในไทยจึงถูกโจมตีว่าเป็นการทารุณแต่ฝ่ายเดียว?

เรื่องนี้เป็นประเด็นถกเถียงทางจริยศาสตร์ได้ไม่รู้จบว่าสุนัขมันแฮปปี้หรือไม่ที่ถูกใช้งานเพราะเห็นกันอยู่ว่าอายุมันสั้นก่อนวัยอันควร? บางทีเราอาจจะต้องทำการสำรวจแบบนี้บ้างกับลิงเก็บมะพร้าว

สาเหตุหนึ่งที่ทำให้คนตะวันตกมองว่าลิงเป็นปัญหากว่าสุนัขที่พวกเขาใช้งานก็คือ สุนัขเป็นสัตว์ในครัวเรือนมานับพันปีแล้ว แต่ลิงเป็นสัตว์ที่ก้ำกึ่งระหว่างการเป็นสัตว์ป่าและสัตว์เลี้ยง ในประเทศที่เคยมีป่าล้อมชุมชนอย่างเมืองไทย การแยกสัตว์เลี้ยงออกจากสัตว์ป่าเป็นเรื่องที่ยากพอดูสำหรับสัตว์บางชนิด เช่น ช้างหรือลิง

ทั้งหมดทั้งมวลนี้ไม่ได้หมายความว่าการใช้ลิงเก็บมะพร้าวเป็นเรื่องที่ยอมรับได้ร้อยเปอร์เซนต์ สำหรับคนที่รักสัตว์การใช้ลิงทำงานเป็นเรื่องยอมรับไม่ได้

แต่เราต้องเข้าใจด้วยว่า เกษตรกรชาวไทยจำนวนไม่น้อยไม่ได้มีเงินทองมากมายที่จะใช้เทคโนโลยีล้ำๆ มาเก็บมะพร้าวได้

เกษตรกรที่พอมีพอกินขอยืมแรงจากลิงมาช่วยบรรเทาความยากจนของพวกเขา รายได้ที่ได้มาไม่มากนักก็แบ่งปันซื้ออาหารให้ลิงและเลี้ยงมันประหนึ่งสัตว์เลี้ยงและคนในครอบครัว

ถึงจะมีบางคนใช้ลิงเยี่ยงทาสแต่ผู้เขียนเชื่อว่ามีไม่มากเท่ากับคนที่เห็นลิงเป็นเพื่อนช่วยทำมาหากิน

สิ่งที่ไทยจะต้องทำคือ ทำให้โลกตะวันตกเข้าใจเงื่อนไขของเราว่าทำไมจึงจำเป็นต้องใช้ลิง แต่ในอนาคตเรายังต้องช่วยเกษตรกรผู้ปลูกมะพร้าวให้ใช้วิธีอื่นที่ "เป็นปัญหา" น้อยกว่าการใช้ลิงด้วย ทั้งนี้เพื่อลดการเบียดเบียนสัตว์

และลดโอกาสที่คนไทยจะถูกตั้งแง่จากคนต่างชาติ

บทความโดย กรกิจ ดิษฐาน

AFP PHOTO / Manan VATSYAYANA